Cảm nhận hình tượng nhân vật lữ khách trong Bài ca ngắn đi trên bãi cát để thấy được nỗi buồn phiền, bế tắc, chán ngán chế độ chính trị đương thời và sự coi thường "phường danh lợi" của Cao Bá Quát.

Hình ảnh lữ khách trong Bài ca ngắn đi trên bãi cát gồm dàn ý chi tiết kèm theo 3 bài văn mẫu hay nhất. Thông qua tài liệu này các bạn lớp 11 có thêm nhiều tư liệu tham khảo, trau dồi vốn từ rèn kỹ năng viết văn ngày một hay hơn.

Dàn ý hình tượng lữ khách trong Bài ca ngắn đi trên bãi cát

1. Mở Bài

Giới thiệu tác phẩm "Bài ca ngắn đi trên bãi cát".

2. Thân Bài

- Tâm trạng người lữ khách trong 4 câu thơ đầu:

• Bốn câu thơ miêu tả những bước chân vô định của người lữ khách không xác định được đích đến.
• Tâm trạng người lữ khách buồn bã, phiền muộn. Ông chán ngán khi nhận ra sự mờ mịt của con đường công danh.
• Ông bất bình với thực trạng xã hội, bất bình với chế độ chính trị đương thời.

- Tâm trạng của người lữ khách trong 6 câu thơ tiếp theo:

• Tự trách mình vì không học được phép ngủ để có thể thờ ơ trước cuộc đời, thờ ơ trước sự khổ cực của nhân dân → Nhân cách cao đẹp của nhà nho luôn tỉnh táo trước thời cuộc.
• Trách mình cứ theo đuổi con đường công danh dù biết đó là con đường nhọc nhằn, gian khổ.
• Ông đã nêu lên một hiện thực rằng số người chạy theo danh lợi thì vô số còn số người nhận ra danh lợi chỉ là những thứ hư vô, tầm thường thì rất ít

→ Tâm trạng chua xót khi nhận ra con đường công danh đã bị biến tướng và con đường ấy đã gắn liền với thứ lợi danh tầm thường, người ta có thể đua chen, giẫm đạp lên nhau để đạt được mục đích.

- Tâm trạng của lữ khách trong 6 câu thơ cuối:

• Sự băn khoăn, trăn trở, bế tắc của lữ khách khi đối diện với sự nghiệp công danh.
• Sự cô đơn của ông khi đối diện với không gian rộng lớn.
• Dường như ông đã rơi vào con đường cùng khi phải lựa chọn theo đuổi tiếp con đường danh lợi hay từ bỏ nó để có một cuộc đời trong sạch, một nhân cách cao đẹp.
• Ông loay hoay chưa biết làm sao để thoát ra khỏi thực tại bức bách, ngột ngạt đó.
• Ông thúc giục bản thân hành động để thay đổi cuộc sống.

3. Kết Bài

Cảm nghĩ về nhân vật người lữ khách trong bài thơ.

Hình ảnh lữ khách trong Bài ca ngắn đi trên bãi cát

Cao Bá Quát là một nhà nho nổi tiếng học giỏi và viết chữ đẹp nhưng rất lận đận về đường công danh. Sống trong cảnh chính quyền phong kiến hà khắc, chuyên chế, áp bức dân lành, ông cũng như những người khác thuộc tầng lớp trí thức, dù có tài nhưng cũng không được coi trọng. “Bài ca ngắn đi trên bãi cát” là một tác phẩm được sáng tác sau khi tác giả đi qua miền Trung, nhìn những bãi cát dài trắng chạy dài vô tận. Đó là bãi cát – hay cũng chính như cuộc đời, như đương công danh mà những người trí thức lúc bấy giờ vẫn đang theo đuổi, nhọc nhằn, mờ mịt.

Trong thi ca, “lữ khách” là một hình được đắt giá luôn được các nhà thơ biểu đạt một cách hết sức trau chuốt. Theo từ điển, “lữ khách” có nghĩa là người đi xa với mục đích ngao du. Lữ khách đôi khi được đồng nhất với từ “hành nhân”, “ly khách”. Qua hình ảnh người lữ khách bước đi trên cát, Cao Bá Quát cay đắng thể hiện bước chân của mình trên đường đời nghiệt ngã.

