Chiều xuân - Anh Thơ - Ngữ văn 11

• Cuộc đời
  • Anh thơ (1921 - 2005), tên khai sinh là Vương Kiều Ân, bút hiệu Tuyết Anh, quê ở tỉnh Hải Dương, trong một gia đình viên chức nhỏ xuất thân nho học.
  • Nhà thơ chưa học hết bậc tiểu học nhưng chịu khó đọc sách, ham văn chương
  • Sống trong không khí gia đình buồn tẻ nặng nề nếp phong kiến, bà tìm đến thơ ca tự giải thoát và khẳng định mình như nhiều thanh niên thời đó.
  • Tháng Tám 1945, bà hăng hái tham gia cách mạng kháng chiến và xây dựng đất nước bằng thơ ca, là Ủy viên Ban Chấp hành Hội nhà văn Việt Nam.
  • Được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật 2007
• Sự nghiệp sáng tác
  • Trước cách mạng tháng Tám: Răng đen (tiểu thuyết), Bức tranh quê (thơ)
  • Sau cách mạng tháng Tám: Kể chuyện Vũ Lăng, Theo cánh chim câu, Đảo ngọc, Hoa dứa trắng, Quê chồng.
  • Thơ thiên về tả cảnh bình dị quen thuộc của thôn quê với những nét vẽ chân thực, tinh tế, thấm đượm một chút tình quê đằm thắm pha chút bâng khuâng buồn cho Thơ mới

• Xuất xứ: Chiều xuân trích trong tập "Bức tranh quê" in năm 1941
• Chủ đề: Qua tác phẩm, nhà thơ Anh Thơ ca ngợi vẻ đẹp của mùa xuân xứ Bắc qua đó bày tỏ tình yêu quê hương.

Mưa bụi êm êm trên bến vắng, 

Đò biếng lười nằm mặc nước sông trôi;

Quán tranh đứng im lìm trong vắng lặng

Bên chòm xoan hoa tím rụng tơi bời

• Hình ảnh: mưa bụi, con đò, nước sông trôi, quán tranh vắng, hoa xoan tím,… → Những hình ảnh quen thuộc, mang những đặc trưng cho miền quê: một bến đò vắng khách với con đò, quán nhỏ và cây xoan đầy hoa tím → cảnh đẹp, êm ả, yên bình nhưng gợn buồn.
• Từ láy gợi tả hình ảnh những giọt mưa rơi nhẹ điểm xuyết cho khung cảnh, không ồn ào, vội vã hay nặng hạt mà có chút gì đó như chầm chậm theo từng khoảnh khắc thời gian.
• Các từ: êm êm, biếng lười, im lìm, tơi bời…→ gợi tả sự vắng lặng của chiều quê.

⇒ Khổ thơ thể hiện cuộc sống yên tĩnh có phần ngưng động. Trong chiều mưa lạnh, quang cảnh bến sông ven làng càng tiêu điều, vắng vẻ. Một bức tranh dường như thiếu sắc màu và ánh sáng

Ngoài đường đê cỏ non tràn biếc cỏ,

Đàn sáo đen sà xuống mổ vu vơ;

Mấy cánh bướm rập rờn trôi trước gió,

Những trâu bò thong thả cúi ăn mưa

• Hình ảnh: cỏ non tràn biếc cỏ, đàn sáo, cánh bướm, trâu bò,
• Các từ ngữ diễn tả hoạt động: sà xuống mổ vu vơ, rập rờn, thong thả..

→ Bức tranh có sự chuyển đổi từ gam màu buồn sang sự sống, gam màu xanh "biếc" của cỏ, từ tĩnh sang động
⇒ Cảnh vật thân thương và bình yên quá đỗi, độc đáo và nên thơ,  cảnh quen thuộc trở nên mới mẻ, sinh động, làm vơi đi nỗi cô đơn của bến vắng

Trong đồng lúa xanh rờn và ướt lặng,

Lũ cò con chốc chốc vụt bay ra,

Làm giật mình một cô nàng yếm thắm

Cúi cuốc cào cỏ ruộng sắp ra hoa.

• "Xanh rờn”: màu xanh nhẹ nhàng đầy sức sống của mùa Xuân
• Hình ảnh: cô nàng, yếm thắm → Cảnh sắc bớt vắng vẻ và trở nên ấm áp hơn.
• Những từ ngữ tả hoạt động: cúi, cuốc, cào, chốc chốc vụt qua → Câu thơ tả động để nói đến cái tình, và nhấn mạnh nhịp sống bình yên của làng quê.

⇒ Diễn tả nhịp sống khoan thai nơi đồng quê.

• Hình ảnh “sắp ra hoa” → Niềm tin của con người vào một tương lai tươi sáng.

