- Biện pháp tu từ:

+ Hoán dụ: bàn tay (cái bộ phận chỉ cái toàn thể) chỉ người lao động và sức mạnh lao động cải tạo thiên nhiên, xã hội của con người.

+ Ẩn dụ: sỏi đá, cơm thành quả lao động của con người

- Biện pháp tu từ đã góp phần diễn đạt một cách sinh động và hiệu quả ý thơ: conn người cùng với sức lao động chân chính của mình có khả năng cải tạo xã hội, tạo ra của cải vật chất làm giàu cho đời sống xã hội. Với biện pháp tu từ này, câu thơ giàu giá trị thẩm mỹ, gần gũi, dễ nhớ, dễ thuộc,…

c)

Biện pháp tu từ được sử dụng:

- Nói giảm nói tránh "thôi đã thôi rồi" -> nhằm làm giảm những đau thương mất mát khi Nguyễn Khuyến khóc người bạn thân của mình.

- Nhân hóa "nước mây man mác", "nước từ thuở đằng khoa ngày trước" diễn tả sự đau thương nhuốm cả cảnh vật (Bởi "Cảnh nào cảnh chẳng đeo sầu/ Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ") Non nước như cũng ngậm ngùi khóc thương người bạn của Nguyễn Khuyến

Nói quá: “Có sức người sỏi đá cũng thành cơm"

-> BPTT nói quá đã tăng sức gợi hình gợi cảm, tăng sự diễn đạt và nhịp điệu cho câu đồng thời đã nhấn mạnh và ca ngợi sức mạnh của lao động. Câu thơ đã khẳng định và ngợi ca sức mạnh của người lao động, ca ngợi lao động là vô cùng sáng tạo. Lao động là sức mạnh của con người, “làm nên tất cả", tât scả mọi việc đều có thể thành công dưới con người.