Bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ đã thể hiện tình yêu thương con gắn với lòng yêu nước, với tinh thần chiến đấu của người mẹ miền tây Thừa Thiên. Tác phẩm được giới thiệu trong chương trình Ngữ Văn lớp 9.

Download.vn mời bạn đọc tham khảo Bài văn mẫu lớp 9: Tình mẫu tử trong Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ, là tài liệu hữu ích khi tìm hiểu về tác phẩm cũng như ôn tập cho kì thi vào lớp 10 sắp tới.

Dàn ý cảm nhận tình mẫu tử

I. Mở bài

- Giới thiệu về nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm, bài thơ “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ”

- Giới thiệu về nội dung: tình mẫu tử trong bài thơ.

II. Thân bài

1. Tình yêu thương của mẹ trong công việc lao động, chiến đấu

- Cách gọi: “Em cu Tai” - đầy thân thương, tình cảm. Công việc giã gạo tuy vất vả nhưng tình yêu mẹ dành cho con lại vô cùng sâu sắc.

- Hai mẹ con như chung cùng một nhịp đập: “nhịp chày nghiêng - giấc ngủ em nghiêng”, “mồ hôi mẹ rơi” - “má em nóng hổi”.

- Tấm thân của mẹ chở che cho con: “vai gầy” - làm gối, “lưng” - đưa nôi còn “trái tim” - hát thành lời.

- Tình cảm của mẹ: không chỉ yêu thương con sâu sắc mà con yêu thương bộ đội ngày đêm chiến đấu vì đất nước.

- Đặc biệt là hình ảnh ẩn dụ “mặt trời”: nếu mặt trời của thiên nhiên đem lại ánh sáng, sự sống cho vạn vật thì “mặt trời của mẹ” chính là lẽ sống, niềm tin trong cuộc sống của mẹ.

- Tình yêu thương của mẹ không chỉ dành cho con mà còn cả dân làng phải chịu đói khổ trong những năm chiến tranh.

- “Mẹ địu em đi để giành trận cuối”: mẹ xông pha vào nơi chiến trường Trường Sơn ác liệt, hai chữ “trận cuối” thể hiện một niềm tin chiến thắng.

- Tình thương của mẹ mở rộng ra dành cho đất nước.

2. Tình yêu thương của mẹ thể hiện qua những ước mơ

- “Con mơ cho mẹ hạt gạo trắng ngần…” - gửi gắm một ước mơ, về con trong tương lai sẽ trở thành một chàng trai khỏe mạnh, cường tráng.

- “Con mơ cho mẹ hạt bắp lên đều…” gửi gắm về ước tương lai con sẽ trở thành một dũng sĩ “phát mười Ka-lưi” đem lại cuộc sống no đủ cho dân làng.

- “Con mơ cho mẹ được thấy Bác Hồ…” gợi ước mơ con trưởng thành được gặp Bác Hồ - vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc, khi đó đất nước sẽ tự do, độc lập.

III. Kết bài

- Đánh giá lại về tình cảm mẫu tử trong bài thơ.

- Cảm nhận của người viết về tình cảm mẫu tử trong “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ”.

Cảm nhận tình mẫu tử - Mẫu 1

Bài thơ “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm đã thể hiện được tình yêu thương con của người mẹ miền Tây Thừa Thiên.

Bài thơ được Nguyễn Khoa Điềm sáng tác năm 1971, khi ông đang đi công tác ở chiến khu miền tây Thừa Thiên. Trong gian nan vất vả của cuộc sống nơi chiến khu, người mẹ mong muốn dành cho con tình yêu thương thắm thiết, càng ước mong con mau lớn khôn, khỏe mạnh và trở thành một công dân của một đất nước tự do, độc lập.

