Ách đô hộ của giặc Minh đè nặng lên các tầng lớp nhân dân ta. Năm 1416, ở đất Lam Sơn - Thanh Hoá, Lê Lợi và 18 người cùng chí hướng đã làm lễ ăn thề ở Lũng Nhai, nguyện sống chết cùng nhau đuổi giặc cứu nước. Nguyễn Trãi - một tài năng xuất chúng, nổi bật lên trong hàng ngũ tướng lĩnh nghĩa quân Lam Sơn. Ông đã góp công lớn trong cuộc kháng chiến chống giặc Minh. Trong niềm hân hoan của cả dân tộc, tháng 2 năm 1428 Bình Định Vương Lê Lợi giao cho Nguyễn Trãi viết “ Bình Ngô đại cáo”, tuyên bố cuộc đấu tranh chính nghĩa đã dành được thắng lợi.

Nhân nghĩa tư tưởng của dân tộc được hình thành, phát triển xuyên suốt chiều dài dân tộc lịch sử. Mục đích của nhân nghĩa đã được khẳng định : “Cốt để yên dân”, nó chính là bảo vệ hạnh phúc của nhân dân và dân tộc ta. Hạnh phúc lớn nhất của dân là được sống trong môi trường hoà bình, yên ổn làm ăn, không sà vào cảnh giết chóc, đau thương.