“Bãi cát dài lại bãi cát dài,
Đi một bước như lùi một bước”.

Hình ảnh bãi cát hiện ra trong câu thơ đầu dài đến vô tận. Bãi cát hay cũng chính là dòng sống của nhân gian, cứ hết kiếp đời này tiếp nối kiếp đời khác, nhìn về ngày mai cứ tiếp dài đến vô tận. Không gian, thời gian trải đến vô cùng kiến cho con người choáng ngợp, mất định hướng về sự tồn. Muốn tiến lên phía trước mà sao có cảm giác như đi lùi lại.

Bước đi trên cát mà như đang đi trên một thảm màu nào đó biến hóa vô lường. Càng dậm mạnh chân, càng thấy mình lún xuống nặng nề hơn. Nhìn mặt trời dần xuống mà bãi cát vẫn còn quá dài, lữ khách bất lực, dòng lệ lã chã rơi:

“Mặt trời đã lặn, chưa dừng được,
Lữ khách trên đường nước mắt rơi”.

Cao bá Quát là một người đầy dũng khí. Trước cảnh dân tình khốn khổ, điêu đứng; trên quan, dưới cướp, ông muốn đem tài năng ra giúp đời nhưng không được trọng dụng. Bất mãn với thời cuộc, ông dựng cờ khởi nghĩa. Thế nhưng, lúc bấy giờ, hành động của ông bị xem là phản loạn và bị triều đình trấn áp khốc liệt. Ông càng hành động càng thấy mình sai, hoảng loạn trong niềm tin chính nghĩa. năm tháng trôi qua mà khát vọng vẫn chưa thành hiện thực. Ông thấy mình đơn độc trên đường đời, khóc trong nỗi cô đơn bất tận. khóc vì căm hận, chí lớn chưa thành cũng là khóc vì trong sự nghiệp thiếu người trợ sức cùng kề vai sát cánh vượt qua hoạn nạn. Thiếu niềm tin tưởng vào con người, ông ước mình có được phép tiên để có thể tự mình làm nên việc lớn:

“Không học được tiên ông phép ngủ,
Trèo non, lội suối, giận khôn vơi!”

Trong khi kẻ anh hùng đang trong gió bụi, ngày đêm lao tâm khổ tứ mong tìm lấy một hướng đi thì những kẻ tầm thường ham danh hám lợi lại miệt mài say trong men rượu. Thiên hạ đều say, chỉ có ông là đang tỉnh. Tỉnh mới thấy cuộc đời bất công cần phải thay đổi. Tỉnh mới thấy phận mình long đong, đời mình trắc trở. Tỉnh mới biết đường đời hiểm nguy, lòng người giả trá:

“Xưa nay, phường danh lợi,
Tất tả trên đường đời.
Đầu gió hơi men thơm quán rượu,
Người say vô số, tỉnh bao người?”

Nhìn về phía trước thấy mờ mịt bóng mây. Lữ khách than lên bế tắc: “tính sao đây?” rồi tuyệt vọng, điên cuồng hát vang khúc ca “đường cùng”:

“Bãi cát, bãi cát dài ơi!
Tính sao đây? Đường bằng mờ mịt,
Đường ghê sợ còn nhiều, đâu ít?
Hãy nghe ta hát khúc “đường cùng”,
Phía bắc núi Bắc, núi muôn trùng,
Phía nam núi Nam, sóng dào dạt.
Anh đứng làm chi trên bãi cát?”

Đường vẫn còn dài, cớ sao Cao Bá Quát lại nói là đường cùng? Đường cùng là bởi đường còn qua xa, một không gian ngút ngàn mở ra trước mắt. Phía Bắc, núi tiếp núi muôn trùng. Phía Nam biển rộng dạt dào sóng vỗ. Có sức phi thường cũng khó vượt qua được. Đường cùng là bởi dẫu có đi tiếp nữa thì biết đi về đâu, bước đường vô nghĩa. Để rồi cuối cùng, nhà thơ buông lời tuyệt vọng:

“Anh đứng làm chi trên bãi cát?”

