Những ngôi sao xa xôi - Lê Minh Khuê - Ngữ văn 9

• Lê Minh Khuê sinh 1949 quê ở Thanh Hoá.
• Từng là thanh niên xung phong tuyến đường Trường Sơn đánh Mĩ
• Nhà văn nữ chuyên viết truyện ngắn, vois ngòi bít miêu tả tâm lý nhân vật sắc sảo và tinh tế..
• Viết văn vào đầu những năm 70 của thế kỉ XX. 
• Đề tài chủ yếu
  • Trước 1975: Cuộc sống chiến đấu của tuổi trẻ trên tuyến đường trường Sơn
  • Sau 1975: Bám sát vào những biến chuyển trong đời sống con người.

• Hoàn cảnh sáng tác: Được sáng tác năm 1971, lúc cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước đang diễn ra vô cùng gay go, ác liệt.
• Xuất xứ: Trích trong tập truyện ngắn có cùng nhan đề "Những ngôi sao xa xôi" (NXB Kim Đồng)
• Mạch truyện: phát triển theo dòng ý nghĩ, cảm xúc nhân vật đan xen hiện tại và quá khứ.
• Chủ đề: Ca ngợi tinh thần yêu nước của dân tộc mà đặc biệt là những tấm gương nữ anh hùng.
• Thể loại: truyện ngắn
• Phương thức biểu đạt: Tự sự, miêu tả, biểu cảm và nghị luận.
• Ngôi kể và người kể
  • Ngôi kể 1: "tôi", Nhân vật chính của truyện.
  • Người kể: Phương Định

→ Tạo thuận lợi để tác giả miêu tả nội tâm, cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật.

• Tóm tắt văn bản
  • Truyện kể về ba nữ thanh niên xung phong Nho, Thao và Phương Định làm thành một tổ trinh sát mặt được tại một trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn. Nhiệm vụ của họ là quan sát địch ném bom, đo khối lượng đất đá phải san lấp, đánh dấu các quả bom chưa nổ và phá bom. Công việc hết sức nguy hiểm nhưng họ đều có những niềm vui hồn nhiên của tuổi trẻ, những phút giây thanh thản và mơ mộng. Họ yêu thích công việc, yêu thích những người đồng đội của mình.
  • Trong một lần phá bom, Nho bị thương; Thao và Phương Định hết lòng chăm sóc.
  • Một cơn mưa đá bất chợt rơi trên cao điểm khiến ba cô hết sức vui thích. Phương Định ngồi nhớ về thành phố quê nhà.
• Bố cục: 3 phần
  • Phần 1 (Từ đầu...."ngôi sao trên mũ"): Hoàn cảnh sống, làm việc của tổ trinh sát
  • Phần 2 (Tiếp...."chị Thao bảo"): Một trận phá bom, Nho bị thương
  • Phần 3 (Còn lại): Mưa đá trên cao điểm.
• Tên tác phẩm mang ý nghĩa ẩn dụ: "Ngôi sao xa xôi" chính là những nữ thanh niên hồn nhiên, quả cảm.

* Hoàn cảnh sống và chiến đấu

• Địa điểm: Họ ở trên một cao điểm, giữa một vùng trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn.
• Không gian sống và làm việc
  • Nơi làm việc: Mặt đường
  • Nơi sống: Trong hang đá

* Vẻ đẹp của 3 cô gái thanh niên xung phong

• Giới thiệu khái quát

• Nét tính cách của nhân vật được thể hiện qua những sự việc cụ thể
  • Ở trong hang chờ Nho, Thao đi phá bom trở về
  • Trực tiếp tham gia phá bom nổ chậm
  • Nho bị thương
  • Cơn mưa đá bất ngờ ào đến

• Tổng kết

  • Nghệ thuật

    • Sử dụng phương thức trần thuật, với ngôi kể thứ nhất, lựa chọn nhân vật người kể chuyện đồng thời là nhân vật trong truyện.
    • Nghệ thuật khắc hoạ nhân vật đặc sắc bằng miêu tả tâm lí và ngôn ngữ nhân vật.
    • Có lời trần thuật, lời đối thoại tự nhiên, phù hợp với nhân vật kể chuyện.
    • Câu văn ngắn, nhịp nhanh, hình ảnh so sánh được sử dụng nhiều

  • Nội dung

    • Họ đều trẻ, có tinh thần trách nhiệm trong công việc
    • Có lòng dũng cảm, không sợ hy sinh
    • Tình đồng đối gắn bó
    • Dễ xúc động, nhiều mộng mơ
  • Ý nghĩa văn bản
    • Truyện ca ngợi vẻ đẹp tâm hồn của ba cô gái thanh niên xung phong trong hoàn cảnh chiến tranh ác liệt.

