I. Thực dân Pháp đánh Bắc Kì lần thứ nhất. Cuộc kháng chiến ở Hà Nội và các tỉnh đồng bằng Bắc Kì.

1. Tình hình Việt Nam trước khi Pháp đánh Bắc Kì

• Về phía Pháp:
• Xây dựng bộ máy cai trị có tính chất quân sự
• Đẩy mạnh bóc lột bằng tô thuế
• Cướp đoạt ruộng đất của dân
• Mở trường đào tạo tay sai
• Về phía triều đình:
• Tiếp tục chính sách đối nội, đối ngoại lỗi thời
• Vơ vét tiền của của dân để ăn chơi và bồi thường chiến phí => kinh tế sa sút, binh lực yếu
• Mâu thuẫn xã hội sâu sắc
• Tiếp tục thương lượng với Pháp để chia sẻ quyền thống trị

2. Thực dân Pháp đánh chiếm Bắc Kì lần thứ nhất (1873)

• Nguyên nhân
• Nguyên nhân sâu xa: Thực dân Pháp muốn bành trướng thế lực nhảy vào Tây Nam Trung Quốc
• Nguyên nhân trực tiếp : Lấy cớ đem quân ra bắc để giải quyết vụ Đuy-puy b.
• Diễn biến:
• Sáng 20/11/1873 Pháp đánh Hà Nội
• Trưa 20/11/1873 thành Hà Nội thất thủ
• Kết quả: Chưa đầy một tháng Pháp chiếm toàn bộ vùng châu thổ sông Hồng.

3. Kháng chiến ở Hà Nội và các tỉnh đồng bằng bắc Kì (1873 –1874)

a. Tại Hà Nội

• Nhân dân Hà Nội chiến đấu với mọi vũ khí có trong tay
• Tổ chức Nghĩa hội được thành lập
• Ngày 21/12/1873 nhân dân Hà Nội chiến thắng lớn tại Cầu Giấy

b. Tại các tỉnh Bắc Kì

• Quân Pháp bị đánh ở nhiều nơi
• Nhiều căn cứ kháng chiến được thành lập

c. Điều ước Giáp Tuất

• Pháp rút quân khỏi Bắc Kì
• Triều đình cắt 6 tỉnh Nam Kì cho Pháp.

II. Thực dân Pháp đánh Bắc Kì lần thứ hai. Nhân dân Bắc Kì tiếp tục kháng chiến trong những năm 1882 - 1884

1. Thực dân Pháp đánh chiếm Bắc Kì lần thứ hai (1882)

• Âm mưu của Pháp
• Sau 1874, Pháp quyết tâm chiếm bằng được Bắc Kì, biến nước ta thành thuộc địa.
• Lấy cớ triều đình Huế vi phạm Hiệp ước 1874, tiếp tục giao thiệp với nhà Thanh, Pháp đem quân xâm lược Bắc Kì lần hai.
• Diễn biến:
• 3/4/1882: quân Pháp đổ bộ lên Hà Nội
• 25/4/1882 Rivie gửi tối hậu thư buộc tổng đốc Hoàng Diệu giao thành Hà Nội. Không đợi trả lời Pháp nổ súng tấn công.
• Quân ta chống trả quyết liệt, đến trưa thành Hà Nội thất thủ Hoàng Diệu tự tử.
• Sau đó Pháp chiếm một số nơi khác như Hòn Gai, Nam Định...

2. Nhân dân Bắc Kì tiếp tục kháng Pháp

• Ở Hà Nội nhân dân tự tay đốt nhà, tạo thành bức tường lửa chặn bước tiến của quân giặc.
• Tại nơi khác, nhân dân cũng tích cực đánh giặc
• 19/5/1883, quân ta giành thắng lợi trong trận Cầu Giấy lần thứ hai, Rivie bị giết tại trận
• Pháp hoảng sợ định bỏ chạy nhưng triều đình Huế lại thương lượng với Pháp với hi vọng Pháp sẽ rút quân

3. Hiệp ước Pa-tơ-nốt. Nhà nước phong kiến Việt Nam sụp đổ

• 18/8/1883 Pháp bắt đầu tấn công Thuận An => 20/8/1883 Pháp đỗ bộ lên khu vực này.
• 25/8/1883 triều đình Huế xin đình chiến và ký Hiệp ước Hac-măng. Triều đình thừa nhận quyền bảo hộ của Pháp ở Bắc và Trung Kì.
• 6/6/1884 Pháp buộc triều đình Huế kí Hiệp ước Pa-tơ-nốt. Với Hiệp ước này, nhà nước phong kiến Nguyễn với tư cách một quốc gia độc lập đã hoàn toàn súp đỗ.