Đó là một câu hỏi thật khó trả lời. Không phải là nên đi tiếp hay nên quay lại mà là anh sẽ chấm dứt sự tồn tại trong tư thế ngẩng cao đầu hay sẽ sống tiếp trong thân phận thấp hèn bị người đời sỉ nhục.

Trong bài thơ, người lữ khách mang tầm vóc của người anh hùng tràn đầy khát vọng nhưng bất lực trên đường đời. Mỗi câu thơ dồn nén nhiều tâm tư ẩn khuất. Nó như uất hận, muốn gào thét giữa mênh mông đất trời. Đó là một cái tôi cô đơn, tuyệt vọng. Bài thơ là sự xung đột dữ dội của tâm thức. Việc bước đi trên cát chỉ là một cái cớ để Cao Bá Quát tự vấn mình và nhận diện thực tại. Ông đã rơi vào trạng thái của kẻ độc hành, một mình bước đi trên cõi đời lạc lõng.

Đương thời, ông cũng tự cho mình là người học rộng, hiểu cao, thế nên để có người cùng Cao Bá Quát thấu hiểu, đồng cảm, sẻ chia cũng là một điều rất khó. Thế nhưng, cái mà ông muốn nói đến đó chính là thực tại xã hội thối nát nhưng con người hèn kém đã ngủ quên trong mê muội, chấp nhận cuộc sống kém cỏi, điều mà ông không bao giờ dung túng được.

Bài thơ ngắn đi trên cát thể hiện khí phách lẫm liệt của Cao Bá Quát bước trên đường đời vạn khổ. Tuy có chút bi lụy ở cuối bài nhưng cũng không thể làm phai mờ cái tư thế hiên ngang của người anh hùng đầu đội trời, chân đạp đất muốn thay đổi giang sơn nhưng bất thành.

Hình tượng lữ khách trong Bài ca ngắn đi trên bãi cát

Cao Bá Quát là một trong những nhà thơ nổi tiếng sống trong một xã hội coi trọng người Nam hơn người Bắc. Chính điều này đã gây nên nhiều điều bất bình xảy ra trong nhà Nguyễn. Ông là người có bản lĩnh, có cá tính trong cuộc sống thời ấy. Bài thơ “Bài ca ngắn đi trên bãi cát có thể được tác giả làm trong khi đi thi Hội, là thời điểm ông rất muốn thi thố tài năng, thực hiện ý chí của mình. Nó biểu lộ sự chán ghét của một người trí thức đối với con đường danh lợi tầm thường đương thời và niềm khao khát thay đổi cuộc sống.

Bãi cát lại bãi cát dài,
........
.........
Anh đứng làm chi trên bãi cát?

Mới vào bài thơ ta thấy cụm từ “bãi cát” được lặp lại hai lần: “Bãi cát lại bãi cát dài". Bãi cát ớ đây là hình ảnh được tác giả tả thực gợi lên một không gian khó khăn, dài thăm thẳm. Thông thường chúng ta đi trên cát rất khó, không giống như đi trên đường đất bình thường, chân bước tới cứ bị trượt về sau. Trên bãi cát ấy là một con đường rộng lớn, mờ mịt, rất khó mà xác định phương hướng như đứng ở bên này nhìn qua bên kia chân trời. Đó không chỉ là ruột con đường thực, mà là con đường hiểu theo nghĩa tượng trưng cho một con đường xa xôi, mờ mịt. Để tìm được chân lí, tìm được cái đích thực sự có ý nghĩa cho cuộc đời thì con người phải vượt qua nhiều khó khăn, gian khổ đầy thử thách.

Trên bãi cát ấy có hình ảnh một con người (tác giả), người đi trên bãi cát. Một con người nhỏ bé, lẻ loi, cô độc đi trên một bãi cát rộng, dài bao la, quanh quanh hình ảnh con người ấy. Bước chân của người đi cát rất khó khăn, như giậm chân tại chỗ “Đi một bước như lùi một bước”. Ta thấy được nỗi chán nản, bất mãn của tác giả khi thấy mình hành hạ thân xác để theo đuổi con đường công danh.