Đề 1: Hãy tóm tắt truyện ngắn "Những ngôi sao xa xôi" bằng một đoạn văn khoảng 20 câu.

Gợi ý làm bài

• Đoạn tóm tắt truyện gồm các ý sau:
  • Tổ trinh sát mặt đường tại một trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn gồm ba nữ thanh niên xung phong rất trẻ là Phương Định, Nho và tổ trưởng là chị Thao.
  • Nhiệm vụ của họ là quan sát địch ném bom, đo khối lượng đất đá phải san lấp do bom địch gây ra, đánh dấu vị trí các trái bom chưa nổ và phá bom.
  • Công việc của họ nguy hiểm, thường xuyên đối mặt với thần chết.
  • Cuộc sống của họ gian khổ, nguy hiểm nhưng họ vẫn có niềm vui hồn nhiên của tuổi trẻ, những giây phút thanh thản mơ mộng và dù mỗi người một tính, họ vẫn rất yêu thương nhau.
  • Phương Định là cô gái mơ mộng, hồn nhiên và dũng cảm.
  • Phần cuối truyện kể về hành động, tâm trạng các nhân vật trong lúc chăm sóc Nho bị thương khi phá bom.

Đề 2: Giải thích ý nghĩa nhan đề của tác phẩm "Những ngôi sao xa xôi" của Lê Minh Khêu.

Gợi ý làm bài

• "Những ngôi sao xa xôi" là một nhan đề rất lãng mạn, rất đặc trưng của văn học thời kháng chiến chống Mĩ.
• Nhan đề "Những ngôi sao xa xôi" xuất phát từ ánh mắt nhìn xa xăm của Phương Định, lời các anh bộ đội lái xe ngợi ca họ, hình ảnh lãng mạn, đẹp và trong sáng lại phù hợp với những cô gái mơ mộng đang sống và chiến đấu trên cao điểm trên tuyến đường Trường Sơn những năm chống Mĩ (60-70) ác liệt. Ba cô gái trẻ - ba vì sao xa xơi trên cao điểm của tuyến đường Trường Sơn.
• "Những ngôi sao xa xôi" cái nh áng sáng ẩn hiện xa xôi, dịu dàng mát mẻ như sương núi, có sức mê hoặc lòng người. Đó là biểu tượng về sự ngời sáng của phẩm chất cách mạng trong những cô gái thanh niên xung phong Trường Sơn. Phương Định, Nho hay Thao đều là những "ngôi sao xa" nơi cuối rừng Trường Sơn, sáng ngời vẻ đẹp của chủ nghĩa anh hùng cách mạng. Bằng khả năng sáng tạo và nhờ có những ngày từng lăn lộn với chiến trường "Những ngôi sao xa xôi" của Lê Minh Khuê đã có một chỗ đứng vững vàng, luôn hấp dẫn người đọc.

2. Đề 3: Phát biểu cảm nghĩ của em về nhân vật Phương Định trong tác phẩm "Những ngôi sao xa xôi" của Lê Minh Khuê.

       Gợi ý làm bài

1. Mở bài

• Giới thiệu những nét chính về tác giả Lê Minh Khu, truyện ngắn "Những ngôi sao xa xôi" và các nhân vật trong truyện.
  • "Những ngôi sao xa xôi" của Lê Minh Khuê viết về cuộc sống chiến đấu của "Tổ trinh sát mặt đường" trên con đường chiến lược Trường Sơn thời đánh Mĩ.
  • Tổ trinh sát mặt đường gồm có ba cô thanh niên xung phong: Nho, Phương Định và chị Thao, họ ở trong một cái hang dưới chân cao điểm, ở đó, máy bay Mĩ đánh phá dữ dội.
  • Công việc của họ vô cùng nguy hiểm, gian khổ là đo và ước tính khối lượng đất đá bị địch đào xới, đếm, đánh dấu và phá bom nổ chậm, trong khi ấy thần chết là một tay không thích đùa luôn lẩn trong ruột những quả bom. Thần kinh căng như chão.
  • Xong việc từ cao điểm trở về hang, cô nào cũng chỉ thấy hai con mắt lấp lánh, hàm răng loá lên, khi cười, khuôn mặt thì lem luốc.
• Cả ba cô, cô nào cũng đáng mến, đáng cảm phục. Nhưng Phương Định là cô gái để lại nhiều ấn tượng sâu sắc trong lòng ta nhất.

