Nguyễn Du là một ngôi sao sáng trong nền văn học dân tộc Việt Nam, một doanh nhân văn hóa thế giới đầu thế kỷ 19. Ông đã để lại cho nhân loại một khối lượng những tác phẩm độc đáo và phong phú trong đó Thúy Kiều là một kiệt tác có giá trị rất lớn cả về nội dung và tư tưởng. Đoạn trích “Chị em Thúy Kiều” được trích ở phần 1- Gặp gỡ và đính ước trong truyện Kiều. Đây là đoạn trích thành công nhất trong việc miêu tả người của tác phẩm.

Tác giả đã miêu tả về chị em Thúy Kiều bắt đầu từ những cái chung nhất:

“Đầu lòng hai ả tố nga

Thúy Kiều là chị em là Thúy Vân

Mai cốt cách tuyết tinh thần

Mỗi người một vẻ mười phân vẹn mười”

Đầu tiên tác giả giới thiệu về gia đình họ Vương có hai chị em gái: cô chị là Thúy Kiều, em là Thúy Vân. Cả hai đều là những cô gái vô cùng xinh đẹp với bút pháp ước lệ tượng trưng “mai cốt cách, tuyết tinh thần” để miêu tả vẻ đẹp thanh cao của dáng  vóc cũng như tinh thần và tâm hồn vô cùng trong trắng như tuyết. Vẻ đẹp ấy tuy mỗi người một vẻ nhưng đều mười phân vẹn mười.

“Vân xem trang trọng khác vời

Khuôn trăng đầy đặn nét ngài nở nang

Hoa cười ngọc thốt đoan trang

Mây thua nước tóc tuyết nhường màu da”

Những câu thơ này đang tập trung miêu tả vẻ đẹp hiếm có của cô em Thúy Vân ,một vẻ đẹp đoan trang, quý phái. Vẫn là bút pháp ước lệ tượng trưng nhưng có nét cụ thể hơn khi nàng hiện lên với “khuôn trăng đầy đặn ,nét ngài nở nang”.Nụ cười của nàng, nét mặt và vẻ đẹp của nàng cũng khiến những viên ngọc cũng phải thốt lên mà thán phục.

Mái tóc và nước da nàng đến những bông tuyết trắng xóa hay những nàng mây mềm mại cũng phải cúi đầu mà nhường bước, thán phục. Tính cách và phẩm hạnh của nàng cũng đứng đắn nghiêm trang. Nàng là hình mẫu lý tưởng của các thiếu nữ ngày xưa, thật đẹp, thật cao quý và đáng trân trọng.

Chân dung của Thúy Vân hiện lên là sự phúc hậu, đoan trang, một chân dung mang tính cách số phận, vẻ đẹp của nàng là sự hòa hợp của thiên nhiên tạo hóa. Chính vì vậy sẽ dự báo về một cuộc đời bình yên, suôn sẻ hạnh phúc.

Sau khi miêu tả Thúy Vân bức chân dung của Thúy Kiều bắt đầu được hiện lên:

“Kiều càng sắc sảo mặn mà

So bề tài sắc lại là phần hơn

Làn thu thủy nét xuân sơn

Hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh

Một mai nghiêng nước nghiêng thành

Sắc đành đòi một tài đành họa hai”

Nếu như Thúy Vân chỉ được miêu tả qua 4 câu thơ thì Thúy Kiều lại được miêu tả đến 12 câu. Đây chính là nghệ thuật đòn bảy của tác giả. Lúc đầu cũng như cô em Thúy Vân tác giả miêu tả khái quát về Thúy Kiều:

“Kiều càng sắc sảo mặn mà

So bề tài sắc lại là phần hơn”

Vẻ đẹp của nàng Kiều hơn hẳn cô em mình về cả tài và sắc đã khiến người đọc tò mò về vẻ đẹp ấy sắc sảo đến đâu. Tác giả dùng hình ảnh ước lệ “làn thu thủy, nét xuân sơn” để diễn tả về vẻ đẹp ấy như nước mùa thu, núi mùa xuân, những nét đẹp nhất về hai mùa trong năm. Nét đẹp ấy gợi tả về vẻ đẹp của một nữ nhân với vẻ đẹp tuyệt thế.

