Quang Dũng là một nghệ sĩ đa tài: làm thơ, viết văn, vẽ tranh và soạn nhạc .Thơ của ông lãng mạn, tài hoa, giàu chất nhạc và chất họa. Các tác phẩm chính: Mây đầu ô, Thơ văn Quang Dũng.Tây Tiến là một đơn vị quân đội thành lập đầu năm 1947, có nhiệm vụ phối hợp với bộ đội Lào để bảo vệ biên giới Việt- Lào và đánh quân Pháp ở Lào cũng như Tây Bắc Việt Nam. Núi rừng Tây Bắc là địa bàn hoạt động của đoàn quân Tây Tiến. Chiến sĩ Tây Tiến phần lớn là thanh niên Hà Nội, chiến đấu trong hoàn cảnh gian khổ, thiếu thốn nhưng rất lạc quan và dũng cảm. Năm 1947 Quang Dũng gia nhập binh đoàn Tây Tiến. Khi đã chuyển đơn vị khác, vào mộ ngày cuối năm 1948, ở Phù Lưu Chanh, nhớ về đơn vị cũ, Quang Dũng đã viết bài thơ “Nhớ Tây Tiến”, in trong tập “Mây đầu ô”. Khi in lại, tác giả đổi thành “Tây Tiến”

Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi!

Nhớ về rừng núi, nhớ chơi vơi.

Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi,

Mường Lát hoa về trong đêm hơi.

Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm,

Heo hút cồn mây, súng ngửi trời.

Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống,

Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi.

Anh bạn dãi dầu không bước nữa,

Gục lên súng mũ bỏ quên đời!

Chiều chiều oai linh thác gầm thét,

Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người.

Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói,

Mai Châu mùa em thơm nếp xôi.

Doanh trại bừng lên hội đuốc hoa,

Kìa em xiêm áo tự bao giờ.

Khèn lên man điệu nàng e ấp,

Nhạc về Viên Chăn xây hồn thơ.

Người đi Châu Mộc chiều sương ấy,

Có thấy hồn lau nẻo bến bờ?

Có nhớ dáng người trên độc mộc,

Trôi dòng nước lũ hoa đong đưa?

Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc,

Quân xanh màu lá dữ oai hùm.

Mắt trừng gửi mộng qua biên giới,

Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm.

Rải rác biên cương mồ viễn xứ,

Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh.

Áo bào thay chiếu, anh về đất,

Sông Mã gầm lên khúc độc hành.

Tây Tiến người đi không hẹn ước,

Đường lên thăm thẳm một chia phôi.

Ai lên Tây Tiến mùa xuân ấy,

Hồn về Sầm Nứa chẳng về xuôi.

     Hai dòng thơ đầu là nỗi nhớ mênh mang, da diết trong tâm tưởng nhà thơ, hai câu thơ mang cảm xúc chủ đạo của toàn bài:

"Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi!

Nhớ về vùng núi nhớ chơi với"

     Đối tượng của nỗi nhớ là con sông Mã, con sông gắn liền với chặng đường hành quân của người lính. Đối tượng nhớ thứ hai là nhờ Tây Tiến, như đồng đội, nhớ bao gương mặt một thời chinh chiến. Nỗi nhớ ấy được bật lên thành tiếng gọi tha thiết “Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi!"gợi lên bao nỗi niềm lâng lâng khó tả. Đối tượng thứ ba của nỗi nhớ đó là nhớ về rừng núi. Rừng núi là địa bàn hoạt động của Tây Tiến với bao gian nguy, vất vả nhưng cũng thật trữ tình, lãng mạn. Nhưng nay, tất cả đã “xa rồi” “Xa rồi" nên mới nhớ da diết như thế. Diện từ nhớ được nhắc lại hai lần như khắc sâu thêm nỗi lòng của nhà thơ. Đặc biệt tình cảm ấy được Quang Dũng thể hiện bằng ba từ “Nhớ chơi vơi", cùng với cách hiệp vẫn “ơi" làm nên sự ngân vang tha thiết. "Chơi vơi" là trạng thái trơ trọi giữa khoảng không rộng, không thể bấu víu vào đầu cả. “Nhớ chơi vơi có thể hiểu là một minh giữa thế giới hoài niệm mình mông, nỗi nhớ da diết, miên man, bồi hồi, bâng khuâng, sâu lắng làm cho con người có cảm giác đứng ngồi không yên.