2. Thân bài

• Phương Định, con gái Hà Nội "hai bím tóc dày, tương đối mềm, một cái cổ cao, kiêu hãnh như đài hoa loa kèn. Đôi mắt cô được các anh lái xe bảo là có cái nhìn sao mà xa xăm". Nhiều pháo thủ và lái xe hay "hỏi thăm" hoặc "viết những bức thư dài gửi đường dây" cho Định. Cô có vẻ kiêu kì, làm "điệu" khi tiếp xúc với một anh bộ đội nói giỏi nào đấy, nhưng trong suy nghĩ của cô thì những người đẹp nhất, thông minh, can đảm và cao thượng nhất là những người mặc quân phục, có ngôi sao trên mũ.
• Phương Định là một cô gái rất hồn nhiên, yêu đời, giàu cá tính.
  • Thuở nhỏ đã hay hát. Cô có thể ngồi lên thành cửa sổ căn phòng nhỏ bé nhà mình hát say sưa ầm ĩ.
  • Bàn học lúc nào cũng bày bừa bừa bãi lên, để đến nỗi mẹ phải mắng.
  • Sống trong cảnh bom đạn ác liệt, cái chết kề bên, Định lại càng hay hát. Những bài hành khúc, những điệu dân ca quan họ, bài Ca-chiu-sa của Hồng quân Liên Xô, bài dân ca ý...Định còn bịa ra lời những bài hát, Định hát trong những khoảng khắc im lặng, hát để động viên Nho, chị Thao và động viên mình. Hát khi máy bay rít, bom nổ.

→ Đúng là tiếng hát át tiếng bom của những người con gái trong tổ trinh sát mặt đường, những con người khao khát làm nên những sự tích anh hùng.

• Trong kháng chiến chống Mĩ, tiền tuyến vẫy gọi, hàng vạn cô gái mang chí khí Bà Trưng, Bà Triệu xung phong ra tiền tuyến trong đó có Phương Định. Con đường Trường Sơn huyền thoại được làm nên bằng xương máu, mồ hôi và bao sự tích phi thường của những người con gái Việt Nam anh hùng.
• "Những ngôi sao xa xôi" tái hiện chân thực diễn biến tâm lí Phương Định trong một lần phá bom nổ chậm.
  • Cô dũng cảm, bình tĩnh tiến đến gần quả bom đàng hoàng mà bước tới. Định dùng lưỡi xẻng đào đất, có lúc lưỡi xẻng chạm vào quả bom, có lúc Định rùng mình vì cảm thấy tại sao mình làm chậm thế! Rồi bom nổ váng óc, đất rơi lộp bộp, mắt cay mãi mới mở được, cát lạo xạo trong miệng.
  • Đó là cuộc sống thường nhật của họ. Phương Định cho biết "tôi có nghĩ đến cái chết. Nhưng đó là một cái chết mờ nhạt không cụ thể".

→ Phương Định cùng Nho, chị Thao đã sáng ngời trong khói bom lửa đạn. Chiến công thầm lặng của họ bất tử với năm tháng và lòng người.

⇒ Phương Định cô gái Hà Nội xinh đẹp, dũng cảm trong lửa đạn, giàu tình yêu thương đồng đội, trong sáng, mộng mơ, thích làm duyên như cô thôn nữ ngày xưa soi mình xuống giếng làng vừa mỉm cười vừa vuốt tóc. Họ có mặt trên những trọng điểm của con đường Trường Sơn chiến lược và trái tim rực đỏ của họ của những người con gái Việt Nam anh hùng là những ngôi sao xa xôi mãi mãi lung linh, toả sáng.

3. Kết luận

• "Những ngôi sao xa xôi" của Lê Minh Khuê đã làm sống lại trong lòng ta hình ảnh tuyệt đẹp về những chiến công phi thường của tổ trinh sát mặt đường, của Nho, Định, Thao, của hàng vạn cô thanh niên xung phong thời đánh Mĩ. Chiến công thầm lặng của Phương Định và đồng đội là bài ca anh hùng.
• Đọc "Những ngôi sao xa xôi" ta như được sống lại những năm tháng hào hùng của đất nước. Những Phương Định gần xa vẫn toả sáng hồn ta với bao ngưỡng mộ.

Đề 4: Vẻ đẹp tính cách và tâm hồn của cc nhn vật nữ thanh nin xung phong trong truyện "Những ngơi sao xa xôi" của Lê Minh Khu.