Đôi mắt nàng trong xanh, long lanh và linh hoạt như mặt nước mùa thu, khiến người người say đắm. Đôi lông mày thanh thú tựa như dáng núi mùa xuân. Vẻ đẹp ấy đã trở nên quá xuất sắc khiến cho vạn vật phải ghen, phải hờn. Vẻ đẹp ấy đã làm say đắm, chinh phục lòng người tựa như một điển tích “nghiêng nước nghiêng thành”.

Nàng không chỉ đẹp mà còn rất đa tài:

“Thông minh vốn sẵn tính trời

Pha nghề thi họa đủ mùi ca ngâm

CUng thương lầu bậc ngũ âm

Nghề riêng  ăn đứt hồ cầm một chương

Khúc nhà tay lựa nên trương

Một thiên bạc mệnh lại càng não nhân”

Nàng đẹp và còn rất tài giỏi khi thông minh “vốn sẵn tính trời” làm thơ, ca phú, âm luật của nàng cũng trở nên tuyệt đỉnh. Khi tài đàn của nàng  “ăn đứt hồ cầm một trương”, âm luật giỏi đến mức” lầu bậc”. Không chỉ vậy mà nàng còn sáng tác nhạc “một thiên bạc mệnh” khiến lòng người day dứt. Điều này thể hiện nàng còn là trái tim đa sầu đa cảm. Vẻ đẹp ấy chính là sự kết hợp giữa tài và sắc.

Nhưng trong các câu thơ miêu tả về Kiều đều thể hiện thái độ ghen tức, một thái độ đau buồn cho số phận và sự dự báo về một tương lai không êm ả đầy sóng gió của nàng kiều vì “sắc đành đòi một tài đành họa hai”.

Bốn câu thơ cuối tác giả giới thiệu về cuộc sống của cả hai chị em:

“Phong lưu rất mực hồng quần

Xuân xanh xấp xỉ tới tuần cập kê

Êm đềm trướng rủ màn che

Tường đông ong bướm đi về mặc ai”

Ở đây ta có thể hai chị em nhà Thúy Vân Thúy Kiều không chỉ đẹp, tài giỏi mà còn có những phẩm hạnh vô cùng cao quý tuy đã đến tuổi lấy chồng những vẫn biết giữ khuôn phép. Đoạn thơ này có âm điệu nhẹ nhàng miêu tả cuộc sống yên vui, ấm áp của những thiếu nữ nơi khuê phòng.

Vẻ đẹp, tài năng và phẩm hạnh ấy khiến người đời phải ngưỡng mộ, khiến vạn vật phải thua kém đã khiến cho chân dung của hai chị em nhà họ Vương hiện lên thật đẹp và hoàn mỹ. Nhưng dường như trong những vẻ đẹp ấy lại dự báo về những tương lai không mấy tốt đẹp.

Đoạn trích “Chị em Thúy Kiều” của tác giả Nguyễn Du đã khắc họa lên chân dung về hai người con gái đẹp hoàn hảo về tài sắc bằng những ngòi bút tinh tế, bút pháp nghệ thuật tài tình. Thật xứng đáng là một kiệt tác của nhân loại còn lưu lại đến ngày nay.

          Nói đến Nguyễn Du, chúng ta không thể không nhắc tới "Truyện Kiều" - bức tranh hiện thực về một xã hội bất công, tàn bạo, là tiếng nói thương cảm trước số phận bi kịch của những kiếp người hồng nhan bạc mệnh. Trong đó có đoạn trích "Chị em Thúy Kiều" nhằm ca ngợi vẻ đẹp của chị em Thúy Kiều, đặc biệt là tài sắc của Kiều. Với nghệ thuật đòn bẩy, ước lệ tượng trưng , ngôn ngữ miêu tả tài tình, bài thơ đã để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng độc giả bao thế hệ. 

