Soạn bài Cuộc chia tay của những con búp bê

I. VỀ TÁC PHẨM:

Văn bản này được xếp vào nhóm văn bản nhật dụng (xem thêm trong bài Cổng trường mở ra của Lí Lan). Vấn đề trọng tâm trong đó là quyền trẻ em – một trong những nội dung cơ bản mà các văn bản nhật dụng trong Chương trình Ngữ văn 7 đề cập.

Phương thức biểu đạt chủ yếu của văn bản là tự sự. Ngoài ba cuộc chia tay tạo thành ba yếu tố hạt nhân của văn bản, tác giả còn sử dụng phương thức biểu cảm qua cách kể chuyện đồng thời bộc lộ trực tiếp cảm xúc của nhân vật chính (cũng là người trong cuộc). Sự kết hợp khéo léo giữa hai phương thức này giúp cho văn bản có được giọng điệu truyền cảm, gợi lên nhiều nỗi xa xót trong tâm hồn bạn đọc.

II. TRẢ LỜI CÂU HỎI SGK

1. Đọc kĩ văn bản để nắm được: truyện viết về ai, về việc gì? Ai là nhân vật chính trong truyện?

Trả lời:

Truyện viết về cuộc chia lìa đầy xót xa, cảm động của hai anh em ruột thịt. Nhân vật chính là Thành và Thủy.

2. 

a. Câu chuyện được kể theo ngôi thứ mấy? Việc lựa chọn ngôi kể này có tác dụng gì?

b. Tên truyện có liên quan đến ý nghĩa của truyện không?

Trả lời:

a.

Câu chuyện được kể theo ngôi thứ nhất - người anh. Người xưng “tôi” trong truyện là người trong cuộc, là người trực tiếp chứng kiến các sự việc xảy ra và cùng chịu nỗi đau như em gái mình. Cách chọn ngôi kể này giúp tác giả dễ thể hiện sâu sắc những suy nghĩ nội tâm, những tình cảm và tâm trạng của nhân vật hơn. Ngoài ra, cách lựa chọn ngôi kể như vậy giúp làm tăng thêm tính chân thực của truyện và sức thuyết phục của truyện.

b.

Hai anh em Thành và Thủy vốn là trẻ con, còn vô tư, hồn nhiên, chẳng làm nên tội tình gì cũng giống như những con búp bê xinh đẹp, ngộ nghĩnh dễ thương kia. Thế mà, do lỗi của người lớn để rồi hai anh em sớm phải rơi vào cảnh ngộ éo le. “Cuộc chia tay của những con búp bê” hay đó cũng là cuộc chia tay của Thành và Thủy. Cách đặt tên rất hay, đã gợi nên được tình huống và ý nghĩa nội dung của truyện mà tác giả muốn thể hiện.

3. Hãy tìm các chi tiết trong truyện để thấy hai anh em Thành, Thủy rất mực gần gũi thương yêu, chia sẻ và luôn quan tâm đến nhau.

Trả lời:

Hai anh em Thành, Thủy rất mực gần gũi, thương yêu, chia sẻ và quan tâm lẫn nhau, điều đó thể hiện qua một số chi tiết sau:

- Chia sẻ, giúp đỡ và quan tâm đến nhau:

    + Thủy đem kim chỉ ra tận sân vận động vá áo cho anh.

    + Thành giúp em học bài, chiều nào cũng đón em đi học về.

- Rất mực gần gũi thương yêu nhau:

    + Nắm tay nhau vừa đi vừa trò chuyện.

    + Chia đồ chơi. Thành "Anh cho em tất", Thủy "Em để lại hết cho anh", đem con Vệ Sĩ để đầu gường gác cho anh ngủ.

    + Khi chia tay nhau cả hai anh em đều bật khóc.

4. Lời nói và hành động của Thủy khi thấy anh chia hai con búp bê Vệ Sĩ và Em Nhỏ ra hai bên có gì mâu thuẫn? Có cách gì để giải quyết mâu thuẫn ấy không? Cách giải quyết của Thủy gợi lên cho em những suy nghĩ và tình cảm gì?