“Bãi cát lại bãi cát dài,
Đi một bước như lùi một bước
Mặt trời đã lặn, chưa dừng được,
Lữ khách trên đường nước mắt rơi.“

Người đi trên bãi cát ở đây lòng ai oán vì con đường công danh của mình mãi chưa tới đích, không đành lòng làm một kẻ “ngủ quên” để có cớ mà rời bỏ đường di.

Không học được tiên ông phép ngủ,
Trèo non, lội suối, giận khôn vơi!
Xưa nay, phường danh lợi,
Tất cả trên đường đời.
Đầu gió hơi men thơm quán rượu,
Người say vô số, tỉnh bao người?

Tác giả còn nói đến sự cám dỗ của công danh đối với người đời. Nhận định mang tính khái quát về những kẻ ham danh lợi đều phải chạy ngược chạy xuôi, hình ảnh đó được tác giả minh hoạ bằng những hình ảnh thực tế của cuộc sống là ở đâu có quán rượu ngon người nhậu đều đổ xô đến, có được máy ai tỉnh táo để thoát ra khỏi sự cám dỗ của rượu. Từ đó tác giả cũng muốn liên tường đến người đọc vấn đề danh lợi cũng là một thứ rượu dễ làm thay đổi lòng người. Ông khinh bỉ những phường danh lợi tầm thường kia, nhưng cũng nhận ra sự cô độc của mình. Phải chăng, con đường mà ông dấn thân vào, lí tưởng mà ông đeo đuổi, chỉ là điều vô ích, chẳng ai thèm để ý, quan tâm. Ông không có người ủng hộ, đồng hành. Niềm xúc động ấy đã đưa tác giả trở về với hiện thực. Điều này chuẩn bị cho kết luận của ông đó là cần phải thoát ra khỏi cơn say danh lợi vô nghĩa. Nếu đi tiếp thì rất có thể ông cũng chỉ là một trong phường danh lợi mà ông từng khinh miệt, phê phán. Nhưng nếu dừng lại, ông cũng không biết mình sẽ đi đâu. về đâu. Có cả một khối mâu thuẫn đang đè nặng lên tâm hồn của tác giả lúc này. Sự dằn vặt ấy là sự nuối tiếc vì đường đau khổ, mờ mịt nhưng lại quá đẹp đè, cao sang. Thôi thì đành đứng chôn chân trên bãi cát vậy.

Người đi trên cát bỗng nhiên dừng lại.
Bãi cát dài, bãi cát dài ơi!
Tính sao đây? Đường bằng mờ mịt,
Đường ghê sợ còn nhiều, đâu ít?
Hãy nghe ta hát khúc “đường cùng”,
Phía bắc núi Bắc, núi muôn trùng,
Phía nam núi Nam, sóng dào dạt.
Anh đứng làm chi trên bãi cát?

Nỗi băn khoăn choáng váng lấp đầy tâm hồn. Và lần đầu tiễn, người đã phân vân tự hỏi, vậy là thế nào, có nên đi tiếp, hay từ bỏ nó “Tính sao đây? Đường bằng mờ mịt". Nếu đi tiếp, cũng không biết phải đi như thế nào. Bởi vì, “Đường bằng thì mờ mịt - Đường ghê sợ thì nhiều!” vì thế, có lẽ đã đến bước đường cùng? Nỗi bế tắc và tuyệt vọng phù trùm lên cả người đi, cả bãi cát dài. Người đi chỉ còn có thể cất lên tiếng hát về con đường cùng của mình, về sự tuyệt vọng của mình.

Tóm lại bài thơ “Bài ca ngắn đi trên cát" được thể hiện theo cách đa chiều. Khi thì được miêu tả như một khách thể, khi thì lại như một người đối thoại. Thậm chí tác giả còn cho ẩn chủ thể. Mục đích là nhằm có những tâm trạng khác nhau, thái độ khi đứng trước những hoàn cảnh khác nhau. Nó biểu lộ sự chán ghét của một người trí thức đối với con đường danh lợi và niềm khao khát thay đổi cuộc sống.