• Tổng kết

  • Nội dung

    • Bài thơ ngợi ca vẻ đẹp của quê hương mỗi độ xuân về. Tình yêu quê hương đất nước sâu sắc, tinh tế đã bao trùm lên bức tranh quê trong buổi chiều xuân yên ả

  • Nghệ thuật

    • Sử dụng hình ảnh tiêu biểu cho sắc xuân, lựa chọn từ ngữ gợi hình, gợi âm thanh, miêu tả cái động để nói về cái tĩnh

Đề: Phân tích cảnh xuân và tình xuân trong bài thơ Chiều xuân của Anh thơ.

Gợi ý làm bài

• Mở bài
  • Giới thiệu tác giả Anh Thơ và bài thơ Chiều Xuân
  • Dẫn dắt vào vấn đề cần nghị luận
• Thân bài (những nét chính cần phân tích)
  • Cảnh xuân:
    • Một bức tranh quê được vẽ bằng những màu sắc, đường nét nhẹ, thanh, những hình ảnh bình dị chứa đựng trong đó sức sống của mùa xuân.
    • Chú ý: phân tích những sắc màu được thể hiện trong bức tranh xuân: hoa tím rụng tơi bời, cỏ non trăn biếc cỏ, đồng lúa xanh rờn, cô nàng yếm thắm. Những sắc màu rất phù hợp với mùa xuân, đủ sức gợi lên một sức xuân tươi mới, đầy gợi cảm và trung tâm, linh hồn của bức tranh xuân chính là hình ảnh cô thôn nữ với chiếc yếm thắm nổi bật.
  • Tình xuân:
    • Niềm rung động tinh tế trước vẻ đẹp bình yên của thôn quê; là một tình yêu quê hương đằm thắm gửi vào từng hình ảnh thơ; là nét thanh tân của một hồn thơ duyên dáng, đậm chất nữ tính,...
    • Những hình ảnh thơ đầy màu sắc đã tái hiện được không khí và nhịp sống rất chân thực của nông thôn Việt Nam; ẩn chứa trong đó những cảm xúc bâng khuâng, xao xuyến của tuổi trẻ.
  • Nhận xét: Cảnh xuân, tình xuân được thể hiện vừa chân thực vừa tinh tế với những hình ảnh thơ giản dị mà gợi cảm, thủ pháp lấy động tả tĩnh quen thuộc của thơ ca truyền thống, giọng điệu thơ nhẹ nhàng, ngôn ngữ thơ trong sáng. Tất cả thể hiện một hồn thơ hồn nhiên, mộc mạc mà vẫn tinh tế, giàu chất nữ tính.
• Kết bài
  • Nêu cảm nhận, ấn tượng riêng của cá nhân về bài thơ.

Nhắc đến nhà thơ Anh Thơ người độc giả lại nhớ về hình ảnh một nữ thi sĩ tiêu biểu của phong trào thơ Việt Nam hiện đại. Tuổi thơ êm đềm đã từng gắn liền với đồng ruộng cánh cò quê hương sớm chiều mưa hay nắng, chính điều này là nền tảng khơi nguồn cho dòng suối cảm xúc thơ trong bà với phong cách thơ bình dị mà sâu sắc qua từng câu chữ, qua bao hình ảnh của cảnh sắc nông thôn quê hương nhẹ nhàng được gợi tả một cách khéo léo. Càng ấn tượng hơn khi bà đến với thơ ca như con đường giải thoát khỏi cuộc đời tù túng , buồn tẻ và tự khẳng định giá trị người phụ nữ trong xã hội đương thời.Tập thơ “bức tranh quê” đầu tiên ra đời chan chứa những gì mộc mạc và dung dị, đặc biệt qua bài thơ “chiều xuân”, một bức tranh về cảnh mây trời tắt nắng trong sắc xuân tươi đẹp. Để nắm được những nội dung kiến thức cần đạt về tác phẩm này, các em có thể tham khảo thêm bài soạn tại đây: Bài soạn Chiều xuân.

Bài thơ Chiều xuân của nhà thơ Anh Thơ miêu tả bức tranh quê nơi miền Bắc với những cơn mưa xuân đặc trưng - những cơn mưa bụi li ti rơi nhẹ tắm mát cho chồi non ngọn cỏ thêm xanh tươi, mưa xuất hiện trong các dòng thơ rất đỗi lặng lẽ trên bến đò vắng, cảnh vật thoáng buồn và chút tĩnh lặng, se thêm cái lạnh của tâm hồn bằng sự trống trải. Để nắm vững kiến thức cũng như viết bài văn phân tích về bài thơ này, các em có thể tham khảo một số bài văn mẫu dưới đây:

[vanmau]