Dàn ý tham khảo nhé Mở bài: Nguyễn Binh Khiêm là nhà thơ lớn nhất Việt Nam thế kỉ XVI với những sáng tác ghi dấu mốc lớn trên con đường phát triển lịch sử văn học. + Bach vân quốc ngữ thi tậplà tập thơ Nôm nổi tiếng của ông. - Giới thiệu bài thơNhàn(xuất xú, hoàn cảnh sáng tác, nội dung): là bài thd Nôm số 73 trong tậpBgch vân quốc ngữ thi tập, làm khi tác giả cáo quan về ở ẩn, nói về cuộc sống thanh nhàn nơi thôn dã và triết lí sống của tác giả. * Thân bài : - Hai câu đề:Hoàn cảnh sống của Nguyễn Binh Khiêm. + Mở đầu bài thơ với nhịp thơ 2/2/3 tạo nên thong thả đều đặn + Mai, cuốc, cần câu: Là những dụng cụ lao động cần thiết và rất quen thuộc của người nông dân. + Phép liệt kê kết hợp với số từ "một": Gợi hình ảnh người nông dân đang điểm lại công cụ làm việc của mình và mọi thứ đã sắn sàng. → Cuộc sống ở quê nhà của Nguyễn Binh Khiêm gắn bó với công việc nặng nhọc, vất vả của một lão canh điền. Nhưng tác giả rất yêu và tự hào về thú vui điền viên ây. - Trạng thái "thơ thẩn": chăm chủ vào công việc, tỉ mẩn -> Tâm trạng hài lòng, vui vẻ cùng trạng thái ung dung, tự tại của nhà thơ. Cụm từ phủ định "dầu ai vui thú nào": Phủ nhận những thú vui mà người đời thường hay theo đuổi. > Hai câu thơ khái quát hoàn cảnh sống của Nguyễn Binh Khiêm ở quê nhà vất vả, lam lũ, mệt nhọc nhưng tâm hồn lúc nào cũng thư thái, thanh thẳn. > Tâm thế ung dung, tự tại, triết lí sống nhàn của ẩn sĩ "nhàn tâm". * Hai câu thực:Quan niệm sống của Nguyến Bỉnh Khiêm - Nghệ thuật đối: ta - người, dại - khôn: Nhấn mạnh quan niệm sống mang tính triết Ií, thâm trầm của nhà thơ. - Nghệ thuật ẩn dụ: +"Nơi vắng vẻ": Tượng trưng cho chốn yên tĩnh, thưa người, nhịp sống yên bình, êm ả. Ở đây ngụ ý chi chốn quê nhà + "Chốn lao xao": Tượng trưng cho chốn ồn ào, đông đúc huyên náo, tấp nập, cuộc Sống xô bồ, bon chen, giành giật, đố kị.Ở đây chỉ chốn quan trường. - Cách nói ngược: Ta dại - người khôn: + Ban đầu có vẻ hợp lí vì ở chốn quan trường mới đem lại cho con người tiền tài danh vọng, còn ở thôn dã cuộc sống vất vả, cực khổ. + Tuy nhiên, dại thực chất là khôn bởi ở nơi quể mùa con người mới được sống an nhiên, thanh thản. Khôn thực chất là dại bởi chốn quan trường con người không được sống là chính mình. → Thể hiện quan niệm sống "lánh đục về trong" của Nguyễn Binh Khiêm → Thái độ tự tin vào sự lựa chọn của bản thân và hóm hinh mia mai quan niệm sống bon chen của thiên hạ. * Hai câu luận:Cuộc sống của Nguyễn Binh Khiêm ở chốn quê nhà. - Sự xuất hiện của bồn mùa: Xuân, hạ, thu, đông. Cuộc sống gån bó, hài hòa với tự nhiên của Nguyễn Binh Khiêm - Cuộc sống gắn bó, hài hòa với tự nhiên của Nguyễn Binh Khiêm -Việc ăn uống: Thu ăn mẫng trúc, đông ăn giá. - Là những món ăn thôn quê dân giā, giản dị thanh đạnm và có nguồn gốc tự nhiên, tự cung tự cấp - Chuyện sinh hoạat: Xuân tằm h sen, hạ tằm ao Thói quen sinh hoạt tự nhiên, thoải mái, có sự giao hòa, quấn quýt giữa con người với thiên nhiên. - Cách ngắt nhịp 4/3 nhịp nhàng, kết hợp với cách điệp cấu trúc câu. → Hai câu thơ miêu tả bức tranh bốn mùa có cả cảnh đẹp, cả cảnh sinh hoạt của con người + Sự hài lòng về cuộc Sống đạm bạc, giản dị, hòa hợp với tự thiên mà vẫn thanh cao, tự do thoải mái của Nguyễn Binh Kiênm. * Hai câu kết:Triết lí sống nhàn - Sử dụng điển tích giấc mộng đêm hòe: Coi phú quý tựa như một giác chiêm bao > Thể hiện sự tự thức tỉnh, tự cảnh tỉnh mình và đời, khuyên mọi người nên xem nhę vinh hoa phù phiểm. - Động từ "nhìn xem": Tô đậm thế đứng cao hơn người đầy tự tin của Nguyễn Binh Khiêm → Triết lí sống Nhàn: Biết từ bỏ những thứ vinh hoa phù phiểm vì đó chỉ là một giấc mộng, khi con người nhẳm mắt xuôi tay mọi thứ trở nên vô nghĩa, ch có tâm hồn, nhân cách mới tồn tại mäi mãi. → Thể hiện vẻ đẹp nhân cách của Nguyễn Binh Khiêm: Coi khinh danh lợi, cốt cách thanh cao, tâm hòn trong sáng. - Ngôn ngữ trong sáng, dễ hiều, dễ cảm -Cách kể, tả tự nhiên, gần gũi Các biện pháp tu từ: Liệt kê, đối lập, điển tích điển cổ. - Nhip thơ chậm, nhẹ nhàng, hóm hinh c) Kết bài Thể hiện những cảm nhận của mình về bài thơ: Là bài thơ hay, giàu ý nghĩa. - Việc ăn uống: Thu ăn măng trúc, đông ăn giá.

