Cảnh sông nước Cà Mau có vẻ đẹp rộng lớn, hùng vĩ và tràn đầy sức sống hoang dã. Điều đó hiện lên qua văn bản "Sông nước Cà Mau" trích trong truyện "Đất rừng phương Nam" của nhà văn Đoàn Giỏi.

Đoạn trích trên sẽ được giới thiệu trong chương trình Ngữ văn lớp 6. Mời bạn đọc tham khảo tài liệu dưới đây.

Sông nước Cà Mau

Nghe đọc Sông nước Cà Mau:

Càng đổ dần về hướng mũi Cà Mau thì sông ngòi, kênh rạch càng bủa giăng chi chít như mạng nhện. Trên thì trời xanh, dưới thì nước xanh, chung quanh mình cũng chỉ toàn một sắc xanh cây lá. Tiếng rì rào bất tận của những khu rừng xanh bốn mùa, cùng tiếng sóng rì rào từ biển Đông và vịnh Thái Lan ngày đêm không ngớt vọng về trong hơi gió muối – thứ âm thanh đơn điệu triền miên ấy ru ngủ thính giác, càng làm mòn mỏi và đuối dần đi tác dụng phân biệt của thị giác con người trước cái quang cảnh chỉ lặng lẽ một màu xanh đơn điệu.

Từ khi qua Chà Là, Cái Keo... rồi bỏ con sông Bảy Háp xuôi thuyền trôi theo dòng, thì tôi bắt đầu có cái cảm giác trên đây... Ở đây, người ta gọi tên đất, tên sông không phải bằng những danh từ mĩ lệ, mà cứ theo đặc điểm riêng biệt của nó mà gọi thành tên. Chẳng hạn như gọi rạch Mái Giầm, vì hai bên bờ rạch mọc toàn những cây mái giầm cọng tròn xốp nhẹ, trên chỉ xoà ra độc một cái lá xanh hình chiếc bơi chèo nhỏ; gọi là kênh Bọ Mắt vì ở đó tụ tập không biết cơ man nào là bọ mắt, đen như hạt vừng, chúng cứ bay theo thuyền từng bầy như những đám mây nhỏ, ta bị nó đốt vào da thịt chỗ nào là chỗ đó ngứa ngáy nổi mẩn đỏ tấy lên; gọi kênh Ba Khía vì ở đó hai bên bờ tập trung toàn những con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây (Ba khía là một loại còng biển lai cua, càng sắc tím đỏ, làm mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn rất ngon). Còn như xã Năm Căn thì nghe nói ngày xưa trên bờ sông chỉ độc có một cái lán năm gian của những người tới đốn củi hầm than dựng nên, cũng như Cà Mau là nói trại đi theo chữ tức khơ mâu, tiếng Miên nghĩa là “nước đen”.

Thuyền chúng tôi chèo thoát qua kênh Bọ Mắt, đổ ra con sông Cửa Lớn, xuôi về Năm Căn. Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác, cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng. Thuyền xuôi giữa dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận. Cây đước mọc dài theo bãi, theo từng lứa trái rụng, ngọn bằng tăm tắp, lớp này chồng lên lớp kia ôm lấy dòng sông, đắp từng bậc màu xanh lá mạ, màu xanh rêu, màu xanh chai lọ... loà nhoà ẩn hiện trong sương mù và khói sóng ban mai.

Chợ Năm Căn nằm sát bên bờ sông, ồn ào, đông vui, tấp nập. Vẫn là cái quang cảnh quen thuộc của một xóm chợ vùng rừng cận biển thuộc tỉnh Bạc Liêu, với những túp lều lá thô sơ kiểu cổ xưa nằm bên cạnh những ngôi nhà gạch văn minh hai tầng, những đống gỗ cao như núi chất dựa bờ, những cột đáy, thuyền chài, thuyền lưới, thuyền buôn dập dềnh trên sóng... Nhưng Năm Căn còn có cái bề thế của một trấn “anh chị rừng xanh” đứng kiêu hãnh phô phang sự trù phú của nó trên vùng đất cuối cùng của Tổ quốc. Những bến vận hà nhộn nhịp dọc dài theo sông; những lò than hầm gỗ đước sản xuất loại than củi nổi tiếng nhất của miền Nam; những ngôi nhà bè ban đêm dưới ánh đèn măng-sông chiếu rực trên mặt nước như những khu phố nổi, và nơi đây người ta có thể cập thuyền lại, bước sang gọi một món xào, món nấu Trung Quốc hoặc một đĩa thịt rừng nướng ướp kiểu địa phương kèm theo vài cút rượu, ngoài ra còn có thể mua từ cây kim cuộn chỉ, những vật dụng cần thiết, một bộ quần áo may sẵn hay một món nữ trang đắt giá chẳng hạn, mà không cần phải bước ra khỏi thuyền. Những người con gái Hoa kiều bán hàng xởi lởi, những người Chà Châu Giang bán vải, những bà cụ già người Miên bán rượu, với đủ các giọng nói líu lô, đủ kiểu ăn vận sặc sỡ, đã điểm tô cho Năm Căn một màu sắc độc đáo, hơn tất cả các xóm chợ vùng rừng Cà Mau.

I. Đôi nét về tác giả Đoàn Giỏi

- Đoàn Giỏi (1925 - 1989), quê ở tỉnh Tiền Giang.

- Ông bắt đầu viết văn từ thời kì kháng chiến chống thực dân Pháp (1946 - 1954).

- Tác phẩm của Đoàn Giỏi thường viết về cuộc sống, thiên nhiên và con người của Nam Bộ.

- Một số tác phẩm tiêu biểu: Đường về gia hương (truyện dài, 1948), Đất rừng phương Nam (truyện dài, 1957), Hoa hướng dương (truyện ngắn, 1960), Ngọn tầm vông (truyện ký, 1956), Khí hùng đất nước (ký, 1948)...

II. Giới thiệu về Sông nước Cà Mau

1. Xuất xứ

- Sông nước Cà Mau trích trong chương XVIII, truyện Đất rừng phương Nam.

- Đất rừng phương Nam (1957) là truyện dài nổi tiếng nhất của Đoàn Giỏi. Truyện kể về quãng đời lưu lạc của bé An - nhận vật chính của truyện - tại vùng đất U Minh, miền Tây Nam Bộ trong những năm đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp.

- Tên đoạn trích do người biên soạn đặt.

2. Bố cục

Gồm 3 phần:

- Phần 1. Từ đầu đến “một màu xanh đơn điệu”. Những cảm nhận chung về khung cảnh sông nước Cà Mau.

- Phần 2. Tiếp theo đến “và khói sóng ban mai”. Khung cảnh kênh rạch và con sông Nam Căn.

- Phần 3. Còn lại. Vẻ đẹp của chợ Năm Căn.

3. Tóm tắt

Bài văn miêu tả khung cảnh sông nước Cà Mau. Cảnh thiên nhiên rộng lớn với những địa danh gắn liền với nét đặc trưng của nó. Cùng với đó là khung cảnh chợ Năm Căn ồn ào, đông vui và tấp nập.