Trả lời:

Lời nói và hành động của Thủy mâu thuẫn ở chỗ, một mặt em giận dữ  khi thấy Thành chia rẽ con Vệ sĩ và con Em Nhỏ; mặt khác, em vì thương anh nên đã bối rối sau khi “tru tréo lên”.

Tình huống trớ trêu này. Đã gợi lên trong lòng người đọc sự ước mong phải chi hai anh em Thành và Thủy được đoàn tụ, phải chi cha mẹ đừng li dị. Chỉ có cách đó mới có thể giải quyết được những mâu thuẫn trên.

Kết thúc truyện, Thủy quyết định để lại cho Em Nhỏ bên cạnh con Vệ Sĩ để chúng không bao giờ chia cách. Chi tiết này khiến người đọc thương cảm trước tấm lòng đầy vị tha, nhân hậu, trong sáng của Thủy. Em biết thương anh, thương luôn cả những con búp bê, thà mình bị chia lìa chứ không để búp bê phải  rơi vào cảnh ngộ như vậy. Ước gì cuộc chia tay của hai anh em Thành và Thủy đừng xảy ra.

5. Chi tiết nào trong cuộc chia tay của Thủy với lớp học làm cô giáo bàng hoàng và chi tiết nào khiến em cảm động nhất, vì sao?

Trả lời:

- Chi tiết chia tay của Thủy với lớp học làm cô giáo bàng hoàng:

    + Cô giáo tặng Thủy quyển số và chiếc bút máy nắp vàng nhưng: "Em không dám nhận… Em không đi học nữa". "Nhà bà ngoại em ở xa trường học lắm. Mẹ em bảo sẽ sắm cho em một thúng hoa để ra chợ ngồi bán".

    + Ý nghĩa: Sự đau xót của số phận tuổi thơ, Thủy phải mất mát quá lớn: xa bố, xa anh, thiếu thốn tình thương. Phải chịu cảnh thất học. Phải lăn lộn vào đường đời để kiếm sống lúc còn quá nhỏ.

- Chi tiết làm em cảm động nhất:

    + Chi tiết chia tay của Thủy với lớp học làm cô giáo bàng hoàng

    + Chi tiết cô giáo và cả lớp cùng khóc khi biết Thủy không còn được đi học nữa.

    + Chi tiết Thủy đã trèo lên xe, nhưng bỗng em lại tụt xuống đi về phía đầu giường, đặt con Em Nhỏ cạnh con Vệ Sĩ.

6. Em hãy giải thích vì sao khi dắt tay Thủy ra khỏi trường, tâm trạng của Thành lại: “kinh ngạc thấy mọi người vẫn đi lại bình thường và nắng vẫn vàng ươm trùm lên cảnh vật”.

Trả lời:

Thành cùng Thủy đang trong tâm trạng ngổn ngang, đau buồn, hơn nữa em vừa chứng kiến cảnh chia tay đầy nước mắt giữa Thủy với cô giáo và các bạn. Vì thế, trong suy nghĩ chủ quan của Thành, thế giới cuộc đời này dường như tan vỡ tất cả. Cho nên, em “kinh ngạc” thấy mọi người vẫn đi lại bình thường và nắng vẫn vàng ươm trùm lên cảnh vật”. Chính khung cảnh bên ngoài, sự vật vẫn hoạt động bình thường như vậy đã làm tăng thêm nỗi bơ vơ, lạc lõng của nhân vật trong truyện.

7. Qua câu chuyện này, theo em, tác giả muốn nhắn gửi đến mọi người điều gì?

Trả lời:

Qua câu chuyện này, theo em có thể tác giả muốn nhắn gởi đến mọi người rằng: Tình cảm gia đình là vô cùng quý giá và quan trọng. Mọi người hãy cố gắng bảo vệ và gìn giữ, không nên vì bất kì lí do gì để làm tổn hại đến những tình cảm tự nhiên, trong sáng ấy.