Cảm nhận hình tượng nhân vật lữ khách hay nhất

Văn chương là nơi người nghệ sĩ gửi gắm những tâm trạng, nỗi niềm của mình. Đó cũng là nơi mà các nhà văn, nhà thơ thể hiện cái chí của bậc nam tử. Cao Bá Quát cũng là một trong số những nhà thơ ấy. Với bài thơ "Sa hành đoản ca" (Bài ca ngắn đi trên bãi cát), ông đã bộc lộ nỗi niềm trăn trở, sự chán ghét đối với chế độ chính trị đương thời.

Bốn dòng thơ đầu tiên đã thể hiện hình ảnh người lữ khách với tâm trạng buồn bã, phiền muộn:

"Trường sa phục trường sa
Nhất bộ nhất hồi khước.
Nhật nhập hành vị dĩ
Khách tử lệ giao lạc".

(Bãi cát lại bãi cát dài
Đi một bước như lùi một bước
Mặt trời đã lặn, chưa dừng được,
Lữ khách trên đường nước mắt rơi.)

Cao Bá Quát đã nhiều lần vào thi Hội ở kinh đô Huế nên ông đã quen thuộc với những bãi cát chạy dọc nối tiếp nhau ở các tỉnh miền Trung như Quảng Bình, Quảng Trị. Ông đưa những hình ảnh đó vào bài thơ để ẩn dụ cho con đường công danh gian nan, chông gai, vất vả. Các điệp từ "trường sa", "nhất" được lặp lại gợi ra một không gian rợn ngợp chỉ có các bãi cát nối tiếp nhau. Mỗi bước đi trên cát thật nặng nề, "đi một bước" mà "như lùi một bước", tiến về phía trước nhưng dường như người lữ khách lại đang ở vị trí ban đầu. Những bước chân của nhân vật trữ tình là những bước chân vô định, không xác định được phương hướng và đích đến. Ông chán ngán khi nhận ra sự mờ mịt của con đường công danh phía trước. Ông bất bình với thực trạng xã hội, bất bình với chế độ chính trị đương thời bởi đó là một xã hội trì trệ, bảo thủ.

Người lữ khách tự trách bản thân không "học" được "phép ngủ kĩ" của tiên ông để có thể thờ ơ, không quan tâm đến thời cuộc:

"Quân bất học tiên gia mỹ thụy ông
Đăng sơn thiệp thủy oán hà cùng!
Cổ lai danh lợi nhân,
Bôn tẩu lộ đồ trung
Phong tiền tửu điếm hữu mĩ tửu,
Tỉnh giả thường thiểu túy giả đồng".

(Không học được tiên ông phép ngủ
Trèo non, lội suối, giận khôn vơi!
Xưa nay, phường danh lợi
Tất tả trên đường đời.
Đầu gió hơi men thơm quán rượu
Người say vô số, tỉnh bao người?)

Nếu có được phép ngủ thì tác giả đã không phải bận tâm đến sự đời, không phải bất bình với thực tại, không lo lắng cho đời sống nhân dân khổ cực. Nhưng suy cho cùng đó cũng chỉ là sự trốn tránh cuộc đời mà Cao Bá Quát thì không phải là con người hèn nhát như vậy. Từ đó cho thấy nhân cách cao đẹp của một nhà nho chân chính. "Trèo non", "lội suối" là những công việc cực nhọc, lữ khách tự oán trách bản thân cứ mãi theo đuổi con đường công danh dù biết trước đó là con đường nhọc nhằn đầy gian nan. Với các bậc nam nhi thuở xưa thì công danh là con đường duy nhất để họ lập thân, khẳng định tài năng của mình trước thiên hạ:

"Đã mang tiếng ở trong trời đất
Phải có danh gì với núi sông"

(Nguyễn Công Trứ)

Bậc nam nhi sẽ có nỗi hổ thẹn lớn nếu không trả được nợ công danh cho cuộc đời:

"Công danh nam tử còn vương nợ
Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ hầu"

