câu 1:

Danh nhân Chu Văn An (1292-1370) là một tấm gương sáng về đạo làm người, đạo làm thầy và đạo học của nước Việt Nam. Ông được biết đến với nhiều phẩm hiệu như là người cương trực, luôn sửa mình trong sạch và không mưu cầu danh lợi. Điều đó thể hiện tinh thần tận tụy và lòng nhân ái của ông.

Chu Văn An đã mở trường dạy học để giúp những người dân nghèo cầu học và trau dồi kiến thức. Ông chú trọng đến việc hướng dẫn con người đến lễ nghĩa, nhân hậu, thanh tao. Trường của ông không chỉ đơn thuần là nơi học mà còn có thư viện, giúp nâng cao tri thức của học trò.

Danh tiếng của Chu Văn An vượt xa biên giới địa phương. Ông được mời làm Tư nghiệp Quốc Tử Giám, nơi trông coi việc học của cả nước và trực tiếp kèm cặp Thái tử. Ông viết nhiều tác phẩm giáo trình dạy học, giúp mở rộng kiến thức và tầm nhìn của học trò.

Chu Văn An còn được biết đến với việc dũng cảm đấu tranh vì sự công bằng và chân thật. Ông dâng "Thất trảm sớ” xin vua trừng trị bảy gian thần, gây chấn động triều đình. Mặc dù không thể đạt được mục tiêu, ông vẫn giữ vững tinh thần của một người trí thức trung thành với nhân dân.

Sau khi mất, Chu Văn An được phong tước là Văn Trinh Công và được thờ tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám, nơi tôn vinh các bậc thánh hiền của dân tộc. Tên tuổi của ông trở thành một tấm gương sáng về đạo làm người, đạo làm thầy và đạo học của nước Việt.

Chu Văn An đã để lại cho chúng ta nhiều bài học quý giá về tinh thần trách nhiệm và lòng yêu nước. Việc ông dành cả đời mình cho việc dạy học và phát triển giáo dục cho thế hệ tương lai là một mẫu gương sáng cho sự kiên nhẫn, kiên định và tận tụy trong công việc. Điều này khuyến khích chúng ta cũng phải gìn giữ và phát huy truyền thống tốt đẹp này, tôn trọng trí thức và giáo dục như một trách nhiệm với xã hội và đất nước.

Câu 2 :

a) Giáo dục, tư tưởng

- Năm 1070, Nhà Lý dựng Văn Miếu ở Thăng Long để thờ Khổng Tử và là nơi dạy học cho các con vua.

- Năm 1075, khoa thi đầu tiên được mở để tuyển chọn quan lại.

- Năm 1076, mở Quốc tử giám cho con em quý tộc đến học. Sau đó, nhà Lý mở rộng cho con em quan lại và những người giỏi trong nước vào đây học tập.

- Tổ chức một số kì thi.

=> Nhà Lý đã quan tâm đến giáo dục, khoa cử, song chế độ thi cử chưa có nền nếp, quy củ, khi nào nhà nước có nhu cầu mới mở khoa thi. 

- Văn học chữ Hán bước đầu phát triển.

Mục b

b) Văn hóa

- Dựng chùa tháp, tô tượng, đúc chuông, dịch kinh, soạn sách Phật.

=> Đạo Phật rất phát triển.

- Loại hình nghệ thuật dân gian phát triển: chèo, múa rối, đá cầu, đua vật,...

- Kiến trúc: Tháp Chương Sơn (Nam Định), chuông chùa Trùng Quang (Bắc Ninh) => Có quy mô lớn và mang tính cách độc đáo.

- Điêu khắc tinh vi: hình rồng, sen,... Rồng mình trơn, toàn thân uốn khúc, uyển chuyển như một ngọn lửa. Đây là hình tượng nghệ thuật độc đáo, phổ biến thời Lý.

=> Phong cách nghệ thuật đa dạng, độc đáo và linh hoạt của nhân dân ta thời Lý đã đánh dấu sự ra đời của một nền văn hoá riêng biệt của dân tộc - văn hoá Thăng Long.