      Sáu dòng thơ tiếp theo là nỗi nhớ về con đường hành quân giữa núi rừng miền Tây Bắc vừa hùng vĩ, hoang sơ, hiểm trở lại vừa thơ mộng trữ tình:

Sài Khao sưong lấp đoàn quân mỗi

Mường Lát hoa về trong đêm hơi

Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẩm

Heo hút cồn mây súng ngư trời

Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống

Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi"

     Trên đỉnh Sài Khao, sương dày đến độ “lấp”cả đoàn quân. Đoàn binh hành quân trong sương lạnh giữa núi rừng trùng điệp. Chữ “mỏi "làm hiện lên trước mặt ta hình ảnh của một đoàn quân rã rời giữa thiên nhiên khắc nghiệt.

      Có cảnh đoàn quân đi qua bản Mường Lát vào ban đêm và phát hiện ra vẻ đẹp trữ tỉnh "hoa về trong đêm hơi". "Hoa về nghĩa là hoa nở. “Đêm hơi là đêm sương. Hai hình ảnh ấy đặt cạnh nhau tạo nên một không gian thơ mộng. Có thể hiểu người lính hành quân trong gian khổ nhưng tâm hồn lúc nào cũng luôn lạc quan, yêu đời làm bạn với hoa rừng, sương núi.

      Dưới ngòi bút của Quang Dũng, con đường hành quân mở ra với biết bao nhiêu khó khăn gian khổ. Đường đi toàn dốc cao, vực thẩm được diễn tả với nhiều từ láy tạo hình: “khúc khuỷu"(quanh co khó đi), “thăm thẳm"(diễn là độ cao, độ sâu), "heo hút"(xa cách cuộc sống con người).

       Câu thơ sử dụng nhiều thành trắc đi liền nhau “dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẩm"(bảy chữ mua đã có tới năm chữ là thanh trắc) khiến khi dọc lên ta có cảm giác trúc trắc, mệt mỏi như đang cùng hành quân với đoàn binh vậy.

       Có thể hình dung người lính Tây Tiến vừa leo lên được đỉnh dốc đã mệt mỏi lắm rồi lại phải đổ xuống một con dốc khác và cứ thế cuộc hành quân kéo dài với dốc cao vực thẳm

      Câu thơ “Heo hút cồn mây súng ngửi trời" sử dụng phép nhân hóa “súng ngửi trời "làm hiện lên hình ảnh núi cao heo hút, mây nổi thành cồn trên đỉnh núi, người lính đi trên đỉnh núi mà như đi trên máy.Mũi súng deo sau vai như chạm đến trời xanh “ngửi trời" . Thật là một hình ảnh ngạo nghễ có chút gì rất trẻ trung, hóm hỉnh đùa vui kiểu linh.

      Thiên nhiên không còn là đối tượng để thưởng thức ngắm nhìn nữa mà là đối thủ: “Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống". Hết lên lại xuống, xuống thấp lại lên cao, đèo nối đèo, dốc tiếp dốc, không dứt. Câu thơ được tạo thành hai vế tiểu đối: “Ngàn thước lên cao // ngàn thước xuống" như bị bẻ đôi, diễn tả con dốc với chiều cao, sâu rợn ngợp, nhìn lên cao chót vớt, nhìn xuống sâu thăm thăm Hàng loạt địa danh được dùng theo lỗi liệt kê Sài Khao, Mường Lát, Pha Luông... gợi sự xa xôi, hẻo lánh, hoang dã.