Hình ảnh người mẹ trong thơ Nguyễn Khoa Điềm vẫn mang những vẻ đẹp của truyền thống bà mẹ Việt Nam: thương con, chịu đựng, tần tảo nuôi dạy con cái Nhưng đồng thời cũng là hình ảnh của người mẹ rất hiện đại: yêu nước, thương dân, bất khuất. Với khúc ca của mình, nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm đã diễn tả tình yêu con và khát vọng của người mẹ dân tộc Tà-ôi trong cuộc kháng chiến chống đế quốc Mĩ. Qua đó bộc lộ tình yêu quê hương, đất nước và khát vọng tự do của nhân dân ta trong thời kỳ lịch sử này.

Trong lời ru thứ nhất, người mẹ ru con khi vừa địu con trên lưng vừa giã gạo nuôi bộ đội. Giấc ngủ của em bé nghiêng theo nhịp chày và thấm mồ hôi lao động vất vả của mẹ:

Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi
Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ
Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội
Nhịp chày em nghiêng, giấc ngủ em nghiêng
Mồ hôi mẹ rơi má em nóng hổi
Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối
Lưng đưa nôi và tim hát thành lời.

Cách gọi “em cu Tai” đầy thân thương tình cảm. Tiếng ru con “nghiêng” theo nhịp chày làm cho giấc ngủ em cu Tai cũng “nghiêng” theo. Má em cũng “nóng hổi” vì bao mồ hôi mẹ tuôn rơi. Hai mẹ con như cùng chung một nhịp đập. Với các hình ảnh hoán dụ (mồ hôi, má, vai, lưng, tim) được sử dụng nhằm diễn tả cho tình yêu thương mênh mông của người mẹ nghèo. Vai mẹ chính là chiếc gối êm, lưng mẹ chính là chiếc nôi để nuôi con lớn. Còn trái tim mẹ dạt dào tình mẫu tử, đã “hát thành lời”. Hạt gạo do mẹ làm ra chính là hạt gạo của hậu phương mang nặng tình nghĩa, rất đáng tự hào:

Mẹ thương a-kay, mẹ thương bộ đội
Con mơ cho mẹ hạt gạo trắng ngần
Mai sau con lớn vung chày lún sân...

Yêu con, mẹ cũng dành cho tình thương cho bộ đội - những con người ngày đêm chiến đấu gian khổ để đem lại nền hòa bình cho đất nước. Mẹ còn mong muốn về tương lai, con lớn lên với sức khỏe “vung chày lúa sân” sẽ cống hiến cho đất nước.

Đến lời ru thứ hai, đó là tiếng hát ru khi mẹ đi tỉa bắp trên núi Ka-lưi. Tình thương yêu và niềm hi vọng vô bờ bến của mẹ đối với con được thể hiện bằng những hình ảnh độc đáo:

Mẹ đang tỉa bắp trên núi Ka-lưi
Lưng núi thì to mà lưng mẹ thì nhỏ
Em ngủ ngoan em đừng làm mẹ mỏi
Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi
Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng.

Mẹ vừa địu con vừa lao động sản xuất. Tuy công việc khó khăn nhọc nhằn nhưng mẹ vẫn yêu thương con vô hạn. Đặc biệt nhất là hai câu thơ: “Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi/Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng”. Mặt trời vốn là một hình ảnh thực trong tự nhiên, đem đến ánh sáng cho vạn vật. Con cũng giống như mặt trời, chính là nguồn hy vọng, niềm tin vào cuộc sống cho mẹ. Coi con như mặt trời thì quả là lòng mẹ yêu quý con vô hạn, mong đợi ở con rất nhiều.

Lời ru của người mẹ Tà-ôi ngân nga trong trái tim mẹ khi mẹ địu con đi tỉa bắp. Lòng thương yêu con của người mẹ trong hoàn cảnh này gắn liền với tình thương dân làng - những người lao động nghèo đói:

Mẹ thương a-kay, mẹ thương làng đói
Con mơ cho mẹ hạt bắp lên đều
Mai sau con lớn phát mười Ka-lưi

Ước mơ của mẹ lúc này dành cho con khi lớn lên sẽ trở thành một “tráng sĩ” biết “phát mười Ka-lưi” giúp cho đồng dân làng thoát khỏi đói nghèo.

