Nguyễn Bỉnh Khiêm (1491-1585) sống gần trọn trong 1 thế kỷ đầy biến động của chế độ phong kiến Việt Nam. Ông đã để lại cho dân tộc rất nhiều tác phẩm. Trong đó, tác phẩm ''Nhàn'' là bài thơ Nôm nổi tiếng của nhà thơ. 

                                                 '' Môt mai, một cuốc, một cần câu

                                                    Thơ thẩn dầu ai vui thú nào''

Trong câu thơ thứ nhất tác giả sử dụng biện pháp liệt kê: mai,cuốc,cần câu - đó là những đồ quen thuộc đối với người nông dân. Ngoài ra tác giả còn sử dụng biện pháp nghệ thuật điệp từ - điệp từ: một được lặp lại 3 lần hàm chứa sự giản dị, nhà thơ không ao ước gì lớn lao. Nhịp thơ 2/2/3 thể hiện sự ung dung, nhẹ nhàng, thư thái. Từ láy ''thơ thẩn'' thể hiện trạng thái thảnh thơi, ung dung của con người. Đó là cuộc sống của Nguyễn Bỉnh Khiêm: vui với công việc, trong lòng không vướng bận, ưu tư, mặc ai có vui thú nào khác, cuộc sống an nhiên, tự tại. 

                                                    '' Ta dại ta tìm nơi vắng vẻ

                                                       Người khôn, người đến chốn lao xao''

Tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật đối: ta-người, dại-khôn, vắng vẻ-lao xao. Nơi ''vắng vẻ'' là nơi tĩnh tại của thiên nhiên, nơi tâm hồn tìm thấy sự thảnh thơi. Chốn ''lao xao'' là nơi quan trường, nơi bon chen của quyền lực và danh lợi. Qua đó tác giả đã phác họa hình ảnh về lối sống của 2 kiểu người dại-khôn. Triết lí về dại-khôn của cuộc đời cũng là cách hành sử của tầng lớp nho sĩ thời bấy giờ. Trong sự bon chen của thế sự,nếu cứ dấn thân vào để đạt được danh vọng bằng mọi cách thì sẽ đánh mất nhân phẩm trở thành xấu xa. Do vậy, chữ ''dại'' ông vận vào mình là ''không dại'', chữ ''khôn'' ông nhường cho người lại là '' không khôn'' và hai từ dại-khôn có phần ở triết lí dân gian. Với Nguyễn Bỉnh Khiêm, cái khôn của người thanh cao là quay lưng với danh lợi, tìm sự thư thái trong tâm hồn; sống ung dung, hòa hợp với thiên nhiên

Qua bốn câu thơ trên, tác giả đã cho người đọc thấy được lối sống ''nhàn'' là hòa hợp với đời sống lao động, bình dị, an nhiên vui vẻ tránh xa vòng danh lợi, bon chen

Nguyễn Bỉnh Khiêm là một trí thức nho sĩ, luôn khao khát đem tài năng phục vụ cho đất nước. Nhưng ông sinh vào thời buổi loạn lạc, nên chỉ làm quan có tám năm rồi ông lui về ở ẩn. Bài thơ số bài thơ số 73 hay còn được người biên soạn đặt là Nhàn, nằm trong tập Bạch Vân quốc ngữ thi là một trong những tác phẩm nổi bật của ông. Tác phẩm thể hiện triết lí, quan niệm sống của Nguyễn Bỉnh Khiêm.

     Nhàn là một thái độ sống, cách thể hiện quan niệm đạo đức của các nhà nho ẩn dật. Đồng thời đây cũng là một chủ đề phổ biến trong văn học Trung đại. Nhàn là lối sống hòa hợp với tự nhiên, thuận theo tự nhiên. Với Nguyễn Bỉnh Khiêm, sống trong bối cảnh xã hội khủng khoảng, nhà thơ không có điều kiện để thực hiện lí tưởng, tài năng của mình (tám năm làm quan, mười tám lần dâng sớ chém đầu lộng thần nhưng không được chấp thuận) thì việc cáo quan về ở ẩn, sống “nhàn” để giữ vững phẩm chất đạo đức là một lựa chọn tích cực.

     Lối sống nhàn của ông trước hết thể hiện ở cuộc sống hòa hợp với thiên nhiên: Một mai, một cuốc, một cần câu/ Thơ thẩn dầu ai vui thú nào. Câu thơ sử dụng biện pháp liệt kê, với nhịp thơ 2/2/3 cho thấy nhịp sinh hoạt đều đặn của Nguyễn Bỉnh Khiêm. Cuộc sống hàng ngày của ông đơn giản chỉ gồm: mai – đào đất, cuốc – xới đất và cần câu – câu cá. Đây là cuộc sống của những người lao động bình dân nơi thôn quê. Cùng với đó ông kết hợp biện pháp điệp ngữ cùng số từ “một” – số ít, cho thấy cuộc sống giản đơn, không tư lợi, bon chen, chỉ cần những dụng cụ tối thiểu, đơn giản nhất để phục vụ nhu cầu của mình. Đồng thời cách ngắt nhịp 2/2/3 còn cho thấy lối sống của ông hết sức thong thả, ông luôn giữ tâm thế ung dung, tự tại, khoan thai.

     Trong câu thơ thứ hai, ông trực tiếp bộc lộ quan điểm sống cũng như tâm trạng của mình. Quan niệm sống được phát biểu rõ ràng, dù ai có lựa chọn những thú vui khác (cuộc sống đủ đầy, tiện nghi, vinh hoa phú quý) thì tác giả vẫn kiên định với lựa chọn của mình. Tâm trạng “thơ thẩn” diễn tả trực tiếp tất cả trạng thái, tâm thế của tác giả. “Thơ thẩn” là thanh thản, thảnh thơi, hoàn toàn mãn nguyện. Đây là lối sống ông chọn và ông hoàn toàn mãn nguyện, bằng lòng với cuộc sống lão nông tri điền như thế.

     Lối sống nhàn của ông còn được thể hiện qua cuộc sống đạm bạc mà thanh cao. Bữa cơm, sinh hoạt đời thường hết sức giản dị, thuận theo tự nhiên: Thu ăn măng trúc, đông ăn giá/ Xuân tắm hồ sen, hạ tắm ao. Chỉ với hai câu thơ, nhưng tác giả đã gợi nên những đặc trưng tiêu biểu nhất của từng mùa. Đồng thời bức tranh ấy cũng cho thấy nhịp sống tuần hoàn, đều đặn của Trạng Trình. Ông hoàn toàn chủ động, ung dung khi hòa nhịp sống của bản thân với nhịp sống của thiên nhiên vạn vật. Sự hòa nhịp ấy trong cả nếp ăn và nếp tắm. Từ “ăn” và “tắm” được lặp lại hai lần cho thấy những nhu cầu sống tối thiểu của con người đều được đáp ứng đủ đầy, mùa nào thức ấy được thiên nhiên hào phóng ban tặng. Cuộc sống đạm bạc nhưng không hề khắc khổ mà thanh cao, giải phóng cho con người, mang đến sự tự do trong cuộc sống.