 Nguyễn Bỉnh Khiêm chỉ làm quan tám năm sau đó trở về ở ẩn. Bởi vậy, thơ ca của ông thấm đượm triết lí sống nhàn. Sự nghiệp sáng tác của ông cho thấy quan niệm sống nhàn hết sức phong phú, phức tạp. Và trong bài thơ Nhàn đã phần nào thể hiện được sự phong phú về quan điểm sống ấy.

     Trước hết, quan điểm sống nhàn ở Nguyễn Bỉnh Khiêm thể hiện ở lối sống hòa hợp, thuận theo tự nhiên:

    “Một mai, một cuốc, một cần câu

    Thơ thẩn dầu ai vui thú nào”

     Trong câu thơ đầu tác giả dùng điệp từ “một”, kết hợp phép lặp cấu trúc: số từ cộng danh từ (mai, cuốc, cần câu) và nhịp thơ nhẹ nhàng 2/2/3 cho thấy nhịp điệu đều đặn, thong thả của cuộc sống. Qua đó thấy được phong thái sống bình dị, vui vẻ với thú điền viên. Ông đã sử dụng từ láy “thơ thẩn” hết sức tài tình, cho thấy sự an nhàn, thư thái trong tâm hồn. Hai câu thơ đầu đã hé mở lối sống, quan niệm sống nhàn của Trạng Trình, nó được thể hiện ở lối sống giản dị, ung dung, thảnh thơi, lánh xa cuộc sống đua chen vật chất, chức tước tầm thường.

     Lối sống nhàn đó tiếp tục thể hiện trong cung cách sống của ông:

    Thu ăn măng trúc, đông ăn giá

    Xuân tắm hồ sen, hạ tắm ao

     Câu thơ với nhịp 1/3/1/2 kết hợp với nghệ thuật đối cho thấy nhịp độ sinh hoạt đều đặn, thường xuyên của Nguyễn Bỉnh Khiêm. Đồng thời chỉ với hai câu thơ nhưng tác giả đã vẽ nên bức tranh tứ bình thật độc đáo: xuân – tắm hồ sen, hạ - tắm ao, thu – măng trúc, đông – giá. Ông không lấy hoa cúc, phong, lựu,… để miêu tả về các mùa như các nhà thơ khác:

    “Người lên ngựa, kẻ chia bào

    Rừng phong thu đã nhuốm màu quan san”

    “Dưới trăng quyên đã gọi hè

    Đầu tường lửa lựu lập lòe đâm bông”

            (Nguyễn Du)

 Nguyễn Bỉnh Khiêm lấy các sự vật hết sức giản dị, gần gũi để làm nổi bật lên nét đặc trưng riêng của từng mùa. Thức ăn là những sản vật có sẵn xung quanh tác giả, mang đậm bản chất thôn dã. Đó là những sản vật do con người làm ra hoặc thiên nhiên ban tặng. Sinh hoạt của ông cũng hết sức nhịp nhàng, tuần hoàn theo dòng chảy của thời gian: tắm hồ sen, tắm ao. Cung cách sống thật khiêm nhường, bình dị của một bậc trí thức đại tài. Mọi nhu cầu của cuộc sống luôn được đáp ứng đủ không thừa cũng không thiếu. Cuộc sống tuy có phần đạm bạc nhưng hết sức thanh nhàn, giải phóng con người khỏi phường danh lợi, đem con người đến gần hơn với tự nhiên, hòa hợp với vạn vật. Với lối sống này, Nguyễn Bỉnh Khiêm có sự gặp gỡ với thi hào Nguyễn Trãi ở thế kỉ XV:

