nguyên nhân:

-kinh tế lâm vào khủng hoảng nghiêm trọng

-công cuộc cải tổ còn nhiều sai sót:

+ chuyển đổi nền ktế thị trường theo hướng TBCN quá nhanh và nóng vội

+ thực hiện chế độ đa nguyên chính trị có nhiều đảng đối lập => làm suy yếu vai trò của lãnh đạo nhà nước xô viết và và đảng cộng sản liên xô

Hậu quả:

- sự sụp đổ chế độ XHCN ở đông âu và liên xô đã chấm dức sự tồn tại của chế độ XHCN.đây là 1 tổn thất hết sức nặng nề đối với cách mạng thế giới cũng như các lực lượng dân chủ tiến bộ ở các nước