Bài phân tích vẻ đẹp nhà nho chân chính trong Bài ca ngất ngưởng ngắn gọn

     Nguyễn Công Trứ (bút danh là Hi Văn) sinh ra và lớn lên trong một gia đình có truyền thống nhà nho nghèo khó. Cuộc đời của tác giả đã trải qua nhiều sóng gió và thăng trầm. Tuy vậy, ông lại là một người tài giỏi, am tường nhiều lĩnh vực như quân sự, khoa học, nghệ thuật. 

Bài phân tích chi tiết nhân cách nhà nho chân chính trong bài ca ngất ngưởng

     Ông Hi Văn khi đang làm quan thì đột nhiên bị giáng chức, chốn quan trường như đang đùa giỡn với bậc thiên tài. Vậy nên “Bài ca ngất ngưởng” là chỗ để ông thể hiện cái “ngất ngưởng, khí chất khinh bạc khác người của mình. 

     Bài thơ là tiếng nói của một nhà nho chân chính, không bao giờ chịu o ép trong khuôn mẫu. Nhà nho trong xã hội phong kiến là người được học rộng, biết nhiều, am hiểu sâu rộng, vẹn toàn, và sống theo khuôn phép. Nhân cách nhà nho chân chính trong Bài ca ngất ngưởng là đại diện cho tác giả - Nguyễn Công Trứ tuy có tài năng nhưng lại không sống theo những phép tắc lạc hậu phong kiến, tạo nên khí chất ngất ngưởng. 

Xem thêm:

Nhân cách nhà nho chân chính trong bài ca ngất ngưởng

Nhân cách nhà nho chân chính trong bài ca ngắn đi trên bãi cát

     Bài ca ngất ngưởng được sáng tác theo thể loại ca trù, tuân theo những quy luật thơ nhất định. Tuy nhiên, với cái tôi ngất ngưởng của Nguyễn Công Trú thì đoạn đầu đã được biến tấu độc đáo. Ông thay thế hai câu chữ Hán mở đầu bằng một câu chữ Hán và một câu chữ Nôm.

                                                         “Vũ trụ nội mạc phi phận sự

                                                         Ông Hi Văn tài bộ đã vào lồng

                                                         Khi Thủ khoa, khi Tham tán, khi Tổng đốc đông

                                                         Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng

                                                         Lúc Bình Tây cờ đại tướng

                                                         Có khi về phủ doãn Thừa Thiên”

     Theo quan niệm của nhà thơ, trong trời đất này không có cái gì thuộc quyền sở hữu của riêng ai. Ông đỗ đạt và làm quan là để lấy tài năng và công đức của mình cống hiến cho nhân dân. Nhưng ở đây ông lại dùng từ “vào lồng” để mô tả việc làm quan của mình, để cho thấy làm quan trong thời đại bấy giờ như một chiếc cồng bó buộc. Nhà thơ là một nhà nho chân chính, có tài năng, đã đỗ đạt và giữ nhiều chức vụ quan trọng trong bộ máy chính quyền như Thủ khoa, Tham tán, Tổng đốc đông, dại tướng Bình Tây.

Hình ảnh nhà nho thời phong kiến

     Một nhà nho buộc phải có một thái độ khiêm tốn với những tài năng và chức danh của mình. Tuy nhiên, Nguyễn Công Trứ lại đi ngược lại, ông dám phá vỡ bức tường chế độ cũ để sống theo cá tính riêng của mình. “Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng” thể hiện khí chất tự tin, dõng dạc cho mọi người biết tài năng thao lược, dụng binh của mình. Ông chẳng những không khiêm tốn mà còn thêm vào “ngất ngưởng” để nêu bật phong cách sống ngang tàng của ông. 

     Trớ trêu cho một tâm hồn tài năng, khi xã hội hà khắc với những suy nghĩ khác người như ông, ông bị giáng chức. Cuộc đời lên xuống với trò chơi “công danh” và rồi ông trở về với cuộc sống thường dân. Thật uổng phí cho một tài năng nhưng lại bị xã hội o ép làm cho lu mờ.