      Câu thơ “Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi" được dệt bởi những thanh bằng liên tiếp, gợi tả sự êm dịu, tươi mát của tâm hồn những người lính trẻ, trong gian khổ vẫn lạc quan yêu đời. Nhịp thơ cũng chậm lại, âm điệu nhẹ nhàng như phut nghỉ chân hiếm hoi của người lính. Trong màn mưa rừng, tầm nhìn của người chiến binh Tây Tiến vẫn hướng về những bản mương, những mái nhà dân hiền lành và yêu thương. Tất cả nhạt nhòa trong màn mưa rừng dày đặc.

       Chúng ta cùng nhau tìm hiểu đoạn một, bài thơ nhé. Bốn câu thơ tiếp theo nhà thơ miêu tả sự hi sinh gian khổ của người lính đồng thời tô đậm thêm sự dữ dội của chốn đại ngàn

      Sự dữ dội của núi rừng cũng vắt kiệt sức người, Quang Dũng không hề né tránh hiện thực:

“Anh bạn dãi dầu không bước nữa

Gục lên súng mũ bỏ quên đời".

      Người lính Tây Tiến trong cuộc hành quân gian khổ ấy đã có người ngã xuống vì kiệt sức. “Dải dầu"là dầm mưa dãi năng, vất và khó nhọc. “Không bước nữa "là kiệt sức. “Gục lên súng mũ"là ngã xuống. “Bỏ quên đời là hi sinh, mất mát. Nghệ thuật nói giảm nói tránh người lính ra đi mà như đi vào giấc ngủ, đã làm cho câu thơ giảm đi đau thương mà thay vào đó là sự bị trắng, hảo hùng.

      Gian khổ không chỉ là núi cao dốc thẩm, không chỉ là mưa lũ thúc ngàn mà còn có tiếng gầm của cọp beo nơi rừng thiêng nước độc, nơi đại ngàn hoang vui

“Chiều chiều vui linh thác gầm thét

Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người"

        "Chiều chiều", và "đêm đêm" là từ chỉ thời gian gợi sự hiểm nguy rình rập. Những âm t "thác gầm thét", "cọp trêu người", luôn khẳng định ca bị mặt, cái uy lực khủng khiếp ng đời của chốn rừng thiêng nước độc

       Hai dòng thơ cuối, sau chặng đường dài hành quân mỗi một, các chiến sĩ có dịp dừng chân lại ở một bản làng có tên gọi rất đỗi yêu thương – Mai Châu. Hai câu cuối đoạn thơ, cảm xúc bởi hồi tha thiết.

"Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói

Mai Châu mùa cơm thơm nếp xôi "

"Nhớ ôi" là từ cảm thân mang tình cảm đạt đảo. Khung cảnh đậm đã tính quân dân. Sau một thời gian dài hành quân vắt và giữa núi rừng phải chịu đồi, chịu khát. Nay các anh được đồng bào tiếp đón bằng “com lên khối cùng mùi hương thơm nếp xôi thật là ấm lòng.

         Chính nơi dây, mọi khó khăn gian khổ như bị đẩy lùi mà thay vào đó là niềm lạc quan và tình thử đồng day.

         Bằng phong cách nghệ thuật hiện thực và lãng mạn. Quang Dũng đã vẽ lên một bức tranh thiên nhiên Tây Bắc hùng vĩ dữ dội, nhưng cũng rất thơ mộng trữ tình. Down the cũng nổi bật lên chặng đường hành quân đầy gian nan hiểm nguy và cả sự hi sinh thầm lặng nhưng ta thấy vẫn toát lên sự lạc quan yêu đời của những người lính Tây Tiến

       Chúng ta cùng nhau bắt đầu tìm hiểu đoạn hai bài thơ Tây Tiến nhé, bốn dòng thơ đầu. Cảnh đêm liên hoan văn nghệ:

“Doanh trại bừng lên hội đuốc hoa...

Nhạc về Viên Chăn xây hồn thơ

       Khi đêm liên hoan văn nghệ bắt đầu thì tất cả bừng lên trong ánh sáng của lửa đuốc liên hoan. Con người và cảnh vật như ngắt ngày trong những điệu múa điệu xoè, trong âm thanh rạo rực của tiếng khèn. Đêm liên hoan văn nghệ đẹp như hội hoa đăng.

