Có ý kiến cho rằng'thương hận thơ hay là thứ thơ làm cho người ta suy nghĩ đến tình người nghĩ đến cuộc sống thơ hay làm động thú đến miền xuôi xa nhất của trái tim khiến mỗi khi đọc lên người ta như cảm thấy được cả thế giới tâm hồn tình cảm của người cầm bút'. Tự tình 2 của Hồ Xuân Hương là thi phẩm tổng thống đến miền sâu xa nhất của trái tim khiến chúng ta xúc động nghẹn ngào trước duyên phận cay đắng của người phụ nữ phong kiến xưa. Đêm khuya vo vặt chốn kinh đồn. Chờ cái Hồng nhan với nước non. Chén rượu Hương đưa say lại tỉnh. Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn. Siên ngang mặt đất rêu từng đám. đâm toạc chân mây đá mấy hòn. Hồ Xuân Hương là một trong những tác phẩm tiêu biểu của văn học trung đại Việt Nam và được mệnh danh là bà chúa thơ nôm là thiên tài thì bút nội dung tư tưởng bao trùm sáng tác của Hồ Xuân Hương và tiếng nói cảm thông của người phụ nữ là sự khẳng định đề cao vẻ đẹp khát vọng sống của họ. Tự tình 2 là một trong những bài thơ đặc sắc trong chùm thơ tự tình của Hồ Xuân Hương được viết theo thể thức ngôn bát cú đường luật nội dung ngắn gọn xúc tích nhưng hàm chứa biết bao tâm sự nỗi niềm của phi nhân bài thơ tự có nhan đề là tự tình cảm cảm xúc của chính mình mỗi phần của bài thơ là một cung bậc cảm xúc tâm tư của nữ thi sĩ. Mở đầu bài thơ Hồ Xuân Hương nói về cảnh ngộ và hoàn cảnh sống của mình. Đêm khuya văng vẳng trốn tin đồn. Cho cái Hồng nhan với nước non. Nhân vật trữ tình xuất hiện trong thời gian không gian đặc biệt . Thời gian'đêm khuya'là thời gian đã quá nửa đêm thời gian này để gợi cảm xúc nỗi niềm tâm sự trong lòng người đó còn là khoảng thời gian yên tĩnh để con người đối diện với chính mình sống thật với chính mình. Không gian'nước non'là không gian rộng lớn mênh mông âm thanh. văng vẳng trốn canh đồn. Đó là tiếng trống cầm canh từ xa vọng lại văng vẳng có lúc dùng dập liên hồi vội vội vã nghe thấy tiếng trống cầm canh chứng tỏ Hồ Xuân Hương đã thao thức suốt đêm dài để đến nhịp thời gian trong không gian thời gian yên tĩnh vắng lặng ấy hình ảnh con người xuất hiện. 'trơ cái Hồng nhan với nước non' trượt là trơ trọi cô đơn lẻ bóng của cuộc đời là sự cho lì trai đi không còn cảm giác không còn phản ứng gì. Hồ Xuân Hương thấy mình đơn độc trong đêm vắng thao thức trằn trọc với nỗi hờn Duyên tuổi Hồng nhan'chỉ vẻ đẹp của người phụ nữ nhưng vẻ đẹp đó lại kết hợp với'cái'gọi thân phận bị dẻ rung coi thường tội nghiệp. Bằng nghệ thuật đối lập giữa con người nhỏ bé chơi chọi giữa không gian rộng lớn cái Hồng nhan Nước non nghệ thuật đảo ngữ càng làm nổi bật thân phận nhỏ bé cô đơn buồn tủi xót xa bé vàng nhưng cũng đầy thách thức của Hồ Xuân Hương trước cuộc đời số phận. Hai con mở đầu bài thơ thấm đẫm nỗi đau buồn cô đơn khủng khiếp của thân phận người phụ nữ có tình duyên lỡ dở lời thơ như lời trái lòng của Hồ Xuân Hương với bao buồn tủi xót xa với nỗi trống trải bẽ bàng. Hai câu thực Hồ Xuân Hương không giấu giếm không che đậy bày tỏ thực tâm trạng bất hạnh của cuộc đời chén rượu Hương đưa say lại tỉnh. Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn. Hồ Xuân Hương là người phụ nữ xinh đẹp tài hoa giao thiệp nhiều với các văn nhân tài tử nhưng tình duyên lại lận đận không toại nguyện trước sau vẫn cô đơn lẻ bóng có lúc Hồ Xuân Hương giận cái duyên phận của mình'say'giận gì duyên để mòn mỏi vì thế không những mà Xuân Hương còn tìm quên trong rượu nhưng sự phũ phàng Duyên phận bất hạnh không tìm ra lối thoát bởi say lại tỉnh quên rồi lại nhớ là đối diện với hiện tại đau buồn đó là nỗi buồn đau của giai nhân ngắm vầng trăng thì trong bóng xế khuyết răng chưa tròn. Cảnh vật dưới cái nhìn Hồ Xuân Hương như nhuộm tình như diễn tả số phận lương duyên muộn màng dở dang tuổi xuân trôi đi mà tình yêu hạnh phúc chưa trọn vẹn tràn đầy với nghệ thuật đối câu thơ đã làm nổi bật bi kịch của nhân vật trữ tình. Câu thơ tả ngoại cảnh nhưng bộc lộ tâm cảnh Hồ Xuân Hương là người phụ nữ Hồng nhan má thắm dù đã Trăng sẽ chiều muộn nhưng mảnh tình vẫn bi thương đi vẫn chưa trọn vẹn tròn đầy bởi quan niệm hà khắc của xã hội phong kiến trai năm thê bảy thiếp gái chính trên một chồng cha mẹ đặt đâu con ngồi đấy không tạo cơ hội cho người phụ nữ được hưởng thụ tình yêu hạnh phúc. Hai câu tiếp theo là khát vọng sống khát vọng vùng lên trỗi dậy để thoát khỏi bi kịch cuộc đời. Xiên ngang mặt đất rêu từng đám. Đâm toạc chân mây đá mấy hòn. Trong thơ xưa rêu được miêu tả là rêu Lan rêu Phong là hình ảnh vốn nhỏ bé mềm yếu núi đá cũng thương được khắc hoa với dáng mũi cheo leo rập trùng với tư thế tĩnh lặng nhưng Hồ Xuân Hương đã miêu tả rêu với một tư thế tấn công siêng năng mặt đất núi đá được khắc họa trong động tác phá hủy đâm toạc chân mây . Nghệ thuật đảo ngữ những động từ mạnh siêng năng đâm toạc diễn tả tâm trạng bức bối như muốn vạch trời vạch đất mà hồn oánh như muốn vùng lên thoát khỏi bi kịch cuộc đời. Lời thơ như một sự khẳng định mình trước duyên phận xót xa kẻ bàng người phụ nữ muốn gắn gượng vươn lên không cúi đầu tuyệt vọng đó chính là ý chí nghị lực muốn vượt lên chính mình vượt lên hoàn cảnh bản lĩnh này của Hồ Xuân Hương cũng gặp nhiều trong thơ khác của bà. Vì đây đổi phận làm trai được. Thì sự anh hùng há bấy nhiêu. Hay trong tự tình bà cũng khẳng định. Tài tử văn nhân ai đó già thân này đâu đã chịu già khom hai câu kết là lời tâm sự của tác giả về duyên phận của mình với người phụ nữ trong xã hội xưa. Ngắm nỗi Xuân đi xuân lại lại. mảnh tình san sẻ tí con con. Ngắm là tâm trạng chán trường u buồn là sự tự nhận thức sâu sắc về cuộc đời của chính mình nhận thức rằng Xuân đi xuân lại lại nghĩa là sợ mùa xuân của đất trời tuần hoàn qua quay trở lại nhưng tuổi xuân của đời người thì ngắn ngủi hữu hạn một đi không trở lại vậy mà tình yêu hạnh phúc không toại nguyện không như ý muốn hạnh phúc tình yêu san sẻ thì nhận được một mảnh tình tí con con cuối cùng của bài thơ với cách dùng từ theo cấp độ tăng tiến mảnh tình của thân phận lẻ mọn đem san sẻ còn lại tí con con thành ra ít ỏi nhưng tuổi xuân của đời người thì ngắn ngủi hữu hạn một đi không trở lại vậy mà tình yêu hạnh phúc không toại nguyện không như ý muốn hạnh phúc tình yêu san sẻ thì nhận được một mảnh tình tí con con cuối cùng của bài thơ với cách dùng từ theo cấp độ tăng tiến mảnh tình của thân phận lẻ mọn đem san sẻ còn lại tí con con thành ra ít ỏi nên cả xót x a tội nghiệp. Chẳng lẻ muộn trong một bài thơ khác tác giả đã nhấn mạnh giảng lên án. Chém cha cái kiếp lấy chồng Chung. Kẻ đắp chăn bông kẻ lạnh lùng. Hai câu thơ như một lời than thân trách phận của Hồ Xuân Hương nói riêng với người phụ nữ sống thân phận lẻn mọi nói chung. Bước vào văn học của tao bước vào đời sống lần thứ hai vì văn học xây dựng cho chúng ta những tiêu chí về cái đẹp để con người vươn tới. Cái đẹp trong tự tình 2 của Hồ Xuân Hương là bước chân dung về người phụ nữ xưa mặc dù buồn tủi trước duyên phận hắt hiu nhưng vẫn gắng gượng vươn lên vẫn tràn đầy khát vọng sống khát vọng tình yêu hạnh phúc