Giải thích câu ca dao: "Rủ nhau xuống bể mò cua, Đem về nấu quả..."

Rủ nhau xuống bể mò cua 

Đem về nấu quả mơ chua trên rừng 

Em ơi chua ngọt đã từng 

Non xanh nước bạc ta đừng quên nhau.

Em hãy giải thích ý nghĩa của bài ca dao trên để thấy rõ lối sống tình nghĩa của nhân dân ta.

Trong nhịp sống ồn ào đa dạng hiện thời. Có lẽ chúng ta đã quen với những âm thanh sôi động hối hả của các loại nhạc pop, rock… mà cứ tưởng tâm hồn ta được nuôi dưỡng, được lớn lên từ những khúc nhạc tân kì này. Trong đời bạn, đã bao giờ đọc đi đọc lại, suy ngẫm về ý nghĩa của một bài ca dao nào đó để những âm hưởng ngọt ngào, dịu nhẹ lắng đọng trong tâm hồn ta hay chăng. Nơi đó là cội nguồn về bản sắc làm nên vẻ đẹp độc dáo cho văn học, cho âm nhạc dân tộc mình. Cũng không cần tìm hiểu đâu xa, ta hãy đến với sự kỳ diệu của thơ, của ngôn ngữ, của nhạc điệu trong bài ca dao sau:

Rủ nhau xuống bể mò cua 

Đem về nấu quả me chua trên rừng 

Em ơi chua ngọt đã từng 

Non xanh nước bạc ta đừng quên nhau.

Tìm hiểu sâu ý nghĩa của bài ca dao, ta mới cảm nhận được hết sự mộc mạc chân chất và tinh tế trong tâm hồn dân tộc.

Để hiểu rõ ý nghĩa ẩn chứa trong bài ca dao, ta cần biết nội dung của bài ca dao là gì? Phải chăng đây là một lời tâm tình, nhắn nhủ của người xưa về lòng chung thuỷ. Lòng chung thuỷ là biểu hiện cao nhất, đẹp đẽ nhất trong đạo lí làm người. Tác giả dân gian đã dùng hình ảnh ẩn dụ để nói về cuộc sống mà hai con người đã gắn bó với nhau trong gian khổ lẫn khi sung sướng.

Xuống bể, lên rừng thường xảy ra bảo táp, sống gió luôn có mối nguy hiểm rình rập con người. Họ cùng rủ nhau xuống, cùng đem về từ ngữ ở đây mang ý nghĩa thật hàm xúc mà bình dị. Nó giúp ta hình dung được một cuộc sống hạnh phúc. Hai con người trong ca dao đi đâu cũng có nhau, cũng như vui buồn sướng khổ họ cùng trải qua.

Em ơi chua ngọt đã từng 

Non xanh nước bạc ta đừng quên nhau.

Từ chua ngọt ở đâu: Em ơi chua ngọt đã từng cho ta biết sự đối lập giữa các mùi vị của suộc sống, hàm ý nói về sự khác nhau giữa sung sướng và gian khổ, vui và buồn trong cược sống lứa đôi. Con người đã từng trải qua những thăng trầm, họ luôn có nhau . Thực tế này dã chứng minh tấm lòng thuỷ chung của họ .

Rủ nhau xuống bể mò cua 

Đem về nấu quả mơ chua trên rừng.

Đôi lứa ở đây đang sống trong vị ngọt của tình yêu, tuy rằng vẫn còn đó vị đắng của cuộc đời. Ở hai câu sau, ta gặp từ non xanh, nước bạc. Khi nói về non và nước, chúng ta thường liên tưởng đến sự vĩnh hằng của thiên nhiên. Nhưng ở đây tác giả dân gian muốn nói đến sự khác biệt, thay đổi của cuộc sống: non xanh, nước bạc. Nghĩa xanh và bạc trong bài ca dao gợi cho ta liên tưởng đến hai câu thơ của Hồ Xuân Hương:

Có phải duyên nhau thì thắm lại,

Đừng xanh như lá bạc như vôi.

Non xanh, nước bạc nói về sự thay đổi, sự quên lãng, sự tráo trở nhưng vẫn có một quy luật: cuối cùng vẫn phải trd về cái thuỷ chung gắn bó.

• Chương trình địa phương (phần Văn) - Ngữ văn 8 tập 1
•  Dấu ngoặc kép

Trái tim không tự đếm nhịp đập của mình, nhưng ta có thể đo được tần số nhịp đập của trái tim khi ta muốn tìm hiểu về nó. Cũng như khi sáng tác bài ca dao, tác giả dân gian có lẽ cũng không trải qua quá trình giải thích, phân tích tình cảm của mình. Nhưng ta nên tìm hiểu ý nghĩa của bài ca dao để không mơ hồ, không thờ ơ với những lời nói như gan ruột người xưa đã gửi gắm. Có lẽ ta ít khi dừng lại để ngẫm nghĩ rằng mình đã và đang sống như thế nào. Nhưng khi đọc bài ca sao này, ta vẫn nhận thấy một điều rất sâu xa, đó là lòng thuỷ chung, sự gắn bó trong tình người. Đó là sức mạnh giứp con người có thể vượt qua mọi khó khăn gian khổ để đi tới hạnh phúc, và khi đạt được hạnh phúc phải có ý thức giữ gìn.

Tôi thường liên tưởng tới một ý thơ của nhà thơ Chế Lan Viên:

Hãy biết ơn vị muối của đời cho thơ chất mặn.

Phải chăng vị muối làm nên chất mặn cho ca dao là cuộc sống với nhiều đắng cay, nhọc nhằn của người lao động. Trong cuộc sống đó, tâm hồn của họ luôn lấp lánh một tình yêu, để mỗi khi lời thơ cất lên đều trở thành tiếng lòng, là sự gửi gắm nỗi niềm ước vọng. Có lẽ lớn lao hơn hết là những lời nhắn nhủ sâu sắc của người xưa về đạo lí, tình nghĩa. Đến bây giờ và mãi mãi sau này, ta cò cảm nhận được sức ngân vang vô cùng, vẻ đẹp lấp lánh của những vần thơ tiếng Việt.

HUỲNH TRẦN VÂN LINH 

PTTH Lê Quý Đôn, TP Hồ Chí Minh