  Bốn câu thơ viết về cảnh đêm liên hoan văn nghệ có hai cách hiểu: Có người cho rằng dây là đêm liên hoan văn nghệ của bộ đội có đồng bào địa phương đến góp vui. Nhưng lại có người cho rằng dây là những người lính Tây Tiến đóng giả hoa trung thành những cô gái để cùng múa vui trong đêm liên hoan văn nghệ nhằm vợi bớt đi những gian kho hi sinh của cuộc đời người lính. Dù hiểu theo cách nào thì câu thơ vẫn ngời lên vẻ đẹp tâm hồn lạc quan cách mạng của người lính Tây Tiến.

        Hai chữ "Kìa em" thể hiện tâm trạng ngạc nhiên, sung sướng vừa như ngắm nhìn vừa như thốt lên lời trầm trổ sung sướng khi chợt nhận ra vẻ đẹp của những dáng hồng sơn cước, về đẹp của những thiếu nữ Tây Bắc vừa lộng lẫy, rực rõ với xiêm áo, những màu sắc vừa dịu dàng kín đáo với dáng điệu nâng cấp. Đằng sau hai chữ "kia cm" ta như thấy cả những nụ cười, những ảnh nhìn tinh nghịch của những chàng lính trẻ hồn nhiên, yêu đời

      Tâm hồn lãng mạn của những chiến binh Tây Tiến thể hiện qua cảm hứng lãng mạn hướng về những màu sắc có tính chất xứ lạ phương xa và những nhu cầu văn hoá tinh thần. Họ thật sự ngạc nhiên, ngưỡng mộ trước những điệu mùa của người dân tộc (man điệu). Họ thực sự thích thú trước âm thanh tiếng khèn gửi về những miền đất xa xôi (nhạc về Viêng Chăn).

       Những người lính vốn xuất thân tử học sinh, sinh viên dâu chỉ mang theo cuộc đời người lính những vũ khí, những súng ống, gươm đao... mà còn mang cả những nhu cầu văn hóa tỉnh thần. Họ tổ chức những đêm liên hoan văn nghệ. Họ ngất ngây trong âm thanh của tiếng khăn, họ biết thưởng thức những vũ điệu của người dân tộc. Hình ảnh những cô gái Tây Bắc,nghệ thuật mùa, nghệ thuật âm nhạc đã xây nên bao hồn thơ ở những người lính Tây Tiến.

       Bốn dòng thơ sau. Cảnh sông nước Tây Bắc mênh mang thơ mộng, huyền ảo

"Người đi Châu Mộc chiều sương ấy

Trôi dòng nước lũ hoa đong đưa".

     Thiên nhiên mang vẻ đẹp huyền ảo với không gian và thời gian. Thời gian là buổi chiều tĩnh lạng, không gian là cảnh sông nước với đôi bờ sương giăng, đôi bỏ phơ phất ngàn lau. Tác giả không miêu tả cụ thể, tỉ mỉ mà chỉ loáng thoảng vài nét gợi nhưng đã vẽ nên một bức tranh lụa mượt mà đầy sắc màu. Tất cả đều thoáng nhẹ chiều sương, ngăn lau phơ phất mang cái hồn của cảnh vật. Con thuyền độc mộc và con người cũng một dáng vẻ thanh thoát. Nét bút thoáng nhẹ này rất phù hợp với canh thiên nhiên hư ảo, phù hợp với nỗi nhớ trong hoài niệm. Nổi bật trên dòng sông là hình ảnh những thiếu nữ Tây Bắc với vẻ đẹp duyên dáng trên những con thuyền độc mộc. Họ đẹp như những bông hoa rừng trong chiều sương. Hai chữ “dòng dưa chứ không phải dung đưa đã biến những bông hoa thành những sinh thể có hồn. Hoa cũng như người dường như đang làm duyên, soi mình trên sông nước chống chành.

