Văn mẫu lớp 11: Cảm nhận bài thơ Con đường mùa đông của Pu-skin mang đến gợi ý cách làm bài và bài văn mẫu cực hay. Thông qua tài liệu này các bạn có thêm nhiều gợi ý học tập biết cách viết văn cảm nhận đánh giá tác phẩm hay.

Con đường mùa đông của Puskin không chỉ là một tác phẩm văn học nổi tiếng mà còn là một tấm gương sáng cho việc thể hiện cảm xúc và tâm trạng của nhân vật chính thông qua từng chi tiết và hình ảnh được xây dựng một cách tinh tế. Vậy sau đây là bài cảm nhận Con đường mùa đông mời các bạn cùng đón đọc.

Dàn ý cảm nhận bài Con đường mùa đông

I. Con đường mùa đông – nỗi buồn và nỗ lực vận động vượt qua trở ngại

1. Nhan đề Con đường mùa đông

- Nhan đề Con đường mùa đông là một hình ảnh giàu giá trị biểu trưng.

• “Con đường” là hình ảnh gợi nên những ý niệm về sự vận động, về lối đi, về hành trình cuộc đời của mỗi con người.
• “Mùa đông” là hình ảnh gợi lên những xúc cảm giá lạnh, tối tăm, u uất, buồn bã.

=> Nhan đề Con đường mùa đông gợi lên những liên tưởng về một con đường lạnh lẽo, không một bóng người nhưng vẫn luôn vận động. Hình ảnh “mùa đông” gợi lên nỗi buồn và hình ảnh “con đường” lại gợi lên sự vận động có hướng. Hai hình ảnh này đứng cạnh nhau vừa đồng hành với nhau, vừa thể hiện xung đột.

- Có thể nói, con đường duy trì vận động theo một hướng đi có thể mâu thuẫn với nỗi buồn lạnh giá của mùa đông dâng lên trong lòng như một trở ngại. Và đây cũng là một nhan đề gợi mở cho người đọc một câu hỏi là làm thế nào để nỗi buồn không còn là trở ngại trong hành trình trên con đường mùa đông lạnh vắng?

2. Nỗi buồn và nỗ lực vận động vượt qua trở ngại

- Nhà thơ vẽ ra trước mắt độc giả bức tranh thiên nhiên mùa đông buồn bã với:

• Không gian: cánh đồng bao la.
• Thời gian: đêm khuya mùa đông.
• Vầng trăng “xuyên qua lớp sương mù”, “nhô ra”, “dội ánh sáng buồn bã”.

=> Không gian và thời gian gợi lên sự rộng lớn, hoang vu, thanh vắng, u buồn, giá lạnh, là cái nền hoàn hảo cho vầng trăng xuất hiện và tỏa sáng. Trăng vốn là biểu tượng của ánh sáng trong đêm, lẽ ra nó có thể gợi niềm tin, hi vọng, nhưng trong khổ thơ đầu, khi "trăng” xuyên qua lớp lớp “sương mù”, thì lại dội ánh sáng “buồn bã” từ trên cao xuống và toả ra rộng khắp những “khoảng trống u buồn” trên đường trong rừng khuya.

- Nỗ lực vận động vượt qua trở ngại:

• Các động từ “xuyên qua”, “nhô ra”, “dội”: thể hiện rõ nét sự vận động vượt qua sức cản của hoàn cảnh, gợi lên nỗ lực vượt qua khó khăn, trở ngại ở trong lòng nhân vật trữ tình.
• Với nỗ lực ấy, nhân vật trữ tình đã tìm đến được với ý thức về quy luật vận động của cuộc sống: Cuộc sống luôn vận động về phía trước, xua đi nỗi buồn, để hạnh phúc, niềm vui còn đọng lại.

=> Khung cảnh nên thơ, trữ tình, ảm đạm nhưng qua đó đã làm nổi bật tinh thần nỗ lực, vượt qua trở ngại của chủ thể trữ tình.

