Dựa vào hình 14.2 và thông tin trong bài, em hãy: - Kể tên các nhân tố hình thành đất. - Trình bày vai trò của các nhân tố hình thành đất.

- Các nhân tố hình thành đất: đá mẹ, địa hình, khí hậu, sinh vật, con người và thời gian.

- Đá mẹ

+ Tất cả các loại đất đều được hình thành từ những sản phẩm phong hóa của đá gốc.

+ Đất hình thành trên những loại đá mẹ khác nhau sẽ không giống nhau về thành phần khoáng vật, cấu trúc, tính chất lí hóa và cả màu sắc.

- Địa hình

+ Địa hình tác động đến sự hình thành đất thông qua yếu tố độ cao, độ dốc và hướng địa hình.

+ Càng lên cao thì nhiệt độ càng giảm, quá trình phong hóa đá diễn ra chậm, dẫn đến quá trình hình thành đất yếu.

+ Độ dốc địa hình ảnh hưởng đến tốc độ xói mòn đất, nên những nơi bằng phẳng thường có tầng đất dày hơn nơi địa hình dốc.

+ Hướng sườn núi khác nhau nhận được lượng nhiệt ẩm không giống nhau, làm cho đất ở các sườn núi cũng có nhiều khác biệt.

- Khí hậu

+ Nhân tố khí hậu giữ vai trò quan trọng trong quá trình hình thành đất.

+ Nhiệt độ, mưa và các chất khí đã phá hủy đá gốc thành các sản phẩm phong hóa - vật liệu cơ bản thành tạo đất.

+ Các yếu tố khí hậu như nhiệt độ, độ ẩm,... ảnh hưởng tới quá trình hình thành đất.

+ Khí hậu còn ảnh hưởng tới đất thông qua sinh vật.

- Sinh vật

+ Sinh vật đóng vai trò quan trọng trong quá trình hình thành và bảo vệ đất.

+ Thực vật cung cấp vật chất hữu cơ; vi sinh vật phân giải xác hữu cơ và tổng hợp mùn.

+ Động vật (giun, loài gặm nhấm,...) giúp đất tơi xốp, góp phần tạo cấu trúc đất.

+ Sinh vật còn chống xói mòn và giữ ẩm cho đất.

- Thời gian

+ Toàn bộ các quá trình và hiện tượng xảy ra trong đất đều cần đến thời gian.

+ Thời gian dài hay ngắn ảnh hưởng rất lớn đến mức độ biến đổi lí học, hóa học và sinh học trong đất.

- Con người

+ Tích cực: Con người có thể làm tăng độ phì của đất thông qua các hoạt động sản xuất kinh tế và sinh hoạt phù hợp như làm thủy lợi, làm ruộng bậc thang,...

+ Tiêu cực: Sử dụng đất không hợp lí, con người cũng là nhân tố làm đất bị thoái hóa, bạc màu.