Cuối cùng là khúc hát ru thứ ba vang lên với nhịp điệu dồn dập. Đó là lúc “Thằng Mỹ đuổi ta phải rời con suối”, dồn đồng bào Tà-ôi vào chỗ chết, mẹ địu con khi đang “chuyển lán” và “đạp rừng”:

Anh trai cầm súng, chị gái cầm chông
Mẹ địu em đi để giành trận cuối
Từ trên lưng mẹ, em đến chiến trường
Từ trong đói khổ, em vào Trường Sơn

Dù trong hoàn cảnh nào, mẹ vẫn nâng niu con, giữ gìn cho con say giấc ngủ. Giặc Mỹ tàn bạo đã tàn phá làng mạc của họ, đạp đổ ngôi nhà, tổ ấm của mẹ con họ. Nhưng lũ giặc Mỹ không khuất phục được người mẹ, trái tim của mẹ vẫn chan chứa tình yêu thương. Khúc ru thứ ba là khúc ca của cuộc chiến đấu; “Giặc đến nhà đàn bà cũng đánh” là truyền thống anh hùng của người phụ nữ Việt Nam. Ở đây, người mẹ địu con ra trận, đi tiếp tế, đi tải đạn vì sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước:

Mẹ thương a-kay, mẹ thương đất nước
Con mơ cho mẹ được thấy Bác Hồ
Mai sau con lớn thành người Tự do

Mẹ thương con, mong con tương lai sẽ được gặp cụ Hồ - vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc Việt Nam. Có nghĩ là con sẽ trở thành công dân của một đất nước tự do, độc lập.

Tiếng hát ru cất lên từ trái tim của người mẹ với những tình yêu thương đong đầy, tha thiết. Tình mẫu tử vẫn cứ là thứ tình cảm thiêng liêng, sâu sắc nhất trong cuộc đời.

Tóm lại, bài thơ “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” đã nói lên tiếng lòng chung của những bà mẹ Việt Nam. Tình yêu thương con - tình cảm riêng đã gắn liền với tình cảm dành cho quê hương, đất nước - tình cảm chung.

Cảm nhận tình mẫu tử - Mẫu 2

Khi còn thơ bé, chắc hẳn ai cũng được sống trong những lời ru của mẹ. Tiếng hát ấy đã đưa chúng ta vào giấc ngủ êm đềm, ngọt ngào. Nó còn thể hiện được tình cảm mà người mẹ dành cho đứa con của mình. Đến với bài thơ “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ”, Nguyễn Khoa Điềm đã gợi cho ta có những cảm nhận về tình yêu con của người mẹ vùng chiến khu Trị Thiên trong những năm chống Mỹ ác liệt.

“Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” được Nguyễn Khoa Điềm sáng tác năm 1971, khi ông đang đi công tác ở chiến khu miền tây Thừa Thiên. Trong gian nan vất vả của cuộc sống nơi chiến khu, người mẹ vẫn mong muốn dành cho con tình yêu thương thắm thiết, càng ước mong con mau lớn khôn, khỏe mạnh và trở thành một công dân của một đất nước tự do, độc lập.

Tình yêu con của mẹ ngân lên thành một điệp khúc xuyên suốt theo nhịp chày giã gạo:

Em cu Tai ngủ trên lưng mẹ ơi
Em ngủ cho ngoan đừng rời lưng mẹ.

Câu thơ như lời hát trìu mến của người mẹ, vừa như lời nhắn nhủ đầy yêu thương của nhà thơ dành cho em bé. Nhịp thơ nhè nhẹ tựa như tiếng hát êm đềm vang xa giữa núi rừng bao la. Hình ảnh em bé Tà-ôi “ngủ trên lưng mẹ” thật êm đềm. Nó gợi cho ta nhớ đến hình ảnh về người mẹ Việt Bắc trong thơ Tố Hữu:

Nhớ người mẹ nắng cháy lưng
Địu con lên rẫy bẻ từng bắp ngô

Công việc của mẹ dù có nặng nhọc, vất vả nhưng mẹ vẫn giữ gìn để giấc ngủ của con trọn vẹn:

Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội
Nhịp chày nghiêng giấc ngủ em nghiêng.