II. Con đường mùa đông – cảnh vật và vận động tâm tưởng của người lữ hành

1. Cảnh vật buồn bã, cô đơn (khổ thơ 2 3)

- Hình ảnh:

• Con đường vắng lặng, buồn tẻ.
• Cỗ xe tam mã đang lăn bánh “Vun vút”: là biểu tượng cho chuyển động nhanh “như bay lên”, vượt qua trở ngại của nước Nga. => Tâm tưởng người lữ hành vừa ý thức về vận động nhanh vượt qua mọi trở ngại trên đường, vừa tìm đến với tinh thần dân tộc Nga như hành trang cho mình trên con đường mùa đông.

- Âm thanh:

• Tiếng lục lạc rung lên đơn điệu, tẻ ngắt, vừa nhấn mạnh nỗi buồn, vừa điểm bước vận động không ngừng của cỗ xe qua nghệ thuật lấy động để tả tĩnh.
• Bài ca của người xà ích chứa đựng cả niềm vui và nỗi buồn: như tiếng vọng “thân thuộc” từ cội nguồn dân tộc nhắc nhở người lữ hành về quy luật luân chuyển nỗi buồn và niềm vui trong cuộc đời: “Như niềm vui mừng khôn xiết/ Như nỗi buồn nặng đìu hiu”

=> Mỗi hình ảnh, âm thanh xuất hiện vừa nhấn mạnh nỗi buồn, vừa cho thấy hướng vận động của nhân vật trữ tình để vượt qua những khó khăn trên con đường nỗi buồn thời thế hòa với với sự cô đơn của thân phận.

2. Bước ngoặt trong mạch vận động tâm tưởng của người lữ hành (khổ 4)

- Thủ pháp tương phản đã tạo nên kết cấu đối xứng cho khổ thơ:

• Tương phản về ánh sáng, màu sắc: “ánh lửa” - “mái lều ” >< “rừng sâu” - “tuyết (trắng)”. “Mái lều, ánh lửa” gợi ý niệm về nhà – chốn dừng chân có ánh sáng và hơi ấm hay mái ấm bình yên. Người lữ hành ghi nhận “ánh lửa”, “mái lều” không có trong thực tại (thực tại chỉ có “rừng sâu và tuyết”...). Song sự xuất hiện của những hình ảnh này trong tâm tưởng người lữ hành, dù dưới dạng phủ định, lại ghi nhận và nhấn mạnh khát khao tìm kiếm những tín hiệu của mái ấm bình yên.
• Tương phản giữa ngoại cảnh và tâm cảnh: cái không có ấm áp >< cái chỉ có lạnh lẽo. Tâm cảnh là khát khao về mái ấm, cội nguồn của chủ thể trữ tình (lời ca dân gian và bác xà ích ở khổ thơ trước gợi cho người lữ hành liên tưởng đến mái ấm cội nguồn), ngoại cảnh là thực tại lạnh giá, cô đơn. -> Tâm tưởng của nhân vật lữ hành thoát ra khỏi cái lạnh giá của thực tại.
• Tương phản trong chuyển động ngược chiều: những “cột cây số” đơn độc, tẻ ngắt >< người lữ hành luôn chuyển động về phía trước. -> Cái “tôi” tâm tưởng của nhân vật trữ tình đã không còn chìm trong cảnh vật u buồn nữa vì nó không ngừng vận động “ngược chiều" với cảnh vật, về phía trước không ngừng bỏ lại nỗi buồn ở sau lưng.

=> Sự tương phản trong chuyển động “ngược chiều nhau” giữa cảnh vật và người lữ hành ở đây không chỉ nhấn mạnh sự tách biệt tâm tưởng của người lữ hành ra khỏi cảnh vật bên ngoài, mà còn nhấn mạnh hướng vận động không ngừng về phía trước.

3. Người lữ hành tiếp tục đấu tranh với nỗi buồn (khổ 5 6)

a. Không gian và thời gian

- “Ôi buồn đau, ôi cô lẻ…” -> lời than nhấn mạnh hai sắc thái bao quát nỗi buồn trong hiện tại.