Gợi ý làm bài

1. Mở bài

• Nêu những nét chính về tác giả và hoàn cảnh ra đời của tác phẩm
  • Tác giả
    • Lê Minh Khuê là cây bút nữ chuyên về truyện ngắn.
    • Trong những năm chiến tranh, truyện của Lê Minh Khuê viết về cuộc sống chiến đấu của tuổi trẻ ở tuyến đường Trường Sơn.
    • Sau năm 1975, tác phẩm của nhà văn bám sát những chuyển biến của đời sống x hội v con người trên con đường đổi mới.
  • Tác phẩm
    • Truyện "Những ngôi sao xa xôi" ở trong số những tác phẩm đầu tay của Lê Minh Khuê, viết năm 1971, lúc cuộc kháng chiến chống Mĩ của dân tộc đang diễn ra ác liệt.
    • Truyện viết về cuộc sống chiến đấu của tổ trinh sát mặt đường, trên con đường chiến lược Trường Sơn thời đánh Mĩ.

2. Thân bài

a. Tóm tắt nội dung truyện - giới thiệu nhân vật

Ba nữ thanh niên xung phong làm thành một tổ trinh sát mặt đường tại một trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn. Họ gồm có hai cô gái rất trẻ là Định và Nho, còn tổ trưởng là chị Thao, lớn tuổi hơn. Nhiệm vụ của họ là quan sát địch ném bom, đo khối lượng đất đá phải san lấp do địch gây ra, đánh dấu vị trí các trái bom chưa nổ và phá bom. Công việc của họ hết sức nguy hiểm vì thường xuyên phải chạy trên cao điểm giữa ban ngày và máy bay địch có thể ập đến bất cứ lúc nào. Đặc biệt, họ phải bình tĩnh đối mặt với thần chết trong mỗi lần phá bom – mà công việc này diễn ra hàng ngày, thậm chí mấy lần trong một ngày. Họ ở trong một cái hang, dưới chân cao điểm, tách xa đơn vị. Cuộc sống của các cô gái ở nơi trọng điểm giữa chiến trường rất khắc nghiệt và nguy hiểm nhưng vẫn có những niềm vui hồn nhiên của tuổi trẻ, những giây phút thanh thản, mơ mộng và đặc biệt là họ rất gắn bó, yêu thương nhau trong tình đồng đội, dù mỗi người một cá tính.

b. Vẻ đẹp chung của các cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn

• Đó là những cô gái tuổi đời còn trẻ. Vì nhiệm vụ giải phóng miền Nam, họ đã không tiếc tuổi xuân chiến đấu, cống hiến cho đất nước.
• Công việc của họ là trinh sát mặt đường gặp nhiều khó khăn nguy hiểm.
  • Họ phải làm việc dưới mưa bom bo đạn
  • Phải phá bom thông đường để những đoàn quân tiến vào giải phóng miền Nam.
• Họ mang lí tưởng chiến đấu để thống nhất Tổ Quốc nên đều giàu tinh thần trách nhiệm, coi thường gian khổ.
• Mỗi nhân vật có nét tính cách riêng nhưng họ yêu thương, lạc quan, có niềm tin vào tình yêu đất nước.

c. Vẻ đẹp riêng của các cô gái thanh niên xung phong

* Nhân vật Phương Định

• Đây là cô gái Hà Nội trẻ trung yêu đời.
  • Phương Định thích ngắm mình trong gương, là người có ý thức về nhan sắc của mình.
  • Cô có hai bím tóc dày, tương đối mềm, một chiếc cổ cao, kiêu hãnh như đài hoa loa kèn.
  • Đôi mắt màu nâu, dài dài, hay nheo nheo như chói nắng...
• Phương Định là nhân vật kể chuyện xưng tôi đầy nữ tính.
  • Cô đẹp nhưng không kiêu căng mà có sự thông cảm, hoà nhập.
  • Cô thích hát dân ca quan họ Bắc Ninh, dân ca ý, đặc biệt hát bài Ca Chiu Sa.
  • Cô có tài bịa lời cho những bài hát. Những bài hát về cuộc đời, về tình yêu và sự sống cất lên giữa cuộc chiến tranh ác liệt tôn thêm vẻ đẹp của những cô thanh niên xung phong có niềm tin vào cuộc chiến tranh chính nghĩa của dân tộc.
• Phương Định là cô gái dũng cảm.
  • Hành động phá bom của cô cùng đồng đội đã góp phần thông mạch giao thông. Cảnh phá bom vừa hồi hộp, vừa căng thẳng, cho người đọc hình dung cuộc chiến tranh tàn khốc như thế nào nhưng cô vẫn bình tĩnh vì một ngày ít nhất các cô phải phá bom ba lần, đó là chuyện thường tình.
  • Có lúc Phương Định nghĩ đến cái "chết" nhưng một cái chết mờ nhạt, không cụ thể. Còn cái chính liệu mìn có nổ, bom có nổ không?
• Phương Định là cô gái dễ thương, hay xúc động.
  • Chứng kiến cảnh trận mưa đá cô nhớ về Hà Nội, nhớ mẹ, nhớ cái cửa sổ, nhớ những ngôi sao, nhớ quảng trường lung linh...
  • Những hoài niệm; kí ức dội lên sâu thẳm càng chứng tỏ sự nhạy cảm trong tâm hồn cô gái Hà Nội mơ mộng, lãng mạn, thật đáng yêu.

