Luyện từ và câu: Câu ghép trang 8 SGK Tiếng Việt 5 tập 2

I. Nhận xét

Đọc đoạn văn sau và trả lời câu hỏi:

               Mỗi lần rời nhà đi, bao giờ con khỉ cũng nhảy phóc lên ngồi trên lưng con chó to. Hễ con chó đi chậm, con khỉ cấu hai tai con chó giật giật. Con chó chạy sải thì con khỉ gò lưng như người phi ngựa. Chó chạy thong thả, khỉ buông thõng hai tay, ngồi ngúc nga ngúc ngắc.

Đoàn Giỏi

1. Đánh số thứ tự các câu trong đoạn văn trên rồi xác định chủ ngữ, vị ngữ trong từng câu.

2. Xếp các câu trên vào nhóm thích hợp:

a)  Câu đơn (câu do một cụm chủ ngữ - vị ngữ tạo thành).

b)  Câu ghép (câu do nhiều cụm chủ ngữ - vị ngữ bình đẳng với nhau tạo thành).

3. Có thể tách mỗi cụm chủ ngữ - vị ngữ trong các câu ghép nói trên thành một câu đơn được không ? Vì sao ?

Trả lời: 

1.   Mỗi lần dời nhà đi, bao giờ  con khỉ / cũng nhảy phóc lên ngồi trên lưng con chó.

2.   Hễ con chó / đi chậm, con khỉ / cấu hai tai con chó giật giật.

3.   Con chó / chạy sải thì khỉ / gò lưng như người phi ngựa. 

4.   Chó / chạy thong thả, khỉ / buông thõng hai tay, ngồi ngúc nga ngúc ngắc.

  Bốn câu trên, câu 1: câu đơn, các câu 2, 3, 4 là câu ghép (câu đơn là câu do một cụm C - V tạo thành. Câu ghép (câu do nhiều C - V bình đẳng với nhau tạo thành).

Không thể tách mỗi cụm C - V trong các câu ghép trên thành một câu đơn được vì các vế câu diễn tả những ý có quan hệ chặt chẽ với nhau. Tách mỗi vế câu thành 1 câu đơn (kể cả trong trường hợp bỏ quan hệ từ hễ...thì) sẽ tạo nên một chuỗi câu rời rạc, không gắn kết với nhau về nghĩa.

 II. Luyện tập

1. Tìm câu ghép trong đoạn văn dưới đây. Xác định các vế câu trong từng câu ghép.

Biển luôn thay đổi màu tuỳ theo sắc mây trời. Trời xanh thẳm, biển cũng thẳm xanh, như dâng cao lên, chắc nịch. Trời rải mây trắng nhạt, biển mơ màng dịu hơi sương. Trời âm u mây mưa, biển xám xịt, nặng nề. Trời ầm ầm dông gió, biển đục ngầu, giận dữ... Biển nhiều khi rất đẹp, ai cũng thấy như thế. Nhưng vẻ đẹp của biển, vẻ đẹp kì diệu muôn màu muôn sắc ấy phần rất lớn là do mây, trời và ánh sáng tạo nên.

Theo VŨ TÚ NAM

Số thứ tự

Vế 1

Vế 2

Câu 1

Trời / xanh thẳm

Biển / cũng thẳm xanh, như dâng cao lên chắc nịch.

Câu 2

Trờỉ /rải máy trắng nhạt

Biển / mơ màng dịu hơi sương

Câu 3

Trời/âm u mây mưa 

Biển /xám xịt nặng nề

Câu 4

Trời / ầm ầm dông gió

Biển / đục ngầu giận dữ

Câu 5

Biển / nhiều khi rất đẹp

Ai / cũng thấy như thế

Số thứ tự

Vế 1

Vế 2

Câu 1

Trời / xanh thẳm

Biển / cũng thẳm xanh, như dâng cao lên chắc nịch.

Câu 2

Trờỉ /rải máy trắng nhạt

Biển / mơ màng dịu hơi sương

Câu 3

Trời/âm u mây mưa 

Biển /xám xịt nặng nề

Câu 4

Trời / ầm ầm dông gió

Biển / đục ngầu giận dữ

Câu 5

Biển / nhiều khi rất đẹp

Ai / cũng thấy như thế

2. Có thể tách mỗi vế câu ghép vừa tìm được ở bài tập 1 thành một câu đơn được không ? Vì sao?

Trả lời:

 Không thể tách mỗi vế câu ghép nói trên thành một câu đơn vì mỗi vế câu thể hiện một ý có quan hệ rất chặt chẽ với ý của vế câu khác.

3. Thêm một vế câu vào chỗ trống để tạo thành câu ghép :

a)  Mùa xuân đã về, ...

b)  Mặt trời mọc, ...

c)  Trong truyện cổ tích Cây khế, người em chăm chỉ, hiền lành, còn ...

d)  Vì trời mưa to ...

Trả lời:

a)  Mùa xuân đã về, trăm hoa đua nở khắp nơi.

b)  Mặt trời mọc, sương tan dần.

c)  Trong truyện cổ tích Cây khế, người em chăm chỉ, hiền lành, còn người anh thì lười biếng, tham lam.

d)   Vì trời mưa to nên tôi không đến thăm anh được.