- Lời tâm sự với “Nhi-na” ở thời gian, không gian khác (“Ngày mai”): lời than kết nối thực tại với hình dung về người yêu thương ở ngày mai, ở điểm đến của con đường.

=> Bằng lời than ấy, tâm tưởng nhân vật trữ tình chuyển vào không gian và thời gian hình dung, chứ không còn ở trong thực tại hiện hữu.

b. Người lữ hành tiếp tục đấu tranh với nỗi buồn

- Nhân vật trữ tình được hưởng những hạnh phúc trong tâm tưởng:

• hơi ấm của mái ấm ("lò lửa đờ”),
• hơi ấm của tình yêu (ngắm em, ngắm mãi không thôi”, “bên nhau trong đêm”).

- Những biểu hiện của nỗi buồn chưa dứt hiện lên trong hình dung rồi cũng bị xua đi:

• Tiếng “kim đồng hồ” đơn điệu
• “lũ người tẻ ngắt” khiến người lữ hành phải chịu đựng và chán nản

- Ý thức về quy luật vận động của cuộc sống: cuộc sống vận động không ngừng qua bước đi của thời gian, theo quy luật “sẽ hoàn tất vòng quay đều đặn của mình”, xua đi xa nỗi buồn ("lũ người tẻ ngắt”), để hạnh phúc tình yêu còn đọng lại ("Để ta bên nhau trong đêm”).

=> Hòa vào không gian, thời gian mộng tưởng, người lữ hành vẫn chưa thể dừng lại, đắm chìm trong mộng tưởng, mà vẫn phải tiếp tục đấu tranh với nỗi buồn bằng những nỗ lực của bản thân.

III. Con đường mùa đông – vững bước hành trình cùng những điểm tựa tinh thần và ý thức về sứ mệnh

- Các hình ảnh, âm thanh giàu giá trị biểu tượng và tạo nên kết cấu đối xứng cho bài thơ:

“Nhi-na” vẫn gắn với lời than, nhưng không còn bị ngăn cách với lời than bởi từ “ngày mai” nữa, nghĩa là “Nhi-na”, điểm tựa tình yêu, giờ đã thành hành trang, đồng hành cùng nhân vật trữ tình.

“Con đường” vẫn “tẻ ngắt”, nhưng từ “của tôi” được thêm vào thể hiện ý thức gắn bó mật thiết của nhân vật trữ tình với con đường như ý thức về sứ mệnh.

Hình ảnh “bác xà ích” ở đây cũng được xác định là “của tôi” khẳng định ý thức gắn bó; bác xà ích “lặng yên thiu thiu ngủ” vừa gợi cảm giác bình yên, vừa ghi nhận lời ca dân gian không cất lên ngoài cảnh vật, nhưng vẫn vang lên trong tâm tưởng.

Tiếng “lục lạc” dù vẫn vang lên đơn điệu, nhưng giờ đây nó đã được ý thức như âm thanh điểm bước vận động không ngừng của cỗ xe tam mã – nước Nga.

Câu kết “khuôn trăng mờ sương” khép lại kết cấu đối xứng của bài thơ, tưởng như là kết lại ở đỉnh điểm của nỗi buồn – bóng tối che đi ánh sáng, song thực chất lại khẳng định quy luật luân chuyển của cuộc sống: “khuôn trăng mờ sương”, rồi ánh trăng lại sẽ “xuyên qua lớp lớp sương mù, rọi sáng”. Rồi thế nào cũng tới lúc nỗi buồn bị xua đi, để hạnh phúc còn đọng lại.

=> Với ý thức về sứ mệnh, về những điểm tựa tinh thần (tình yêu, sự gắn bó với con người bình dị, ý thức về cội nguồn, ý thức về quy luật vận động của cuộc sống) đồng hành với mình, nhân vật trữ tình tìm lại được cảm giác bình yên, đạt tới xúc cảm hài hoà. Nỗi buồn mặc dù vẫn còn hiện hữu, nhưng không xung đột với vận động về phía trước, không đáng sợ nữa, bởi nhân vật trữ tình, với những điểm tựa tinh thần của mình, đã không còn coi nó là trở ngại.