                 Đoạn trích nằm ở vị trí phần I : “Gặp gỡ và đính ước”, gồm 24 câu thơ đã miêu tả vẻ đẹp của hai chị em Thúy Vân ,Thúy Kiều .Qua đó đề cao, trân trọng vẻ đẹp người phụ nữ trong xã hội xưa.

                      Mở đầu đoạn trích tác giả dựng lên trước mắt người đọc bức chân dung chị em Thúy Kiều. “Đầu lòng ….vẹn 10” - với cách dùng từ hán Việt ả tố nga Đã gợi cho người đọc về vẻ đẹp của hai người con gái xinh đẹp, đáng yêu trong đó Thúy Kiều là chị em là Thúy Vân.

                    “Mai cốt cách … vẹn 10”

                  Với biện pháp ước lệ tượng trưng Nguyễn Du đã khái quát vẻ đẹp hình thức tâm hồn của hai người con gái. Cả hai đều có dáng người thanh cao, mạnh dẻ như cây mai, tâm hồn trong trắng như tuyết,1 vẻ đẹp hoàn hảo. Đặc biệt với thành ngữ, phép nói quá “10 phân vẹn 10” Nguyễn Du đã ưu ái nâng niu Vẻ đẹp của hai người con gái đầu lòng họ Vương. Đó là vẻ đẹp hoàn mỹ, mỗi người có một vẻ đẹp khác nhau.

            Vẻ đẹp của Thúy Vân hiện ra trước mắt người đọc là một vẻ đẹp đoan trang quý phái, phúc hậu. “Vân xem …. màu da”, bức chân dung Thúy Vân được hiện lên cụ thể chân thực miêu tả vẻ đẹp Thúy Vân. Nguyễn Du đã vẽ thật chi tiết, cụ thể bằng việc liệt kê khuôn mặt nét lông mày, nụ cười bằng biện pháp ước lệ tượng trưng những hình ảnh thiên nhiên đẹp nhất như: Trăng, mây, tuyết, hoa, ngọc . Khuôn mặt nàng đầy đặn tươi sáng đẹp rạng ngời như ánh trăng, miệng cười tươi như hoa , tiếng nói trong như ngọc, mái tóc óng ả, mềm mượt như mây , da trắng mịn màng như tuyết. Tác giả miêu tả kỹ lưỡng vẻ đẹp của nàng qua biện pháp so sánh, ẩn dụ. Dường như thiên nhiên có bao nhiêu cái đẹp thì Nguyễn Du hội tụ tất cả giấy vẻ đẹp ấy để hoàn thiện bức chân dung Thuý Vân.  Nguyễn du đã tuyệt đối hóa vẻ đẹp của Thúy Vân. Cái tài của ông là thông qua hai từ “thua, nhường” , ông ngầm dự báo về tương lai số phận của nàng. Nàng đẹp hài hoà với thiên nhiên nên chắc hẳn cuộc đời sẽ bình yên suôn sẻ, không sóng gió

              Chân dung Thúy Kiều được Nguyễn Du khắc họa trước hết bởi biện pháp độc đáo vẻ mây trăng, nghệ thuật so sánh bẩy đòn. “Kiểu càng…kém xanh” . Thúy Vân đã đạt tới đỉnh cao của sắc đẹp mà tạo hóa đã ban cho người phụ nữ. Vậy mà Kiều còn đẹp hơn phá vỡ khuôn khổ của tạo hóa. Ở Kiều vừa có sự sắc sảo của trí tuệ vừa có sự mặn mà của tâm hồn thể hiện qua đôi mắt, đôi lông mày. “Làn Thu thủy …. kém xanh”. Đôi mắt của Kiều đẹp như là nước mùa thu, long lanh trong sáng thăm thẳm do đó phản chiếu một sức sống tươi trẻ và trí tuệ thông minh. Vẻ đẹp của Kiều là vẻ đẹp đằm thắm có hồn, điểm thêm cho đôi mắt ấy là hai nét lông mày thanh tú nhẹ nhàng như dáng núi mùa xuân. Nếu Vân được so sánh với trăng, hoa, mây, tuyết thi Kiều được so sánh với nước non. Vẻ đẹp của Kiều là một vẻ đẹp tuyệt thế giai nhân, lộng lẩy kiêu sa vẻ đẹp khiến hoa phải ghen liễu phải hờn . “Hoa ghen… kém xanh”