Nhịp thơ 3/4 ở hai câu thơ cũng giống như nhịp đưa à ơi trên cánh võng. Công việc của mẹ lúc này là giã gạo, nuôi bộ đội trong kháng chiến nhưng chính qua công việc đó, người mẹ đã thể hiện tình yêu dành cho con. Từ “nghiêng” lặp lại hai lần vừa tạo nhịp điệu cho câu thơ vừa có chất tạo hình đồng thời diễn tả chân thực hình ảnh người mẹ vừa giã gạo vừa địu con trên lưng. Nỗi nhọc nhằn hiện hữu cả nơi mẹ và con:

Mồ hôi mẹ rơi má em nóng hổi
Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối
Lưng đưa nôi và tim hát thành lời

Trái tim của hai mẹ con như chung một nhịp đập - nhịp đập của tình yêu thương sâu sắc. Giấc ngủ của con đã có mẹ chở che, nâng niu giấc bằng “vai gầy” làm gối, bằng “lưng” như chiếc võng “đưa nôi” và trái tim cất vang lời ru. Lời ru của một tình yêu bao la.

Tình yêu của mẹ vẫn dành cho con ngay cả khi lao động sản xuất: mẹ vừa địu con trên lưng, vừa tỉa bắp. Hình ảnh đối lập “lưng núi to - lưng mẹ nhỏ” cho thấy sự vất vả vô cùng của mẹ. Dù vậy, tình yêu dành cho con vẫn không thôi:

Mặt trời của bắp thì nằm trên núi
Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng.

Nguyễn Khoa Điềm đã sử dụng biện pháp tu từ ẩn dụ “mặt trời”. Con chính là mặt trời của mẹ, nếu ánh mặt trời của tự nhiên đem lại nguồn sống cho vạn vật, thì con chính là nguồn vui, hạnh phúc của đời mẹ. “Hạt bắp” lớn lên nhờ có hơi ấm từ ánh sáng của mặt trời. Còn mẹ lại sống bằng “nguồn sáng” đến từ con. Thế mới thấy rằng con quan trọng với mẹ như nào.

Tình yêu con tha thiết của người mẹ Tà-ôi còn được gửi gắm qua những ước mơ về tương lai. Yêu con, thương con, bao ước mong của mẹ gửi gắm hết vào đứa con. Con đã trở thành nguồn động lực giúp mẹ vượt qua những gian nan, thử thách, những khó khăn, nhọc nhằn để sống, lao động và tham gia kháng chiến:

Con mơ cho mẹ hạt gạo trắng ngần
Mai sau con lớn vung chày lún sân…

Hay là:

Con mơ cho mẹ hạt bắp lên đều
Mai sau con lớn phát mười Ka-lưi

Và cả:

Con mơ cho mẹ được thấy Bác Hồ
Mai sau con lớn làm người Tự do

Yêu con, thương con nhưng tình yêu thương ấy còn gắn với tình yêu quê hương, đất nước. Mẹ mong con sẽ trở thành một chàng trai khoẻ mạnh, có thể “vung chày lún sân”, có thể “phát mười Ka-lưi”. Đặc biệt nhất vẫn là con sẽ gặp được Bác Hồ, trở thành “người Tự do” - đó là khao khát về đất nước độc lập, con rồi sẽ được hưởng một cuộc sống bình yên, hạnh phúc.

Tình mẫu tử thật bình dị nhưng cũng thật thiêng liêng. “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” đã đem đến cho người đọc cảm nhận thật sâu sắc về những cung bậc của tình cảm tha thiết, nồng ấm này.