Cảm nhận Con đường mùa đông

Khi nhắc đến Puskin, nhà văn N.Gogol đã ưu ái gọi ông là “Nhà thơ dân tộc”. Đọc những sáng tác của Puskin, ta không chỉ thấy được vẻ đẹp của ngôn ngữ, cảnh sắc thiên nhiên Nga mà trên hết còn cảm nhận được “tinh thần Nga”, “con người Nga trong sự phát triển của nó”. Bài thơ “Con đường mùa đông” là một trong những sáng tác tiêu biểu nhất của Puskin, thể hiện rõ tài năng của “Mặt trời thi ca Nga”.

Puskin (1799 – 1837) sinh ra và lớn lên tại thành phố Moscow trong một gia đình có dòng dõi quý tộc. Tài năng văn học của ông đã bộc lộ từ khi ông còn là một thiếu niên. Sống trong thế kỉ 19 – “Thế kỉ vàng” của văn học Nga nhưng cũng là thế kỉ bạo tàn của lịch sử bởi các cuộc chiến tranh diễn ra liên tiếp, Puskin đã dùng ngòi bút của mình để thực hiện những lý tưởng cao cả, chống lại sự bạo ngược của Nga Hoàng và bênh vực nhân dân Nga. Vào tháng 10 năm 1826, sau khi Puskin được bãi lệnh đi đày, ông đã trở về Pê – téc – bua rồi hay tin Khởi nghĩa tháng Chạp thất bại. Bài thơ “Con đường mùa đông” đã ra đời trong hoàn cảnh đó, cho thấy tâm trạng đau buồn, cô đơn vì thời thế của nhà thơ. Cả bài thơ có bảy khổ thơ với kết cấu vòng tròn đặc biệt, cho thấy “Nỗi buồn sáng trong” và khát vọng tự do mãnh liệt.

Ba khổ thơ đầu là nỗi buồn được thể hiện qua bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp nhưng nhuốm màu cô đơn. Hình ảnh cánh đồng, khu rừng được bao phủ trong bạt ngàn tuyết trắng của xứ sở bạch dương hiện lên thật huyền ảo:

Xuyên qua sương mù gợn sóng
Mặt trăng nhô ra
Trăng buồn bã dội ánh sáng
Lên cánh đồng u buồn

Thời gian là đêm khuya mùa đông tĩnh mịch, không gian là cánh đồng bao la trải dài đến vô tận. Làn sương mờ dày đặc bao trùm lên tất cả. Động từ “gợn” cho thấy sự chuyển động nhẹ nhàng của màn sương. Động từ “Xuyên” được đảo lên đầu câu kết hợp với động từ “nhô” ở câu thơ thứ hai diễn tả sự xuất hiện khá bất ngờ của vầng trăng. Trăng vàng xé tan lớp sương đêm nhưng lại “dội” xuống những ánh vàng tẻ nhạt. Từ láy “buồn bã” gợi liên tưởng đến những tia sáng hiu hắt, yếu ớt. Nguồn sáng bàng bạc ấy đọng lại trên cánh đồng u buồn. Khung cảnh nên thơ, trữ tình nhưng phảng phất nét ảm đạm. Bức tranh thiên nhiên Nga được tác giả cảm nhận bằng rất nhiều giác quan và bằng cả tâm hồn tinh tế. Esenin – nhà thơ của làng quê Nga cũng đã đem những vạt rừng, ánh trăng Nga vào trong sáng tác:

Ánh sáng trăng to lớn
Soi thẳng mái nhà ta
Những cây bạch dương đứng
Như những cây nến to

Vầng trăng của Esenin mang đến nguồn sáng lớn lao “Soi thẳng mái nhà”, những cây bạch dương cũng tráng lệ và lung linh tựa “những cây nến to”. Nếu thiên nhiên của Esenin rực rỡ sắc màu thì thiên nhiên của Puskin lại hết sức tinh khôi, tự nhiên và chân thực.