    Ao cạn vớt bèo cấy muống

    Đìa thanh, phát cỏ, ươm sen

     Cuộc sống tự do, thảnh thơi, ung dung, tự tại mà biết bao bậc Nho sĩ mơ ước hướng đến.

     Nhàn đối với ông còn là xa rời phương danh lợi, quyền quý để giữ cốt cách thanh cao:

    Ta dại ta tìm nơi vắng vẻ

    Người khôn người đến chốn lao xao

     Nơi vắng vẻ và chốn lao xao là hai hình ảnh biểu tượng cho hai không gian sống khác nhau. Nơi vắng vẻ là nơi thiên nhiên tĩnh lặng, xa lánh cuộc đời đầy bon chen, đố kị, khiến cho tâm hồn con người trở nên thanh thản. Ngược lại chốn lao xao là nơi cửa quyền “ra luồn vào cúi” bon chen, con người luôn tìm mọi cách để chèn ép, hãm hại nhau hòng đạt được danh lợi. Hai câu thơ sử dụng nghệ thuật đối tài tình, Ta dại tìm nơi vắng vẻ đối với người khôn đến chốn lao xao. Hai vế hướng đến hai cách sống khác nhau: dại tìm về cuộc sống sơn cước, ung dung tự tại, nhàn thân, dại ấy mà lại hóa là dại khôn; khôn tìm đến chốn lao xao đua chen tranh dành, khôn ấy lại thành dại. Nói về dại, khôn cũng được ông thể hiện ở nhiều bài thơ khác:

    Khôn mà hiểm độc là khôn dại

    Dại vốn hiền lành ấy dại khôn

     Cách nói ngược đã khẳng định phương châm sống xa lánh nơi quyền quý, tìm nơi sống an nhàn để giữ gìn cốt cách thanh cao vốn có của mình, đồng thời cũng là thái độ không chạy theo lối sống bon chen danh lợi, quyền quý.

     Nhưng bản chất chữ Nhàn của Nguyễn Bỉnh khiêm lại có điểm rất khác với nho sĩ ẩn dật khác. Ông nhàn thân mà không hề nhàn tâm. Dù thân nhàn nhưng ông vẫn canh cánh nỗi lòng:

    Rượu đến cội cây ta sẽ uống

    Nhìn xem phú quý tựa chiêm bao

     Câu thơ đã nhắc đế một điển tích: Thuần Vu Phần uống rượu say mơ thấy mình được đến nước Hòe Nhai và tìm được cây công danh, phú quý. Khi tỉnh giấc ông chỉ thấy trước mắt là một tổ kiến. Lấy điển tích đó cho thấy thái độ của Nguyễn Bỉnh Khiêm: ông tìm đến rượu không phải để uống xong để mơ giấc mộng công danh mà để tỉnh tảo, để nhận ra chân lí: phú quý cũng chỉ như một giấc chiêm bao. Nhận thức đó cho thấy phú quý danh lợi không phải là cái đích cuối cùng trong cuộc đời mỗi người, cái tồn tại với con người mãi mãi chính là nhân cách, phẩm chất cao đẹp. Hai câu kết như một lời khẳng định chắc chắn về ý nghĩa của triết lí sống nhàn. Với Nguyễn Bỉnh Khiêm, sống nhàn là cách để giữ gìn nhân cách, tu tâm dưỡng tính, có được sự thảnh thơi, thư thái trong tâm hồn. Đồng thời ta cũng cần phân biệt “nhàn” ở đây là một triết lí, phương châm sống, nhàn là sự thư thái trong tâm hồn.

     Bài thơ với thể thơ thất ngôn bát cú đường luật, ngắn gọn, hàm súc, ngôn ngữ thơ giản dị đã thể hiện một cách đầy đủ, trọn vẹn triết lí sống nhàn của Nguyễn Bỉnh Khiêm. Đó là lối sống thanh cao, khí tiết, hòa hợp, thuận theo tự nhiên, đồng thời tránh xa phường danh lợi. Lối sống nhàn của Nguyễn Bỉnh Khiêm trong bối cảnh lúc bấy giờ là lối sống tích cực để giữ gìn nhân cách trong sáng.