* Nhân vật Thao

• Đây là cô gái lớn tuổi nhất trong nhóm, là đội trưởng tổ trinh sát mặt đường. Ở chị có những nét dễ nhớ ấn tượng.
  • Chị tỉa tót lông mày nhỏ như cái tăm
  • Cương quyết, mạnh mẽ, táo bạo.
  • Chị không sợ bom đạn, chỉ đạo công việc dứt khoát nhưng lại rất sợ máu và vắt.
• Chị yêu thương đồng đội đúng vai trò của người chị cả.
  • Khi Nho bị thương, chị rất lo lắng, săn sóc tận tình từng hớp nước, cốc sữa.

→ Tình đồng đội sưởi ấm tâm hồn những cô gái lúc khó khăn nhất.

• Chị Thao cũng thích hát dù hát sai lời và sai nhạc.
  • Tiếng hát yêu đời, cất lên từ cuộc chiến tranh để khẳng định bản lĩnh, sức mạnh, niềm tin vào lí tưởng của thanh niên thời đại những năm chống Mĩ.

* Nhân vật Nho

• Nho xuất hiện trong thời điểm quan trọng của câu chuyện. Đó là lúc phá bom, khi ranh giới của sự sống và cái chết gần kề gang tấc.
• Nho nhỏ nhẹ, dịu dàng, duyên dáng "Trông nó nhẹ, mát mẻ như một que kem trắng"

3. Kết luận

• Khẳng định tâm hồn trong sáng sự hồn nhiên và tính cách dũng cảm, lạc quan của các nhân vật nữ thanh niên xung phong.
  • Truyện “Những ngôi sao xa xôi” của Lê Minh Khuê đã làm sống lại trong lòng ta hình ảnh tuyệt đẹp và những chiến công phi thường của tổ trinh sát mặt đường của Định, Nho, của chị Thao, của hàng ngàn, hàng vạn cô thanh niên xung phong thời chống Mĩ.
  • Chiến công thầm lặng của Phương Định và đồng đội là bài ca anh hùng.
• Chiến tranh đã đi qua, hôm nay đọc truyện “Những ngôi sao xa xôi”, ta như được sống lại những năm tháng hào hùng của đất nước. Những Phương Định gần xa vẫn tỏa sáng hồn ta với bao ngưỡng mộ

Lê Minh Khuê với truyện ngắn "Những ngôi sao xa xôi" đã khắc họa thành công hình ảnh những cô gái xung phong phá bom, mở đường thật chân thực: hồn nhiên, trong sáng, giàu mộng ước, lạc quan, yêu đời và rất dũng cảm, mạnh mẽ trong chiến đấu. Tác phẩm là "đứa con tinh thần" đầu tiên của nhà văn, được viết vào năm 1971, trong cuộc kháng chiến chống Mĩ của dân tộc đang diễn ra rất ác liệt. Để hiểu rõ hơn về tác phẩm, các em có thể tham khảo thêm bài soạn tại đây: Những ngôi sao xa xôi.

Trong lúc cuộc kháng chiến chống Mỹ diễn ra ác liệt nhất, không chỉ các chàng trai mà các cô gái thanh niên cũng xung phong ra chiến trường, tham gia vào cuộc chiến tranh để dành lại độc lập cho dân tộc. Đó cũng chính là đề tài gợi nguồn cảm hứng cho các nhà văn, nhà thơ lúc bấy giờ. Với khả năng sáng tạo và xây dựng hình tượng sống động cùng với những ngày tháng lăn lộn nơi chiến trường, Lê Minh Khuê đã khắc họa thành công hình ảnh những cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn với những vẻ đẹp kì diệu của tâm hồn, lòng dũng cảm và tình đồng đội thân thương qua truyện ngắn “Những ngôi sao xa xôi”. Để nắm vững nội dung bài học cũng như biết cách phân tích các khía cạnh khác nhau của văn bản này, các em có thể tham khảo thêm một số bài văn mẫu dưới đây:

[vanmau]

Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn HOCTAP247 sẽ sớm trả lời cho các em.