Sinh học 12 Bài 23: Ôn tập phần di truyền học

Vấn đề phân biệt

Đột biến nhiễm sắc thể

Khái niệm

• Đột biến gen là những biến đổi trong cấu trúc của gen, thường liên quan tới một cặp nuclêôtit (gọi là đột biến điểm) hoặc một số cặp nuclêôtit xảy ra tại một điểm nào đó trên phân tử ADN.
• Có 3 dạng đột biến điểm:
  • Mất 1 cặp nuclêôtit.
  • Thêm 1 cặp nuclêôtit.
  • Thay thế 1 cặp nuclêôtit.

• Là những biến đổi trong cấu trúc hoặc số lượng NST.
• Có 2 dạng:
  • ĐB cấu trúc NST gồm mất đoạn, lặp đoạn, đảo đoạn, chuyển đoạn.
  • ĐB số lượng NST gồm thể lệch bội và thể đa bội.

Cơ chế phát sinh

• Tác nhân gây đột biến gây ra những sai sót trong quá trình nhân đôi ADN
• Đột biến điểm thường xảy ra trên một mạch dưới dạng tiền đột biến. Dưới tác dụng của enzim sửa sai nó có thể trở về dạng ban đầu hoặc tạo thành đột biến qua các lần nhân đôi tiếp theo

• Do mất, lặp, đảo hay chuyển vị trí của đoạn NST, do sự chuyển đoạn diễn ra giữa các NST không tương đồng.
• Do sự không phân li của cặp NST trong quá trình phân bào.

Đặc điểm

• Phổ biến.
• Làm thay đổi số lượng và trật tự sắp xếp các cặp nuclêôtit trong gen.
• Đột biến lặn không biểu hiện thành kiểu hình ở trạng thái dị hợp tử.

• Ít phổ biến.
• Làm thay đổi số lượng và trật tự sắp xếp các gen trên NST.
• Biểu hiện ngay thành kiểu hình.

Hậu quả

• Làm gián đoạn 1 hay 1 số tính trạng nào đó (Gen  → mARN  → Prôtêin → tính trạng).
• Ít ảnh hưởng đến sức sống và sự sinh sản của SV.

• Làm thay đổi 1 bộ phân hay kiểu hình của cơ thể.
• Ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức sống và sự sinh sản của sinh vật.

Vai trò

Là nguồn nguyên liệu sơ cấp của quá trình chọn giống và tiến hoá – đóng vai trò là nguồn nguyên liệu chủ yếu cho quá trình tiến hoá và chọn giống.

Cung cấp nguồn nguyên liệu thứ yếu cho tiến hoá và chọn giống.

Vấn đề phân biệt

Thể lệch bội

Thể đa bội

Khái niệm

Sự thay đổi số lượng NST ở một hoặc một số cặp NST.

Sự tăng cả bộ NST nhưng lớn hơn 2n.

Phân loại

• Các dạng thường gặp:
  • Thể một: (2n - 1).
  • Thể ba: (2n + 1).
  • Thể bốn: (2n + 2).
  • Thể không: (2n - 2).

• Các dạng thể đa bội:
  • Tự đa bội: sự tăng một số nguyên lần số NST đơn bội của một loài và lớn hơn 2n, trong đó có đa bội chẵn (4n, 6n, …) và đa bội lẻ (3n, 5n, …).
  • Dị đa bội: khi cả hai bộ NST của hai loài khác nhau cùng tồn tại trong một tế bào.

Cơ chế phát sinh

Trong phân bào, thoi phân bào hình thành nhưng một hay một số cặp NST không phân li.

Trong phân bào, thoi phân bào không hình thành → tất cả các cặp NST không phân li.

Hậu quả

• Mất cân bằng toàn bộ hệ gen → kiểu hình thiếu cân đối→ không sống được, giảm sức sống, giảm khả năng sinh sản tuỳ loài.
• Xảy ra ở thực vật và động vật.

• Tế bào lớn → cơ quan sinh dưỡng to → sinh trưởng và phát triển mạnh. Thể đa bội lẻ không có khả năng sinh giao tử bình thườngà kh ông sinh sản hữu tính
• Xảy ra phổ biến ở thực vật, ít gặp ở động vật.