                                                         “Đô môn giải tổ chi nên

                                                         Đạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởng

                                                         Kìa núi nọ phau phau mây trắng

                                                         Tay kiếm cung mà nên dạng từ bi

                                                         Gót tiên theo đủng đỉnh một đôi dì

                                                         Bụt cũng nực cười ông ngất ngưởng”

     Ông lui về chốn làng quê, thoát khỏi chốn quan trường vào năm 1848, cũng chính là thời điểm ra đời bài thơ này. Hành động cucả ông khi đeo nhạc cho bò thể hiện khí chất khác người của ông khi lui về ẩn dật. Ông ngất ngưởng ngồi trên lưng con bò ấy với ânhs mắt hiếu kì, lạ lẫm của người đời. Con bò như cũng trở nên ngất ngưởng như ông.

Xem thêm: 

Dàn ý phân tích vẻ đẹp nhân cách nhà nho chân chính trong bài ca ngất ngưởng

Dàn ý phân tích vẻ đẹp nhân cách nhà nho chân chính trong bài ca ngắn đi trên bãi cát

     Ông lui về nơi chốn tiên cảnh với “Kìa núi nọ phau phau mây trắng”. Khác hẳn với suy nghĩ của nhiều người cho rằng lui về quê sống ẩn là một cuộc sống bình dị, êm đềm. Thế nhưng, ông đã làm một việc trái với quy luật của nhà tu. Những cô hầu gái theo ông tới chốn tu hành, lại còn ca hát, đánh đàn. Ấy vậy mà các nhà sư lại làm lơ vì nể ông từng giữ một chức quan cao.

Hình ảnh nhà nho cưỡi bò lui về chốn thường dân

     Hành động của ông khiến “Bụt cũng bật cười ông ngất ngưởng”.

                                                         “Khi ca, khi tửu, khi cắc, khi tùng

                                                         Không Phật, không tiên, không tướng tục”

     Âm hưởng nhịp 2/2/2 và 2/3 tạo nên một sự nhấn mạnh về những hành động ngất ngưởng của ông. Ông đi chùa nhưng lại dẫn theo hầu gái đàn hát uống rượu, những thứ mà vốn không thuộc về nơi đây. Tuy nhiên, ta lại không cảm thấy ông bị va vướng vào những thói hư tật xấu mà lại cảm nhận thấy sự ngất ngưởng rất cao của ông. Nguyễn Công Trứ là duy nhất và không ai có được những khí chất như ông.

                                                        “Được mất dương dương người thái thượng

                                                        Khen chê phơi phới ngọn đông phong”

     Ông nêu bật lên quan điểm của mình về “được” và “mất”. Đó là những chuyện thường tình trong cuộc đời. Vì vậy ông không buồn sầu khi “mất” mà cũng chẳng vui mừng khi “được”. Thay vào đó, ông trân trọng những gì cuộc sống đem lại cho mình. Cùng với đó, “khen” và “chê” cũng được ông suy nghĩ lạc quan, không màn đến miệng đời có đánh giá mình như thế nào.

                                                         “Chẳng trái, Nhạc cũng vào phường Hàn, Phú

                                                         Trong triều ai ngất ngưởng được như ông”

     Hai câu cuối như một lời nhấn mạnh, khẳng định lại lối sống ngất ngưởng của ông. Ông tự đưa mình ngang hàng với những bậc danh nhân tài giỏi. Và khẳng định “ai ngất ngưởng được như ông”. Phong cách này không phải ai cũng có thể làm được như Nguyễn Công Trứ.

     Với thể thơ ca trù, nhịp thơ ngắn và những điển cố được sử dụng khéo léo. Nguyễn Công Trứ đã thể hiện rõ cái “ngất ngưởng” của mình, cho thấy quan điểm của ông về một nhà nho chân chính. Nhà nho chân chính trong Bài ca ngất ngưởng là người dám phá vỡ các khuôn phép cũ kỹ để sống theo phong cách của mình. Nguyễn Công Trứ đã tạo nên một phong cách không ai có, chỉ riêng nhà văn có mà thôi. Chính những suy nghĩ và quan niệm ấy đã tạo nên những cái mới cho nền văn học Việt Nam.

    Trên đây là bài phân tích vẻ đẹp nhà nho chân chính trong bài ca ngất ngưởng ngắn gọn dựa trên dàn ý chi tiết phân tích đã được CungHocVui chia sẻ. Chúc bạn học tập tốt!