Tố Hữu là cánh chim đầu đàn của nền thơ ca cách mạng Việt Nam trước và sau cách mạng tháng Tám. Thơ Tố Hữu chan chứa lí tưởng sống cao đẹp đồng thời thể hiện khát vọng sáng tạo không ngừng nghỉ trên con đường nghệ thuật. Vì vậy, bài thơ “ Khi con tu hú” được trích từ tập “ Từ ấy” đã làm say lòng độc giả yêu thơ, say thơ.
Bài thơ mở đầu bằng tiếng chim tu hú gọi bầy vào ngục giam một người tù.

“ Khi con tu hú gọi bầy

Lúa chiêm đương chín, trái cây ngọt dần ".

Tiếng chim tu hú đã gợi lên trong tác giả bao nỗi nhớ da diết. Tu cách gọi bầy đàn; Lúa và chim đã chín, trái ngọt hơn. Những âm thanh và hương vị thể hiện một khung cảnh làng quê thân thương. Các từ "chín" và "ngọt dần" diễn tả thời gian trôi qua một cách chậm rãi. Giọng thơ trầm bổng, da diết cất lên từ không gian bao la. Tiếng chim cũng gợi lên một không gian ngập tràn màu sắc, hình ảnh và âm thanh:

“ Vườn râm dậy tiếng ve ngân

Bắp rây vàng hạt đầy sân nắng đào

Trời xanh càng rộng càng cao

Đôi con diều sáo lộn nhào từng không.”

Trọng tâm là mùa hè của tác giả thật sinh động và tươi đẹp, màu vàng của lúa chín của trái ngọt, tiếng ve râm ran như đón hè, tiếng sáo diều vi vu… Tất cả đều trở thành hiện thực. Đẹp đẽ, sống động gợi bao nhiêu bâng khuâng cho anh thanh niên. Đó là bầu trời trong xanh, lộng lẫy vô biên để cho những cánh diều sáo bay lượn tự do giữa không trung… Tất cả sự sống như bừng tỉnh như bước vào độ chín, tất cả hòa cùng ánh sáng, rực rỡ Tác giả hẳn là người yêu thiên nhiên với những cảm nhận tinh tế để viết nên những vần thơ bay bổng và gợi cảm như vậy. Có thể nói nhà thơ tuy ở trong chậu nhưng tâm hồn vẫn hướng về không gian bao la nơi có trời xanh, nắng ấm, vạn vật của cuộc sống tự do bên ngoài. Đằng sau những câu thơ là một tâm hồn rất trẻ, yêu đời tha thiết, gắn bó máu thịt với cuộc đời nên rất nhạy bén nắm bắt mọi biểu hiện phong phú của cuộc sống ấy trong tạo vật bao la.
Nếu sáu câu trên là cảnh thì bốn câu dưới là tình, là lời nói trực tiếp cảm xúc, tâm trạng của nhân vật trữ tình. Tiếng chim tu hú gọi trời, hè đã khơi dậy trong lòng người tù cách mạng vốn đã rất bức bối, bức bối trước “cảnh tù đày” hằng đêm, thèm tự do, thèm sống, nay, anh càng cảm thấy mình không thể chịu nổi cái phòng giam ngột ngạt này:

“ Ta nghe hè dậy bên lòng

Mà chân muốn đạp tan phòng, hè ôi!

Ngột làm sao, chết uất thôi

Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu.”

Mùa hè đã đến và đã qua, những âm thanh của mùa hè đã đánh thức trong lòng tôi, thôi thúc tác giả phá bỏ phòng giam chật chội, xóa bỏ cảnh tù đày. Nỗi uất hận trào dâng khiến tác giả muốn phá bỏ cái tù túng và ngột ngạt. Ở câu thơ “Thôi chết đi được” với nhịp 3/3, cảm xúc dồn nén bỗng trào dâng thể hiện một ý chí bất khuất. Quyết sống chết vì tự do của bản thân cũng như của dân tộc. Khép lại bài thơ là tiếng chim tu hú. Âm thanh đó đã góp phần khắc họa tâm trạng người chiến sĩ cách mạng. Tiếng chim gọi bầy ... tiếng chim gặt, gợi nhớ hương vị, cảnh vật quê. Tiếng chim giục giã lòng căm thù, hun đúc tinh thần đấu tranh bất khuất.
Đọc bài thơ tâm huyết của Tố Hữu là cảm nhận được một phần tinh thần son sắt của người chiến sĩ cách mạng. Nếu không có một tâm hồn hòa mình với thiên nhiên thì làm sao có thể miêu tả được một mùa hè như vậy. Đoạn thơ để lại trong lòng người đọc hai tiếng kêu: tiếng chim tu hú và tiếng kêu ai oán của người tù miễn kháng.