Soạn bài: Tức nước vỡ bờ

Tóm tắt:

Chị Dậu dứt ruột bán con mà chưa đủ tiền nộp sưu. Anh Dậu đang ốm cũng bị lôi ra đình đánh thập tử nhất sinh. Bà hàng xóm cho bát gạo, chị Dậu vừa nấu xong nồi cháo thì cai lệ và người nhà lí trưởng ập đến đòi sưu. Mặc chị hết lời van xin, cai lệ vẫn nhất định bắt anh Dậu, còn chửi mắng, bịch vào ngực chị. Không nhịn được nữa, chị Dậu uất ức, vùng lên phản kháng.

Bố cục:

   - Phần 1 (từ đầu ... ngon miệng hay không): chị Dậu chăm sóc chồng.

   - Phần 2 (còn lại): chị Dậu khôn ngoan và can đảm đương đầu với bọn tay sai.

Câu 1 : (trang 32 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):

   Khi bọn tay sai xông vào nhà, chị Dậu trong tình thế rất thảm thương:

   - Anh Dậu vừa tỉnh sau một cơn thập tử nhất sinh.

   - Được bà lão hàng xóm tốt bụng cho bát gạo nấu cháo. Chị Dậu rón rén bưng bát cháo và hồi hộp xem chồng ăn có ngon không.

   - Anh Dậu vừa “run rẩy cất bát cháo kề vào đến miệng”.

Câu 2 : (trang 32 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1): Nhân vật cai lệ:

   - Đứng đầu bọn lính ở huyện đường, chuyên đòi sưu thuế, đánh trói người.

   - Hắn và tên lí trưởng xông vào nhà anh Dậu đòi sưu nặng, đòi bắt người đi đánh,... Chỉ là tên tay sai mạt hạng lại có quyền đánh trói người vô tội vạ.

   - Hành động: cầm roi cầm thước, quát mắng, xưng hô ông-thằng, ông-mày.

→ Độc ác, hống hách, xấc xược, cậy hơi quan lớn ức hiếp người dân yếu đuối.

   * Cách miêu tả chân thực, sinh động, sắc sảo linh hoạt, thái độ căm ghét, khinh bỉ.

Câu 3 : (trang 33 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):

   * Diễn biến tâm lí của chị Dậu trong đoạn trích:

   - Ban đầu: nhẫn nhục, chịu đựng, chỉ nói lí:

       + Gọi ông, xưng cháu. Lời nói nhún nhường, cầu xin “cháu van ông,...”

       + Hành động: run run, chạy đến đỡ tay cai lệ,...

   - Không chịu đựng được nữa vùng dậy phản kháng:

       + Xưng hô ông-tôi, sau đó mày-bà. Lời nói đầy quyết liệt thách thức.

       + Hành động mạnh mẽ, khỏe khoắn “túm cổ cai lệ, ấn dúi ra cửa,...’

   * Sự thay đổi thái độ của chị Dậu được miêu tả chân thực, hợp lí. Chị Dậu hiện lên là một người phụ nữ giàu tình thương yêu chồng, dịu dàng. Đồng thời thật can đảm, mạnh mẽ, giàu sức phản kháng.

Câu 4 : (trang 33 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):

    Đặt nhan đề Tức nước vỡ bờ là thỏa đáng vì nó phản ánh đúng nội dung đoạn trích. Có áp bức phải có đấu tranh, áp bức càng nhiều đến mức độ không thể nữa thì sức phản kháng, sức đấu tranh càng mạnh.

Câu 5 : (trang 33 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1): “Cái đoạn chị Dậu đánh nhau với tên cai lệ là một đoạn tuyệt khéo”. Vì:

   - Thể hiện thật rõ nét, sinh động tính cách các nhân vật.

   - Tạo tình huống khéo léo. Ngòi bút miêu tả ngoại hình, hành động, ngôn ngữ linh hoạt, sống động.

   - Ngôn ngữ kể chuyện, đối thoại, ngôn ngữ nhân vật độc đáo, thể hiện được sắc thái tâm lí nhân vật.

Câu 6* : (trang 33 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):

   Nguyễn Tuân nhận xét rằng Ngô Tất Tố đã “xui người nông dân nổi loạn”. Đúng là như vậy khi mà xã hội tàn bạo, vô lí, tàn nhẫn đến cực độ, người dân ắt phải đấu tranh, tránh sao được “nổi loạn” để đòi lại sự công bằng.