Soạn bài Câu cá mùa thu của tác giả Nguyễn Khuyến

Trong chương trình Ngữ văn lớp 11, các bạn học sinh sẽ được tiếp cận với bài thơ Câu cá mùa thu của tác giả Nguyễn Khuyến. Đây là một bài thơ rất hay và giàu tính nghệ thuật. Do đó, hãy cùng chúng mình Soạn bài Câu cá mùa thu qua bài viết dưới đây nhé!

I. Tìm hiểu chung

1. Tác giả

   Tác giả Nguyễn Khuyến (1835 – 1909) hiệu là Quế Sơn, lúc nhỏ có tên là Nguyễn Thắng, sinh ra tại quê ngoại – Hoàng Xá (nay là xã Yên Trung), huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định, lớn lên và sống chủ yếu ở quê nội – làng Và (tên chữ là Vị Hạ), xã Yên Đổ, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam.

   Sáng tác của Nguyễn Khuyến gồm cả chữ Hán và chữ Nôm với số lượng lớn, hiện còn trên 800 bài gồm thơ, văn, câu đối nhưng chủ yếu là thơ. Thơ Nguyễn Khuyến nói lên tình yêu quê hương, đất nước, gia đình, bè bạn, phản ánh cuộc sống của những con người khổ cực, thuần hậu, chất phác, châm biếm, đả kích thực dân xâm lược, tầng lớp thống trị, đồng thời bộc lộ tấm lòng ưu ái đối với dân, với nước. Đóng góp nổi bật của Nguyễn Khuyến cho nền văn học dân tộc là ở mảng thơ Nôm, thơ viết về làng quê, thơ trào phúng.

2. Tác phẩm

a) Hoàn cảnh sáng tác

- Vị trí: nằm trong chùm ba bài thơ thu của Nguyễn Khuyến

- Hoàn cảnh sáng tác: được sáng tác khi tác giả về ở ẩn tại quê nhà

b) Bố cục

   Bài thơ có hai cách chia

   Cách chia thứ nhất:

+ Phần 1 (6 câu thơ đầu): Cảnh mùa thu ở vùng quê Bắc Bộ

+ Phần 2 (2 câu thơ cuối): Tình thu

   Cách chia thứ hai:

+ Hai câu đề: Quang cảnh mùa thu

+ Hai câu thực: Những chuyển động nhẹ nhàng của mùa thu

+ Hai câu luận: Bầu trời và không gian làng quê

+ Hai câu kết: Tâm trạng của nhà thơ

Xem thêm Dàn ý phân tích Câu cá mùa thu

Các bài phân tích Câu cá mùa thu

II. Tìm hiểu chi tiết

Câu 1 ( Trang 22 SGK Ngữ văn 11 tập 1)

- Điểm nhìn từ trên thuyền câu → nhìn ra mặt ao nhìn lên bầu trời → nhìn tới ngõ vắng → trở về với ao thu.

→ Cảnh thu được đón nhận từ gần → cao xa → gần. Từ điểm nhìn ấy, từ một khung ao hẹp, không gian mùa thu, cảnh sắc mùa thu mở ra nhiều hướng thật sinh động.

Câu 2 (Trang 22 SGK Ngữ văn 11 tập 1)

- Sự dịu nhẹ, thanh sơ của cảnh vật:

+ Màu sắc: nước trong veo, sóng biếc, trời xanh ngắt, lá vàng. Tạo nên các điệu xanh: Ao xanh, bờ xanh, sóng xanh, tre xanh, bèo xanh, một màu vàng đâm ngang của chiếc lá thu rơi.

+ Đường nét chuyển động nhẹ nhàng: sóng hơi gợn tí, lá vàng khẽ đưa vèo, tầng mây lơ lửng...

- Hình ảnh bình dị, thân thuộc: ao thơ, thuyền câu, ngõ trúc…

⇒ Một bức tranh mùa thu trong trẻo, tĩnh lặng, vắng người, vắng tiếng của làng quê đồng bằng Bắc Bộ.

Câu 3 ( Trang 22 SGK Ngữ văn 11 tập 1)

   Không gian trong Thu điếu: tĩnh lặng, phảng phất buồn:
+ Cảnh thu đẹp nhưng tĩnh lặng và đượm buồn: nước “trong veo” trên một không gian tĩnh, vắng người, ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
+ Màu sắc trong sáng, tươi mát và vô cùng sinh động: làn “nước trong veo”, sóng biếc, lá vàng, mây lơ lửng, trời “xanh ngắt” …
+ Các chuyển động rất nhẹ, rất khẽ, không đủ tạo ra âm thanh.
- Tâm trạng của nhà thơ:
+ Cõi lòng nhà thơ yên tĩnh, vắng lặng.
+ Cái lạnh, cái buồn của không gian thấm vào tâm hồn nhà thơ.
+ Cảnh thu đẹp, trong sáng thanh đạm, mang vẻ đẹp đồng quê dân dã cho thấy tâm hồn gắn bó tha thiết với quê hương đất nước.
⟹ Tâm hồn gắn bó tha thiết với thiên nhiên đất nước, một tấm lòng yêu nước thầm kín nhưng không kém phần sâu sắc.

Câu 4 (Trang 22 SGK Ngữ văn 11 tập 1)

- Cách gieo vần “eo” – tử vận, oái oăm, khó làm, được Nguyễn Khuyến sử dụng rất tài tình.

- Vần "eo" góp phần diễn tả một không gian vắng lặng, thu nhỏ dần, khép kín, phù hợp với tâm trạng uẩn khúc của thi nhân.

Câu 5 (Trang 22 SGK Ngữ văn 11 tập 1)

   Bài thơ không bộc lộ trực tiếp bất cứ cảm xúc nào của tác giả. Suốt từ đầu tới cuối bài thơ, người đọc mới thấy nhân vật trữ tình xuất hiện nhưng là xuất hiện trong cái tư thế của người đi câu (Tựa gối buông cần lâu chẳng được) mà thực không phải như thế. Đó là tư thế của con người u uẩn trong nỗi lo âu triền miên, chìm đắm.

=> Nguyễn Khuyến có một tâm hồn gắn bó với thiên nhiên, đất nước, một tấm lòng yêu nước thầm kín mà sâu sắc.

Thông qua phần Soạn bài Câu cá mùa thu của tác giả Nguyễn Khuyến, .com hy vọng các bạn học sinh có thể nắm chắc về tác phẩm này. Chúc các bạn học tốt!