Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn được chúng ta biết đến với tư cách là một nhà chính trị gia xuất sắc. Đồng thời, Người cũng được biết đến là một nhà văn lỗi lạc. Tâm hồn nghệ sĩ và trái tim chiến sĩ dung hòa làm một tạo nên Hồ Chí Minh không thể nào được lặp lại. Những điều đó thầm nhuần trong các sáng tác của người. Trong đó, không thể không nhắc đến bài thơ Rằm tháng giêng.

Bài thơ được viết bằng chữ Hán theo thể thất ngôn tứ tuyệt - một thể thơ trung đại vô cùng quen thuộc. Hai câu thơ đầu, tâm hồn nghệ sĩ được thoải mái rộng mở, hô ứng với cảnh xuân vời vợi.

Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên,
Xuân giang, xuân thuỷ tiếp xuân thiên.

Chính giữa đêm khuya, trăng tròn vành vạnh, là thời điểm lãng mạn nhất của một đêm trăng. Còn gì bằng, thi sĩ ngồi trên chiếc thuyền lênh đênh trên dòng sông mà ngắm nghía cái vẻ đẹp tròn đầy của trăng. Và lại càng đẹp hơn khi đêm trăng đó lại chính là một đêm xuân. Xuân ngự trị trên cả bức tranh phong cảnh. Sắc xuân như men rượu làm người say, mà cảnh cũng say theo. Khiến dòng sông, bầu trời nhuốm đầy vẻ xuân. Tác giả dùng liên tiếp ba chữ xuân trong một câu thơ bảy chữ khiến sắc xuân phơi phới, dồn dập, đầy ắp đến tràn đầy. Hơi men mùa xuân loang ra trên dòng sông, trên mây trời, trên ánh trăng, xóa nhòa đi mọi khoảng cách. Khiến bầu trời như hòa làm một với dòng sông. Tất cả là một chiều không gian đương lúc xuân thì. Thật là một cảnh đẹp hiếm có. Khiến cho trái tim người nghệ sĩ vì thế phải say sưa.

Thế nhưng trong khung cảnh thiên nhiên tuyệt vời ấy, người nghệ sĩ vẫn không bỏ quên đi nhiệm vụ cao cả của mình, không quên đi phần còn lại của con người mình: đó là một người chiến sĩ. Những con người xuất hiện trong câu thơ thông qua hình ảnh “đàm quân sự”. Dù cảnh sắc mùa xuân hữu tình hấp dẫn đến như vậy, nhưng những người chiến sĩ vẫn một lòng tập trung vào công việc. Họ hăng say, chuyên tâm nghiên cứu những đường lối, chính sách phục vụ cho công cuộc chiến đấu của dân tộc đến quên cả thời gian, quên cả không gian.

Yên ba thâm xứ đàm quân sự,
Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền.

Dù đêm đã rất khuya, dù cảnh sắc thiên nhiên vô cùng hấp dẫn, thì cũng không thể nào làm lung lay ý chí của người chiến sĩ ở trong chiếc thuyền kia được. Chính vì đêm khuya, nên ánh trăng chính viên, trải đầy ánh ngọc ánh ngà lên lướt cả con thuyền, dát bạc cả dòng sông. Và cũng có lẽ, đó chính là ánh sáng của tương lai rạng ngời phía trước. Rằng chiến dịch rồi sẽ thành công vang dội, người dân rồi sẽ nô nức vui mừng độc lập, nhờ có những người chiến sĩ một lòng vì nước vì dân mà quên đi tất cả trong chiếc thuyền ngoài kia.

Bài thơ Rằm tháng giêng đã khắc họa nên một bức tranh thiên nhiên vô cùng thơ mộng, hữu tình, khắc họa chân dung một người nghệ sĩ với tâm hồn nhạy cảm trong Hồ Chủ tịch. Nhưng đồng thời, hình ảnh người chiến sĩ Hồ Chí Minh cũng hiện lên rõ nét qua hình ảnh con người đàm quân sự. Như vậy, chiến sĩ - nghệ sĩ - hai con người tưởng như đối lập nay đã được dung hòa làm một, thể hiện trong một tác phẩm thơ. Nhờ đó, tạo nên một tác phẩm thơ thành công như Rằm tháng giêng.

