Trải qua các giai đoạn lịch sử, vùng đất Hưng Yên thuộc đơn vị hành chính là lộ, phủ, thừa tuyên, trấn, xứ... có giao thương khá phát triển, với thương cảng Phố Hiến đông vui nhộn nhịp, là nơi hội tụ của các tàu, thuyền nước ngoài đến buôn bán. Ở thế kỷ 17, Phố Hiến thật sự trở thành đô thị sầm uất "Thứ nhất kinh kỳ, thứ nhì Phố Hiến". Tỉnh Hưng Yên được thành lập vào năm Minh Mệnh thứ 12 (1831), triều đình phong kiến nhà Nguyễn đặt đơn vị hành chính là tỉnh, với tên gọi chính thức là tỉnh Hưng Yên.
Tự hào là một tỉnh giàu truyền thống cách mạng, người dân Hưng Yên còn mang trong mình niềm hãnh diện về một vùng đất văn hiến, hiếu học và rất trọng nhân tài, nơi sản sinh ra nhiều anh hùng hào kiệt, các nhà văn hóa lớn của đất nước. Văn Miếu Xích Đằng (phường Lam Sơn - TP Hưng Yên) hiện vẫn được gìn giữ gần như nguyên vẹn, với 9 tấm bia ghi danh 138 vị đỗ đại khoa từ thời Trần đến năm 1919 - khoa thi cuối cùng của khoa cử Nho học. Trong suốt quá trình đấu tranh dựng nước và giữ nước, vùng đất Hưng Yên thời nào và lĩnh vực nào cũng có những nhân tài mà sử sách còn ghi danh như Triệu Quang Phục, Phạm Ngũ Lão, Nguyễn Thiện Thuật, Hoàng Hoa Thám, Lê Hữu Trác... Trong lịch sử đấu tranh cách mạng, vùng đất Hưng Yên cũng tự hào là nơi sinh ra những nhà hoạt động chính trị, những người chiến sĩ kiên trung như Nguyễn Văn Linh, Lê Văn Lương, Tô Hiệu, Bùi Thị Cúc...

Hưng Yên là tỉnh có chi bộ Đảng được thành lập sớm ngay từ cuối năm 1928 với tên gọi chi bộ Hội Việt Nam cách mạng thanh niên Sài Thị. Sự ra đời của chi bộ cộng sản đầu tiên ở Hưng Yên là tiền đề quan trọng đối với sự kiện thành lập Đảng bộ tỉnh Hưng Yên năm 1941. Trong quá trình đấu tranh cách mạng, cuối năm 1940 đầu năm 1941, trên địa bàn tỉnh Hưng Yên tiếp tục thành lập các chi bộ Ðảng. Tháng 7-1941, Ban Tỉnh ủy lâm thời tỉnh Hưng Yên được thành lập. Ðến nay, Ðảng bộ tỉnh Hưng Yên có 590 tổ chức cơ sở đảng, với trên 58 nghìn đảng viên. Với những chiến công to lớn của quân dân Hưng Yên trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, năm 1952, Hưng Yên đã được Bác Hồ tặng cờ “Đoàn kết nhân dân đánh thắng giặc Pháp”. Năm 1960, Trung ương Đảng thưởng cờ “Dẫn đầu về bổ túc văn hóa”, được Bác Hồ ký lệnh tặng thưởng Huân chương Lao động Hạng Ba và Hạng Nhì về Bổ túc văn hóa. Hưng Yên cũng là tỉnh dẫn đầu Quân khu Tả ngạn về quân sự. Hưng Yên cũng đã vinh dự được Bác Hồ 4 lần tặng Cờ Luân lưu làm thủy lợi khá nhất miền Bắc. Điều đáng nói là, nhân dân Hưng Yên đã có những đóng góp quan trọng vào sự nghiệp cách mạng của Ðảng, làm nên những chiến công hiển hách như: "Ðường 5 bất khuất", "Bãi Sậy kiên cường", phong trào nữ du kích Hoàng Ngân nổi tiếng, mô hình "Làng kháng chiến" kiểu mẫu của đồng bằng Bắc Bộ. Ðồng thời, nơi đây đã từng là điểm sáng của phong trào làm thủy lợi, bổ túc văn hóa, xây dựng gia đình văn hóa của cả nước... Trong những năm kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, quân và dân Hưng Yên ra sức chi viện sức người, sức của cho sự nghiệp giải phóng miền nam thống nhất đất nước...Giai đoạn 1968-1996, tỉnh Hưng Yên và Hải Dương hợp nhất đã được Nhà nước phong tặng danh hiệu “Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân”; tặng Huân chương Sao vàng, Huân chương Hồ Chí Minh, Huân chương kháng chiến Hạng Nhất và hai lần thưởng Cờ Luân lưu Quyết tâm đánh thắng giặc Mỹ xâm lược...

Sau 15 năm nỗ lực vượt khó vươn lên, đất nhãn hôm nay cho mùa trái ngọt với nhiều chuyển biến mới. Tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân 12%/năm. So với năm 1997, thu nhập bình quân đầu người đạt hơn 24 triệu đồng, tăng hơn 6 lần. Thu ngân sách tăng bình quân trên 15%, năm 2011 đạt hơn 4.000 tỉ đồng. Dọc theo QL5 và QL39 đã phủ kín hơn 900 dự án đầu tư trong và ngoài nước, đã có gần 600 dự án hoạt động tạo việc làm cho hơn 9 vạn lao động. Về nông nghiệp, hàng nghìn ha đất 2 lúa ở Khoái Châu, Văn Giang đã chuyển từ ruộng thành vườn bốn mùa quả ngọt trái sai cho thu từ 200 đến hơn 500 triệu đồng/ha/năm. Những đồng đất chiêm trũng như Ân Thi, Phù Cừ xưa chỉ độc canh 1 vụ lúa giờ là bờ xôi ruộng mật cho thu nhập trên 100 triệu đồng/ha. Năng suất lúa trung bình hàng năm trên 12 tấn/ha. Kinh tế trang trại phát triển mạnh với hơn 4000 mô hình, hơn 2.500 trang trại đạt tiêu chí liên bộ. Kết cấu hạ tầng được đầu tư nâng cấp nhanh, đồng bộ, QL 38, 39A đạt tiêu chuẩn đường cấp 3 đồng bằng, Đặc biệt cầu Yên Lệnh vươn qua sông Hồng nối Hưng Yên với tỉnh Hà Nam đã trở thành con đường huyết mạch nối nhịp Hưng Yên với các tỉnh lân cận và cả nước tạo bước phát triển mới. Rồi thành phố Hưng Yên trở thành đô thị loại 3 vào năm 2009 đang phát huy những giá trị của Phố Hiến một thời.