Trong truyền thuyết Thánh Gióng, Thánh Gióng là hình tượng tiêu biểu của người anh hùng chống giặc ngoại xâm. Chàng được sinh ra từ một người mẹ nông dân nghèo, điều này chứng tỏ Gióng sinh ra từ nhân dân, do nhân dân nuôi dưỡng. Gióng đã chiến đấu bằng tất cả tinh thần yêu nước, lòng căm thù giặc của nhân dân. Sức mạnh của Gióng không chỉ tượng trưng cho sức mạnh của tinh thần đoàn kết toàn dân, đó còn là sức mạnh của sự kết hợp giữa con người và thiên nhiên, bằng cả vũ khí thô sơ (tre) và hiện đại (roi sắt). Từ truyền thống đánh giặc cứu nước, nhân dân ta đã thần thánh hoá những vị anh hùng trở thành những nhân vật huyền thoại, tượng trưng cho lòng yêu nước, sức mạnh quật khởi. Bên cạnh giá trị biểu tượng, tác phẩm cũng có một số sự thật lịch sử. Thời kì lịch sử được phản ánh trong tác phẩm là thời đại Hùng Vương. Trên cơ sở một nền kinh tế nông nghiệp trồng lúa nước đã khá phát triển, người dân Văn Lang đã tạo nên cả một nền văn minh rực rỡ, đồng thời cũng luôn luôn phải chống giặc ngoại xâm phương Bắc để bảo vệ đất nước. Bên cạnh việc cấy trồng lúa nước, nhân dân thời bấy giờ đã có ý thức chế tạo vũ khí chống giặc từ chất liệu kim loại (bằng sắt). Truyền thuyết cũng phản ánh: trong công cuộc chống ngoại xâm, từ xa xưa, chúng ta đã có truyền thống huy động sức mạnh của cả cộng đồng, dùng tất cả các phương tiện để đánh giặc

Hình ảnh Thánh gióng là đại diện của sức mạnh dân tộc Việt Nam kiên cường bất khuất. Nhân dân ta đã thần kỳ hóa và ký tưởng hóa những sức mạnh của những vị thần để gửi gắm ước mơ và những sức mạnh quật cường lý tưởng của dân tộc mình. Thánh gióng là người anh hùng được xuất thân từ trong nhân dân, mang trong mình sức mạnh của toàn dân mà chiến đấu chống giặc ngoại xâm và cũng vì nhân dân mà chiến đấu lại quân nhà Ân có thật trong lịch sử. Dựa vào những điển tích có thật, nhân dân ta đã thần kỳ hóa để ký thác tâm tư và ước mơ vào những hình tượng vĩ đại thần kỳ, bảo vệ cuộc sống bình an cho nhân dân.