Ai đó từng nói rằng, ẩn sâu trong Hồ Chí Minh là chất thơ rất riêng, rất hiện đại gửi vào trong một hình thức thơ cổ kính và có khả năng gây xúc động mạnh mẽ. Qủa đúng thế. Dường như sức mạnh ấy thể hiện rõ nét nhất qua bài thơ Rằm tháng giêng.

       “Bên cạnh những cảnh trời chiều bình yên hoặc xao động, những cảnh trời đêm rực rỡ ánh trăng, thơ Bác cũng rất nhiều những cảnh ban mai tràn đầy khí thế.”. Qủa đúng, có một trời đêm khiến người ta nhớ mãi:

“Kim dạ nguyền tiêu nguyệt chính viên

Xuân giang xuân thuỷ tiếp xuân thiên”

         Không thể có được những nét bút chấm phá đầy sống động như thế nếu không có một trái tim đã hòa chung nhịp đập với thiên nhiên. Trong thơ Bác, mỗi thời khắc đều để lại những ấn tượng mới mẻ, độc đáo với thi tứ đặc sắc, thi hứng nồng nàn. Ở đây, tâm điểm của khung cảnh đặt giữa không gian và thời gian là vầng trăng tròn đầy, viên mãn đang ngự gọn gàng nơi trung tâm của vũ trụ bao la. Từ “xuân” điệp lại không chỉ mang sắc xuân, hơi xuân, tình xuân mà còn có hương xuân nồng nàn, mê đắm. Chính nó đã thổi vào hơi thở mới để con người cũng phập phồng những gấp gáp như muốn ôm lấy cho trọn, cho đầy để hít hà sức xuân mà “sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân”. Như vậy, qua câu thơ không chỉ có tính nhạc mà còn đầy tính họa ta bắt gặp những màu sắc vừa cổ điển, vừa hiện đại, một màu sắc riêng không trộn lẫn của ngòi bút Hồ Chí Minh.

“Yên ba thâm xứ đàm quân sự

Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền”

           Chúng ta không những thấy cảm nhận về không gian sâu thẳm mịt mù khói sóng mà còn hiểu được dòng tâm trạng của thi nhân trong bước lưu chuyển của thời gian. Khi việc nước đã định, việc quân đã bàn, nhà thơ quay trở về thì  “trăng ngân đầy thuyền”. Đây không phải lần đầu tiên trăng xuất hiện trong thơ Bác như lại là một hình ảnh thơ đẹp, một ý thơ hay. Ở tận nơi thâm sâu cùng cốc, mịt mù trời đêm, trên chiếc thuyền lênh đênh, một mảnh trăng lơ đãng, không gian và ngôn từ đã phát sáng. Đó là vầng trăng dịu dàng như ánh sao đêm đang vỗ về mặt sông để tia sáng lấp lánh trên đầu ngọn nước làm cõi trần thơ mộng như cõi tiên. Mỗi người đang bàn việc quân như những tiên ông đang bình yên giữa cõi tiên ngay trên cõi trần. Dường như ánh sáng cứ lan tỏa ra để con thuyền cách mạng trở thành con thuyền thơ ca, những người chiến sĩ trở thành những thiên sứ để chất thơ cứ trải dộng ra từ con thuyền đến mặt nước, từ mặt nước đến lòng người.

        Mỗi vần thơ của Bác được viết lên đầy thản nhiên, khách quan mà ẩn chứa bao nỗi niềm tâm sự. Chính phẩm chất nhân văn, chất nghệ sĩ trong con người Bác đã đưa Người lên tầm vóc danh nhân văn hóa của nhân loại.