Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ - Nguyễn Khoa Điểm

KHÚC HÁT RU NHỮNG EM BÉ LỚN TRÊN LƯNG MẸ

I.Giới thiệu một vài nét về Nguyễn Khoa Điềm và xuất xứ, chu đề bài thơ “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ”.

Nguyền Khoa Điềm sinh năm 1943, quê ở Phong Điền, thuộc Thừa Thiên - Huế.

Thời chống Mĩ cứu nước, ông sống và chiến đấu tại chiến trường Trị - Thiên.

Là nhà thơ trưởng thành trong kháng chiến chống Mĩ, cứu nước. Tác phẩm thơ: "Đất ngoại ô "’Mặt đường khát vọng” Thơ Nguyễn Khoa Điềm giàu chất suy tư, cảm xúc dồn nén, ngôn từ bình dị, sử dụng sáng tạo các yếu tố văn học dân gian, tạo nên chất thơ dung dị, đậm đà:

''Đất là nơi chim về

Nước là nơi Rồng ở

Lạc Long Quân và Âu Cơ

Đẻ ra đồng bào ta trong bọc trứng"

(Trích bài thơ "Đất Nước")

2.Xuất xứ

Bài thơ "Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ' được Nguyễn Khoa Điềm sáng tác vào năm 1971 tại chiến trường Trị - Thiên, thời đánh Mĩ.

3.Chủ để.

Bài thơ ca ngợi tấm lòng đôn hậu, dạt dào tình thương của bà mẹ tình thương con gắn liền với tình yêu nước, yên bộ đội, yêu bà con, làng bản quê hương.

II.Phân tích bài thơ "Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” của Nguyễn Khoa Điềm.

Viết về bà mẹ Việt Nam trong thời kì chống Mĩ. bài "Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” của Nguyễn Khoa Điềm, là một bài thơ độc đáo và rất hay. Nó đã được phổ nhạc thành ca khúc từng làm rung động hàng triệu trái tim.

Bà mẹ dược nói đến là bà mẹ người Tà-ôi có một tình thương mênh mông: thương con, thương làng đói, thương bộ đội, thương đất nước. Bài thơ có ba khúc ca được sáng tạo theo âm điệu dân ca, điệu ru con của đồng bào Tà-ôi trên miền núi Trị - Thiên. Mở đầu mỗi khúc ca là một điệp khúc ngọt ngào tha thiết:

"Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi

Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng 

Có lúc như vỗ về yêu thương,

Tình mẹ hay tấm lòng của nhà thơ

"Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a kay hỡi”

1. Khúc ca thứ nhất là tiếng ru khi mẹ địu con giã gạo:

"Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội

Nhịp chày nghiêng, giấc ngủ em nghiêng

Mồ hôi mẹ rơi má em nóng hổi

Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối

Lưng đưa nôi và tim hát thành lời".

tiếng ru con “nghiêng” theo nhịp chày làm cho giấc ngủ em cu  Tai cũng "nghiêng" theo. Con như đang chia sẻ sự vất vả của mẹ. Má em cũng "nóng hổi" vì bao mồ hôi mẹ tuôn rơi. Hàng loạt hình ảnh hoán dụ (mổ hôi, má,  vai, lưng, tim) được sử dụng rất"đắt" để thể hiện trái tim yêu thương mênh mông của người mẹ nghèo. Làm mẹ là chiếc nôi để con lớn lên. Tim mẹ dạt đào tình mẫu tử, đã "hát thành lời". Hạt gạo hậu phương là "hạt vàng làng ta" hạt gạo của mẹ nặng tình nặng nghĩa, rất đáng tự hào:

"Mẹ thương  akay , mẹ thương bộ đội"

2.Khúc ca thứ hai là tiếng ru khi mẹ tỉa bắp trên núi Ka-lưi. Người mẹ cần cù và đảm đang vừa địu con, vừa làm rẫy. So sánh "lưng núi" với "lưng mẹ" nhằm khẳng định đức tính kiên nhẫn, chịu đựng gian khổ của người mẹ nghèo:

                                  "Mẹ đang tỉa bắp trên núi Ka - Lưi

                                   Lưng núi thì to mà lưng mẹ thì nhỏ".

"Mặt trời” trong thơ Nguyễn Khoa Điềm là một hình ảnh ẩn dụ nói lên tình thương, niềm tự hào của mẹ đối với cu Tai, vì em là nguồn sống, nguồn hạnh phúc của mẹ:

"Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng”

Mẹ nhân hậu. lòng mẹ bao la mang nặng tình nhà nghía xóm:

"Mẹ thương a-kay, mẹ thương làng đói".

Thời kháng chiến "hạt gạo cắn đôi, hạt muối chia đều” là thế.

3.Khúc ca thứ ba,nhịp điệu vang lên dồn dập. Đó là lúc “ thằng Mĩ đuổi ta phải rời con suối”, dồn đồng bào Tà ôi  vào chỗ chết, mẹ dịu con khi đang "chuyển lán" và "đạp rừng ”Cả gia đình mẹ cùng ra trận, mang tầm vóc anh hùng:

"Anh trai cầm sung, chị gái cầm chông

Mẹ địu em đi để giành trận cuối

Từ trên lưng mẹ, em đến chiến trường

Từ trong đói khổ em vào Trường ".

Khúc ca thứ ba là khúc ca chiến đấu. "Giặc đến nhà đàn bà cũng đánh" là truyền thống anh hùng của người phụ nữ Việt Nam. Ở đây, người mẹ địu con ra trận, đi tiếp tế, đi tải đạn vì sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước:

"Mẹ thương a-kay, mẹ thương đất nước".

4.Trong hài thơ, Nguyễn Khoa Điềm ba lần nói lên giấc mơ đẹp của con thơ

" - Con mơ cha mẹ hạt gạo trắng ngần.

-  Con mơ cho mẹ hạt bắp lên đều"

Mai sau con lớn phát mười Ka - lưi

-  Con mơ cho mẹ được thấy Bác Hồ

-  Mai sau con lớn làm người Tự do.. "

Đó là giấc mơ tình thương, giấc mơ về ấm no, hạnh phúc, giấc mơ chiến thắng.

Bài thơ 'Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ" xứng đáng là bài ca lòng mẹ Việt Nam. Mọi đứa con chỉ có thể lớn lên bằng dòng sữa, bằng lời ru. tình thương của mẹ. Bài thơ của Nguyễn Khoa Điềm là tượng đài tráng lệ về bà mẹ Việt Nam "Anh hùng, bất khuất, trung hậu, đảm đang". Nó nhắc nhớ mỗi chúng ta ghi sâu trong lòng tình cảm kính yêu và biết ơn người mẹ hiền của mỗi chúng ta, tự hào về bà mẹ Việt Nam.