Nói như Ostrovsky thì những câu thơ của Puskin “giản dị” và “trơn tru” quá nhưng “không biết rằng ông đã bỏ biết bao công sức cho câu thơ được giản dị và trơn tru”. Điều này được thể hiện rất rõ trong bài thơ “Con đường mùa đông”. Chỉ là những thanh âm quen thuộc như tiếng bánh xe, tiếng lục lạc và tiếng hát của con người nhưng bỗng có sức cuốn hút lạ thường

Trên đường mùa đông, buồn tẻ
Xe tam mã vun vút lao đi
Lục lạc đơn điệu
Mệt mỏi rung lên.
Bài ca của người xà ích
Có gì phảng phất thân yêu
Như niềm vui mừng khôn xiết
Như nỗi buồn nặng đìu hiu.

Giữa khung cảnh im lìm đủ làm tê tái cõi lòng con người, chiếc xe tam mã đang lăn bánh không ngừng nghỉ. “Vun vút” không chỉ diễn tả tốc độ rất nhanh của cỗ xe mà còn là sự trôi chảy không ngừng, lạnh lùng của thời gian. Tiếng lục lạc rung lên đơn điệu, tẻ ngắt, chứa đầy sự mệt mỏi. Nhà thơ đã lấy động để tả tĩnh, lấy âm thanh để cực tả cái yên ắng. Bài ca của người xà ích vang lên đầy “phảng phất thân yêu” như một sự cứu cánh cho tâm hồn. Ta nghe trong bài hát ấy lao xao những niềm vui khôn tả và cả những nỗi buồn nặng trĩu. Mỗi âm thanh xuất hiện vừa nhấn mạnh nỗi buồn, vừa cho thấy hướng vận động của nhân vật trữ tình để vượt qua những khó khăn trên con đường của chính mình. Nỗi lòng của Puskin hòa quyện giữa nỗi buồn thời thế với sự cô đơn của thân phận. Trong những ngày bị giam ở ngục tù, ông đã gửi gắm nỗi niềm ấy vào hình ảnh chú đại bàng:

Tôi ngồi sau chấn song ngục lạnh
Chú đại bàng non trẻ trong lồng
Bên cửa sổ anh bạn buồn chớp cánh
Rỉa miếng mồi thịt máu đỏ loang

Khi đã thoát khỏi cảnh ngục tù, tưởng như cánh cửa tự do đã mở ra với Puskin. Nhưng là một con người nặng lòng với đất nước, thời đại, Puskin vô cùng đau buồn khi khỏi nghĩa tháng Chạp thất bại. Người thanh niên trẻ cảm thấy lạc lõng, bơ vơ trước tình cảnh đất nước. Khổ thơ thứ tư được coi là khổ bản lề, chuyển tiếp giữa hai phần đối xứng của bài thơ, cho thấy sự thấm thía của con người trước cái trôi chảy của thời gian:

Không một mái lều, ánh lửa
Tuyết trắng và rừng bao la...
Chỉ những cột dài cây số
Bên đường sừng sững chào ta

Từ phủ định “Không” đặt ở đầu câu thơ lại một lần nữa nhấn mạnh vào sự đìu hiu, hoang vu. Màn đêm hun hút không biết đâu là điểm dừng, chẳng có lấy một dấu hiệu của sự sống con người. Thiên nhiên Nga hiện lên qua hình ảnh tuyết trắng và những cánh rừng sâu bạt ngàn. Không gian càng ngày càng được mở rộng. Tất cả mang đến một ấn tượng về một đất nước rộng lớn và hùng vĩ. Hình ảnh “những cột dài cây số” là biểu tượng cho những cột mốc trong cuộc đời. Chúng ngược chiều với sự vận động tiến lên của con người, đánh dấu những điều mà ta đã trải qua. Những cột cây số lạnh lùng đến tàn nhẫn càng khiến nhân vật trữ tình trở nên lẻ loi.