     Những thiếu nữ Tây Bắc đẹp như những bông hoa rừng, cũng đã hoả tâm hồn với những người lính trẻ giờ đã trở thành kỉ niệm, là hành trang tinh thần không thể thiếu để họ mang theo suốt cuộc đời người lính. Tâm hồn lãng mạn của người lính Tây Tiến đã được xây dựng. bằng chất nhạc chất hoa và chất thơ.

      Khi dựng lên hình tượng dài người lính Tây Tiến, Quang Dũng đã sử dụng bút pháp nghệ thuật lãng mạn đem đến cho vẻ đẹp này một vẻ dẹp bị tráng. Vẻ đẹp lãng mạn bị tráng của người lĩnh được thể hiện qua dáng vẻ và tinh thần. Những chiến sĩ Tây Tiến mang dáng vẻ oai phong lẫm liệt:

“Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc

Quân xanh màu lá dữ oai hùm”

       Viết về người lính Quang Dũng không né tránh những gian khổ hy sinh chỉ có diều hiện thực không được miêu tả một cách trần trụi mà được nhìn qua cảm hứng lãng mạn. Cũng như nhiều tác giả khác Quang Dũng cũng nói tới bệnh sốt rét hiểm nghèo từng hành hạ người linh từng gây nên tử vong. Quang Dũng cũng nói về bệnh sốt rét, về gian khổ hy sinh của những chiến binh Tây Tiến nhưng trên cơ sở lãng mạn hoá hiện thực. Sự thực là do bệnh sốt rét nên người linh không mọc tóc trở lại, có cách hiểu khác không mọc tóc là không cho mọc tóc để thuận tiện trong đánh giáp lá cà, nhưng qua cái nhìn lãng mạn thì mãi dầu không tóc của anh “vệ trọc”đã gợi lên vẻ đẹp oai phong lạ thường. Sự thực là do bệnh sốt rét lại thiếu ăn mất ngủ nên da dẻ người lính xanh xao nhưng qua cảm hứng lãng mạn thì màu xanh ấy lại hoà lẫn với lá nguỵ trang với rừng đại ngàn. Qua cái nhìn lãng mạn người lính hiện lên như mãnh hổ ngự trị giữa chốn rừng thiêng đúng là người linh ốm mà không yếu, sức mạnh tinh thần của họ vẫn làm cho kẻ thù phải khiếp sợ.

      Tâm hồn người linh cũng mang một vẻ đẹp lãng mạn:

“Mắt trừng gửi mộng qua biên giới

Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm”

      Lính Tây Tiến phần đông xuất thân từ học sinh, sinh viên, có người lại ra đi từ Hà Nội.Chính vì vậy mà trong cuộc sống kháng chiến gian khổ những con người ra đi từ trường xưa phố cũ trong tâm hồn vẫn mang nhiều mộng và mơ. Họ mộng chiến công truy kích giặc qua biên giới Việt - Lào "Mắt trùng "là để hướng về phía kẻ thù mài sắc tinh thần cảnh giác, quyết tâm chiến đấu. Tâm hồn người lính không chỉ mang nhiều mộng mà còn nhiều mơ. Họ mơ về một đôi mắt huyền, một mái tóc thề, một tà áo trắng, một dạng kiểu thơm. Họ mơ về Hà Nội “Dũng kiểu thơm là để tâm hồn về với người thương nơi Hà Thành hào hoa thanh lịch, chữ “thơm trong câu thơ là đồng nghĩa với sắc nước hương trời.

      Vẻ đẹp lãng mạn và bi trắng của người lính Tây Tiến còn được thể hiện qua từ thể lên đường vì lý tưởng và sự hy sinh cao đẹp. Người lính lên đường chiến đấu vì lý tưởng cao đẹp, coi cái chết nhẹ tựa lông hồng

“Rãi rác biên cương mổ viễn xứ

Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh"

      Lại một lần nữa khi viết về người lính, về chiến tranh, Quang Dũng không né tránh những hy sinh mất mát, cái bị thương được gọi lên qua hình ảnh những năm mỗ hoang nơi rừng sâu biên giới. Những nấm mồ nơi rừng sâu không người hương khỏi. Ít người qua lại gợi lên sự bùi ngùi thương cảm xót xa. Nhưng cái bị thương dường như được với đi bởi câu thơ xuất hiện nhiều từ Hán Việt mang sắc thái trang trọng cổ kinh "Biên cương mổ viễn xứ" đã biến những năm mỏ hoang nơi rừng sâu biên giới thành những mộ chỉ tôn nghiêm vĩnh hằng.

