Câu 4 trang 83 SGK Sinh học 11 Nâng cao

Đề bài

Sự điều chỉnh pH của nội môi được thực hiện như thế nào và bằng cách nào?

Hướng dẫn giải

Sự điều chỉnh pH của nội môi: Sự thay đổi pH của nội môi rất nhỏ cũng gây những biến đổi lớn đối với tế bào. Vì vậy, điều hòa pH của nội môi tức là điều hòa cân bằng axit - bazơ hay điều hòa cân bằng toan kiềm, ở người pH trung bình của máu dao động trong giới hạn 7,35 - 7,45. Giữ được pH tương đối ổn định để bảo đảm mọi hoạt động sống của tế bào là nhờ hệ thống đệm.

Chất đệm là chất có khả năng lấy đi ion H⁺ hoặc ion OH^- khi các ion này xuất hiện trong môi trường trong và làm cho pH của môi trường thay đổi rất ít.

Trong cơ thể có những hệ đệm chủ yếu sau:

-  Hệ đệm bicacbonat: NaHCO₃/ H₂CO₃ ( \(HCO_3^ - \) /CO₂).

-  Hệ đệm phôtphat: Na₂HPO₄/ NaH₂PO₄ ( \(HPO_4^{2 - }\) / \({H_2}PO_4^ - \) ).

-  Hệ đệm prôtêinat (prôtêin).

*   Hệ đệm bicacbonat là hệ đệm không có khả năng đệm tối đa nên không phải là hệ đệm tối ưu.

Tuy nhiên, hệ đệm bicacbonat vẫn đóng vai trò quan trọng vì nồng độ của cả hai thành phần của hệ đệm đều có thể được điều chỉnh:

-   Nồng độ CO₂ được điều chỉnh bởi phổi (sự thông khí phổi).

-   Nồng độ bicacbonat được thận điều chỉnh.

-   Tốc độ điều chỉnh pH của hệ đệm này rất nhanh.

*   Hệ đệm phôtphat đóng vai trò đệm quan trọng trong dịch ống thận vì phôtphat tập trung nhiều ở ống thận, nên có khả năng đệm tối đa ở vùng này.

Tuy nhiên, nồng độ hệ đệm phôtphat chỉ bằng 1/6 hệ đệm bicacbonat nên không có vai trò quan trọng trong điều chỉnh pH của nội môi nói chung.

*   Hệ đệm prôtêinat: Các prôtêin của hệ đệm có các gốc axit tự do -COOH khả năng phân li thành -COO^-  và H⁺  đồng thời cũng có các gốc kiềm -NH₃OH phân li thành \(NH_3^ + \) và OH^- . Do đó, prôtêin có thể hoạt động như những hệ thống đệm để điều chỉnh cả độ toan hoặc kiềm tùy môi trường ở thời điểm đó. Hệ đệm prôtêinat là một hệ đệm mạnh của cơ thể.

Ngoài ra, hô hấp và bài tiết cũng góp phần điều hòa pH của máu.