Trong chương trình học tập của môn Ngữ văn lớp 11, học sinh sẽ được rèn luyện về kĩ năng nói và nghe.

Download.vn muốn giới thiệu tài liệu Soạn văn 11: Nguyệt cầm, giúp học sinh chuẩn bị bài và ôn tập kiến thức.

Soạn bài Nguyệt cầm

Trước khi đọc

Hãy hình dung cảm giác của bạn khi lắng nghe tiếng đàn trong một đêm trăng.

Gợi ý:

Cảm giác khi lắng nghe một tiếng đàn trong đêm trăng là bâng khuâng, xao xuyến và có chút buồn.

Đọc văn bản

Câu 1. Hình ảnh “mỗi giọt rơi tàn” gợi tả điều gì?

Hình ảnh “mỗi giọt rơi tàn” gợi tả âm thanh của tiếng đàn như kết lại thành từng giọt, rơi xuống.

Câu 2. Bạn hình dung âm thanh “long lanh tiếng sỏi” như thế nào?

Từ láy “long lanh” gợi tả hình ảnh nhưng lại dùng để diễn tả âm thanh vang vọng, trầm đục của tiếng sỏi.

Câu 3. Hình ảnh “biển” và “chiếc đảo” có mối quan hệ như thế nào?

Hình ảnh “biển” rộng lớn, còn “chiếc đảo” thì chật hẹp. “Biển” bao chứa cả
chiếc đảo”.

Sau khi đọc

Câu 1. Hình ảnh trăng nhập vào dây đàn ở khổ thơ đầu tiên có gì độc đáo so với hình ảnh trăng và đàn trong tác phẩm nghệ thuật (văn học hoặc hội hoạ, âm nhạc) mà bạn biết?

Trăng và đàn giao hòa vào nhau (không tồn tại độc lập), trăng nhập vào dây đàn như thể linh hồn nhập vào thể xác, trăng mang lại sự sống, linh hồn cho đàn.

Câu 2. Kẻ bảng sau vào vở và liệt kê vào cột [1], cột [2] một số chi tiết nghệ thuật đã kết hợp để tạo nên các hình ảnh thể hiện sự tương giao của các giác quan trong cột [3]:

Từ bảng trên, cho biết: bạn cảm nhận thế nào về sự kết hợp giữa các cảm giác và tác dụng nghệ thuật của sự kết hợp ấy trong bài thơ; từ đó, giải thích ý nghĩa của nhan đề Nguyệt cầm.

- Cảm nhận về sự kết hợp giữa các cảm giác và tác dụng nghệ thuật của sự kết hợp ấy trong bài thơ: không gian trong trẻo, vắng lặng; càng về cuối càng sáng, bao la và rộng lớn; âm thanh trong vắt, cảm giác lạnh lẽo, rợn người; hình ảnh nửa thực, nửa hư;...

- Nhan đề Nguyệt cầm: sự kết hợp giữa nguyệt (trăng - ấn tượng thị giác) và cầm (đàn - ấn tượng thính giác), đồng thời có sự giao thoa với ý nghĩa của từ ghép nguyệt cầm (một loại đàn dây cổ).

Câu 3. Các cảm giác “lạnh” (khổ 1), “rùng mình” (khổ 2), “ghê như nước” (khổ 3), “rợn” (khổ 4),... là cảm giác của ai và toát ra từ đâu?

- Cảm giác “lạnh” (khổ 1) và “ghê như nước” (khổ 3) có thể từ dây đàn kim loại (cảm nhận xúc giác của người chơi đàn khi chạm vào dây đàn) hoặc cũng có thể đến từ âm sắc trong vắt, cao vút của tiếng đàn (cảm nhận thính giác của chủ thể trữ tình khi lắng nghe tiếng đàn cất lên trong đêm vắng). Tiếng đàn chậm rãi, buông từng nốt ở khổ 1 (tạo cảm giác lạnh đột ngột) và nhanh, réo rắt ở khổ 3 (tạo ấn tượng như dòng nước chảy).

- Cảm giác “rùng mình” (khổ 2) đến từ sự mờ nhòe của của “bóng sáng”, đó có thể là bóng trăng mờ ảo, huyền hoặc trong không gian đêm khuya.

- Cảm giác “rợn” (khổ 4) là cảm giác của chủ thể trữ tình khi bốn bề xung quanh là “ánh nhạc: biển pha lê” tràn ngập ánh sáng (cảm nhận thị giác) và tràn ngập một dòng âm thanh trong trẻo như pha lê với tiết tấu nhanh, hối hả (cảm nhận thính giác).

Câu 4. Chủ thể trữ tình trong bài thơ đã thể hiện cảm xúc gì khi lắng nghe tiếng đàn? Các chi tiết nào trong bài thơ cho thấy điều đó?

Câu 5. Xác định ý nghĩa tượng trưng của hình ảnh người phụ nữ ở khổ thơ thứ hai, bến Tầm Dương ở khổ thơ thứ ba và sao Khuê ở khổ thơ cuối. Chỉ ra mối liên hệ giữa những hình ảnh này, từ đó xác định cấu tứ của bài thơ.

Câu 6. Xác định cách ngắt nhịp và phối hợp thanh điệu trong bài thơ. Cách ngắt nhịp và phối hợp thanh điệu đó đã tạo nên nhạc điệu như thế nào cho bài thơ và giúp bạn hình dung như thế nào về tiếng đàn nguyệt trong đêm lạnh?

Bài tập sáng tạo: Vẽ một bức tranh thể hiện hình dung của bạn sau khi đọc bài thơ hoặc viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) nêu ấn tượng sâu sắc nhất của bạn về bài thơ.