(Phạm Ngũ Lão)

Cao Bá Quát đã nêu lên thực trạng về số người chạy theo danh lợi thì vô số còn số người nhận ra sự hư ảo của danh lợi thì rất ít. Chẳng vậy mà ông cất lên câu hỏi: "Người say vô số, tỉnh bao người"? Ông chua xót nhận ra con đường công danh bị biến tướng, mọi người lợi dụng nó để làm giàu cho bản thân. Con đường ấy đã gắn liền với thứ lợi danh tầm thường, người ta có thể đua chen, giẫm đạp lên nhau để đạt được mục đích. Họ tranh giành nhau chức quan để hưởng lợi lộc, tiền bạc, vật chất của cải. Thậm chí họ còn dùng những thủ đoạn xảo quyệt hãm hại nhau để tranh giành công danh. Cao Bá Quát đã ngầm so sánh sức cám dỗ của "phường danh lợi" cũng giống như sức cám dỗ của rượu. Men rượu nồng lôi cuốn người thưởng thức khiến người ta có thể say và mất tỉnh táo. Danh lợi cũng vậy, nó khiến con người chìm đắm trong sự đua chen, ích kỉ. Có vô số con người bị danh lợi làm cho mờ mắt nhưng có mấy ai tỉnh táo nhận ra được bản chất của nó? Lữ khách không bị men rượu quyến rũ cũng không bị danh lợi mê hoặc, ông vô cùng tỉnh táo nhưng cũng băn khoăn vì không biết có nên tiếp tục theo đuổi con đường công danh mà mình chán ngán hay không.

Dường như người lữ khách ấy đã rơi vào tuyệt vọng:

"Trường sa, trường sa nại cừ hà?
Thản lộ mang mang úy lộ đa.
Thính ngã nhất xướng cùng đồ ca,
Bắc sơn chi bắc sơn vạn điệp,
Nam sơn chi nam ba vạn cấp.
Quân hồ vi hồ sa thượng lập"?

(Bãi cát dài, bãi cát dài ơi!
...............
Anh đứng làm chi trên bãi cát?)

Cao Bá Quát đang tự vấn chính mình khi nhận ra con đường dẫn đến công danh không hề bằng phẳng, dễ dàng. Đó là con đường có nhiều hiểm nguy, ghê sợ. Ông rơi vào trạng thái cô đơn, bế tắc khi đối diện với thiên nhiên và cũng là sự bế tắc trước thời cuộc. Không có một con đường nào mở ra hướng giải thoát cho ông bởi bủa vây xung quanh người lữ khách bé nhỏ là núi Bắc, núi Nam trùng điệp, sóng dào dạt. Ông chỉ biết cất lên khúc "đường cùng" để bày tỏ nỗi niềm, tâm trạng. Tác giả đang loay hoay trong sự lựa chọn tiếp tục con đường công danh hay từ bỏ nó để có một cuộc đời, nhân cách trong sạch. Câu thơ cuối bài mang ý nghĩa như một lời thúc giục bản thân hãy hành động để thay đổi, vượt qua thực trạng bức bách, ngột ngạt. Nội dung câu hỏi đó cũng là sự dự báo về quyết định của người lữ khách rằng ông sẽ rời bỏ con đường công danh để chọn cho mình một hướng đi khác, một lý tưởng khác. Khi con đường công danh không còn vẹn nguyên giá trị cao quý, làm quan không còn để giúp dân, giúp nước nữa mà làm quan để tư lợi cá nhân thì không có lí do nào phù hợp để một người bản lĩnh, tài năng, cương trực như Cao Bá Quát tiếp tục theo đuổi?

Tác giả đã dùng thể ca hành không gò bó, giới hạn về số câu, niêm luật, vần điệu cùng việc sử dụng các hình ảnh tượng trưng để thể hiện tâm trạng của bản thân. Qua đó, bạn đọc thấy được nỗi buồn phiền, bế tắc, chán ngán chế độ chính trị đương thời và sự coi thường "phường danh lợi" của Cao Bá Quát. Đồng thời bài thơ cũng cho thấy hoài bão, lí tưởng của ông.