       Cái bị thương bị át đi bởi vẻ đẹp lý tưởng. Chiến trưởng đi chẳng tiếc đời xanh. Hai chữ “chẳng tiếc đặt giữa câu thơ nói lên thái độ thanh thần dứt khoát, hoàn toàn tự nguyện của những con người quyết từ cho Tổ quốc quyết sinh. Dời xanh gợi tuổi trẻ với bao hoa mộng, hy vọng nhiều là thế, đẹp là thế, dáng yêu là thế mà sẵn sàng hiển dâng cho Tổ quốc, hỏi có sự hy sinh nào cao đẹp hơn thế? Sự hy sinh của người lính được bao phủ bởi hào quang của cảm hứng lãng mạn và bi tráng:“Áo bào thay chiếu... khúc độc hành"

      Nếu bằng cái nhìn hiện thực trần trụi đơn thuần thì cái chết của người lính gợi lên bao niềm thương cảm xót xa khi các anh về nơi an nghỉ cuối cùng một manh chiếu che thi thể cũng không có, nhưng qua cái nhìn lãng mạn thì chiếc áo người lĩnh bạc vì mưa nắng, rách vì bom đạn đã trở thành chiếc áo bào sang trọng. Nghệ thuật nói giảm “Anh về đất vừa làm vơi đi nỗi đau thương vừa vĩnh viễn hoá sự hy sinh cao đẹp. Đối với người lính Tây Tiến chết chưa phải là hết, các anh về đất là về với Đất Mẹ hiền Tổ quốc đang gia tay âu yếm đón người con thân yêu trở về sau khi hoàn thành nghĩa vụ lớn lao, “Các anh về đất là dễ hoa thân vĩnh viễn vào sông núi.

      Người lính ra đi dẫu không có tiếng kèn đưa tiễn của đám quân nhạc thì đã có khúc độc hành của dòng sông Mã, với chữ “gầm”, sông Mã đã gầm lên, tác giả đã trao cho con sông khúc nhạc hồn tử sĩ vừa đau thương vừa uất hận. Dường như cả đất trời, cả quê hương đang nghiêng minh tiễn đưa người linh về nơi an nghỉ cuối cùng.

     Cái chết của người lính có gợi lên sự bi thương nhưng không bị luy trái lại vẫn mang vẻ đẹp hào hùng tráng lệ.Qua đó, cho ta thấy được hai cảm hứng lãng mạn và bi tráng dựng nên hình tượng người lính bất tử trong thơ.

      Về phần nghệ thuật,bài thơ thành công với thể thơ thất ngôn với bút pháp lãng mạn và tinh thần bị tráng.Nhiều biện pháp tu từ được sử dụng thành công như: phép điệp, phép đổi, nhân hóa, ẩn du liệt kê....Cách sử dụng ngôn từ đặc sắc: các từ chỉ địa danh, từ láy, từ Hán Việt... và kết hợp chất hoạ và nhạc

      “Tây Tiến” là một trong những bài thơ hay nhất viết về người chiến sĩ cầm súng bảo vệ Tổ quốc, tiêu biểu cho thơ ca Việt Nam thời kháng chiến chống Pháp. Với bút pháp lãng mạn, với cốt cách tài hoa, âm hưởng hào hùng, nhà thơ Quang Dũng đã chạm khắc vào thời gian, vào thơ ca và lòng người hình ảnh người chiến sĩ anh hùng của dân tộc Việt Nam . Trước linh hồn người liệt sĩ, ta thắp lên nén tâm hương, nghiêng mình với tình cảm biết ơn và kính phục nhà thơ cùng những chiến sĩ vinh quang trong đoàn binh Tây Tiến.

`@`ngocnhuyle