                 Nghệ thuật so sánh, nhân hóa, nói quá nói lên vẻ đẹp đầy quyến rũ làm say mê lòng người của Kiều. Đẹp đến mức thiên nhiên phải ghen hờn, đối kị. Với cách miêu tả của Nguyễn Du nhằm dự cảm không mấy tốt đẹp về tương lai của nàng. Bởi theo thuyết tại mình những điều tốt đẹp trên đời đều không giữ được bền đâu. Kìêu đẹp không ai sánh bằng do đó tương lai nàng bị tạo hóa ghen ghét, đố kỵ đối kỵ. Kiều có vẻ đẹp  “nghiêng nước nghiêng thành”. Một vẻ đẹp của một giai nhân tuyệt thế, sắc nước hương trời. Không những thế Kiều còn có tài năng vượt trội “Sắc đành đòi một tài đành họa hai”. Ở nàng hội tụ tất cả những tài năng theo quan niệm thẩm mĩ .

                            “Thông minh…1 trương”  

                  Kiều có vốn thông minh “vốn sẵn tính trời” trước mọi biến cố của cuộc đời. Ở Kiều hội tụ tất cả những tài năng: cầm, kỳ, thi, họa - đánh đàn, chơi cờ, hát, vẽ tranh, soạn nhạc. Tài nào cũng điêu luyện, đặc biệt là tài chơi đàn nổi trội hơn cả trở thành “nghề riêng ăn đứt hồ cầm một trương”.

                    Bên cạnh đó Kiểu còn  sáng tác nhạc, bản nhạc “Bạc mệnh” là tiếng khóc thương của nàng trước những đau khổ bất hạnh. Kiều là một người con gái có tâm hồn nhân hậu, có một cái tim đa sầu, đa cảm. Với bút pháp ước lệ tượng trưng, ngôn ngữ dầu sắc thái biểu cảm Nguyễn Du đã làm nổi bật vẻ đẹp của Thúy Kiều. Ở nàng hội tụ vẻ đẹp tâm hồn, hình thức, tài năng. Nguyễn Du thương cảm hơn khi ngầm dự báo tương lai số phận Kiều. Trong truyện Kiều ông đã nhiều lần nói về điều này.:

                      “1 vừa 2 phải ai ơi

             Tài tình chi lắm cho trời đất ghen”

           Và  “trăm năm 100 cõi người ta

                  Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau”

               Cuộc sống đức  hạnh của chị em Thúy Kiều. “Phong lưu… mặc ai” . Dù đã đến tuổi “buối tóc cài trâm” nhưng hai cô gái khuê các, xinh đẹp vẫn sống êm đềm, đoan trang, đức hạnh như những nụ hoa còn phong kín hương sắc. Họ sống trong cảnh phong lưu, êm đềm bên cha mẹ.

            Nhà thơ Nguyễn Du đã thành công khi sử dụng biện pháp nghệ thuật truyền thống, biện pháp ước lệ tượng trưng. Sử dụng thành công biện pháp tu từ so sánh, nhân hóa, ẩn dụ, liệt kê, thành ngữ, phép nói quá, nghệ thuật đòn bẩy và cách dùng từ Hán Việt. Qua đó,  tác giả đã khắc họa thành công hai người con gái xinh đẹp có hồn, đồng thời cho thấy số phận của họ.