Từ không gian nỗi buồn trong tâm tưởng, nhà thơ đã thoát ra để tìm thấy điểm tựa tinh thần trong ba khổ thơ cuối:

Ôi buồn đau, ôi cô lẻ...
Trở về với em ngày mai
Nhi-na, bên lò lửa đỏ
Ngắm em, ngắm mãi không thôi
Kim đồng hồ kêu tích tắc
Và xua lũ người tẻ ngắt
Để ta bên nhau trong đêm.

Từ “buồn” được lặp lại nhiều lần trong bài thơ như một điệp khúc của bản nhạc du dương. Nỗi buồn mênh mang và sâu thăm thẳm ấy tràn khắp không gian và trào lên không ngừng trong lồng ngực nhân vật trữ tình. Chàng trai phải thốt lên: “Ôi buồn đau, ôi cô lẻ...”. Thán từ “Ôi” kết hợp cùng những từ “buồn đau”, “cô lẻ” thể hiện dòng cảm xúc mãnh liệt. Tuy nhiên, cái đẹp của thơ Puskin nằm ở chỗ dẫu con người buồn thương nhưng không bao giờ bi lụy. Những vần thơ đột ngột bừng sáng khi nhắc đến “ngày mai” và hình ảnh “Nhi – na”. Thực tại hôm nay dẫu cô đơn và khắc khổ nhưng nhân vật trữ tình vẫn dạt dào khát khao hạnh phúc, niềm tin hướng đến tương lai. Nhi – na có thể là bất cứ cô gái Nga thân thương nào, không nhất thiết là một con người cụ thể. Hình ảnh “lò lửa đỏ” gợi liên tưởng đến một mái ấm bình dị, đơn sơ. Câu thơ cuối của khổ thơ thứ năm được ngắt nhịp 2/4 với hai từ “Ngắm” được lặp lại cho thấy niềm hạnh phúc xốn xang dâng lên trong tâm hồn. Kim đồng hồ vẫn kêu, dòng thời gian vẫn không ngừng trôi chảy nhưng con người không sợ hãi trước bước đi của thời gian mà kiên cường bước tới, để yêu thương và đoàn tụ. Câu thơ “Để ta bên nhau trong đêm” cho thấy khát khao về hòa bình, hạnh phúc đã trở thành động lực để nhân vật trữ tình bước tiếp, vượt qua những gian truân.

Sầu lắm, Nhi-na: đường xa vắng
Ngủ quên bác xà ích lặng im
Nhạc ngựa đều đều buông xa thẳm
Sương mờ che lấp ánh trăng nghiêng

Nhân vật trữ tình như đang tâm sự với cô gái Nhi – na về nỗi lòng của mình: “đường xa vắng. Hình ảnh chiếc xe ngựa cùng bác xà ích lặp lại, tạo nên kết cấu vòng tròn tương ứng cho bài thơ. Bác xà ích đã lặng im, tiếng nhạc ngựa trở nên đều đều, vầng trăng khuất sau màn sương. Nỗi buồn đã được lắng lại, hóa thành niềm yêu cuộc sống và niềm tin vào tương lai tươi sáng. Puskin đã diễn tả những cung bậc cảm xúc cùng những khát khao cao đẹp nhất của con người bằng một hình thức giản dị. Thiên nhiên dù là thảo nguyên hay bão tuyết, tất cả đều nhuốm màu tâm trạng. Nỗi buồn trong thơ ông là thực sự là “Nỗi buồn trong sáng”, rất hiện thực mà rất đỗi nên thơ.

“Con đường mùa đông” là một sáng tạo nghệ thuật tuyệt vời của Puskin. Nhà thơ đã khắc họa vẻ đẹp của cảnh sắc thiên nhiên và tâm hồn con người Nga một cách trọn vẹn, đúng như Bêlinxki đã nhận xét: “Hơi thơ của Puskin vô cùng trong trong sáng, nó tràn ngập hiện thực. Nó không rắc phấn trắng, phấn hồng lên cuộc sống mà mô tả hiện thực như nó vốn có. Thơ của Puskin luôn có bầu trời và bầu trời đó luôn hòa quyện với mặt đất”.