Tôi cùng một người bạn tên Ba sống gần nhà xung phong vào kháng chiến. Đã mấy năm ròng xa nhà xa gia đình đi kháng chiến tôi luôn khát khao sẽ gặp được con nhỏ thân yêu của mình. Những ngày vợ lên thăm, con đường biên giới đầy nguy hiểm không dám cho con đi cùng, nên tôi chỉ được ngắm nhìn con qua bức ảnh. Ngày đơn vị cho về phép, tôi hạnh phúc và háo hức và mong chờ được nhìn thấy con gái yêu của mình. Lòng tôi nôn nao trên đường về. Một cô bé tóc ngang vai, mặc chiếc quần đen, mang chiếc áo phông trắng đang chơi trò chơi nơi bóng cây xoài trước sân nhà, đoán được đó là con gái mình, không đợi thuyền cập bến tôi xuống chân nhảy thoát lên bờ đẩy xuồng ra, chạy vội tới để được gặp con. Lòng nghẹn ngào tôi kêu:

- Thu con

Nhưng có lẽ nỗi mong chờ ấy lại không được đáp lại lúc này. Khi tôi dang tay đón con, Thu mở to mắt nhìn, tròn xoe với vẻ đầy ngạc nhiên. Tôi vừa buồn vừa run lập cập trong tiếng nói:

- Thu. Ba của con đây

Vừa dứt lời thì con bé có vẻ lạ lẫm nó nhìn tôi chớp mắt liên hồi như muốn hỏi rằng tôi là ai. Rồi con bé bé tái mặt đi, một mình chạy nhanh vào trong nhà và hét lớn:

- Bà ơi! Mẹ ơi

Tôi bất ngờ sửng sốt mắt nhìn theo con cùng nỗi đau đớn khôn nguôi, nỗi mong chờ gặp con lại được đáp trả bằng sự thờ ơ và lạnh nhạt của con bé. Tôi lúc này buồn vô tận, điều gì đó nhói ở trong tim khiến tôi không thể nào đứng vững được nữa, gục xuống trong tiếng nấc nghẹn ngào.

Những ngày ở nhà cùng con, bé Thu không nhận tôi là ba con bé, suốt ngày tôi chẳng dám đi đâu xa cứ muốn được gần con được vỗ về yêu thương để bù đắp những ngày tôi vắng. Những dù tôi có cố gắng như thế nào thì con bé vẫn cố tình lạnh nhạt, xa lánh tôi. Càng vỗ về nó, nó càng đẩy tôi ra xa. Nỗi khao khát của tôi là được nghe tiếng bé Thu gọi mình là "ba" nhưng chẳng bao giờ giờ nó chịu nói tiếng nói ấy. Khi vợ tôi đang chuẩn bị bữa ăn trong nhà vừa xong cô ấy bảo bé Thu ra gọi tôi vào ăn cơm mà nó không chịu, bé lại bảo rằng mẹ cứ kêu đi sao lại bắt con kêu. Vợ tôi nghe thế đâm ra giận, quơ đôi đũa bếp doạ nó sẽ đánh nó nếu nó không chịu nghe lời vậy mà con bé bé lại tiếp tục nói trổng:

- Vô ăn cơm

Tôi nghe tiếng con gái gọi nhưng vẫn ngồi im giả vờ không nghe thấy để mong nó gọi rằng "Ba vào ăn cơm". Vậy mà rồi tôi lại thất vọng khi con bé ở trong bếp mà nói vọng ra:

- Cơm chín rồi

Lúc ấy, tôi vẫn không quay lại gần, hình như con bé bực mình nên quay lại lại nhìn mẹ, rồi bảo:

- Con kêu người ta rồi mà người ta không chịu nghe

Tôi chẳng biết nói gì chị quay lại nhìn con mỉm cười. Trời ơi, con gái của mình sao mà bướng bỉnh đến thế cơ chứ. Nhưng sâu thẳm trong tim mình, tôi thương con vô bờ. Hôm đó, vợ tôi ra ngoài chuẩn bị đồ cho chuyến đi sắp tới của tôi, trước khi đi, cô ấy có dặn con rằng ở nhà nều cần giúp đỡ gì thì cứ gọi ba.

Vậy mà còn bé cũng chẳng nói, chẳng rằng, cứ ngồi lui cui dưới bếp. Khi nghe nồi cơm sôi lên, cớ là khả năng của con bé chẳng thể chắt nước được, khi ấy nó mới khi nhìn lên ngoài nhà trên. Tôi nghĩ thầm khi con bé bị dồn vào thế bí chắc chắn nó phải gọi mình là " Ba", vậy mà nó lại nói trổng:

- Chắt nước dùm cái, cơm sôi rồi.

Tôi cố tình bảo là:

- Con phải gọi là ba chắt nước dùm con, nghe con

Chẳng hiểu cố tình hay vô ý mà còn bé chẳng chịu nghe câu nói của tôi, nó lại một mực kêu lên:

- Cơm sôi rồi kìa. Nhanh lên không nhão bây giờ

Tôi bảo:

- Con có sợ bị đòn không? Cơm mà nhão là mẹ la, mẹ đánh đấy nghen. Bây giờ con chỉ cần gọi "Ba" một tiếng thôi, sao con lại khó khăn đến vậy.

Nghe tiếng nước kêu lên sùng sục nó vừa nghỉ ngơi vừa lo lắng vừa lo sợ nhìn lên lại nhìn xuống. Rồi một hồi nó lại loay hoay tự làm lấy, loay hoay lấy cái vá múc từng vá nước, miệng thì vẫn lầm bầm điều gì đó như trách móc tôi.

Trong bữa cơm chiều, tôi gắp cho con bé một cái trứng cá to nhất trong dĩa để vào chén con, vậy mà vừa dứt nó đã đã lấy chiếc đũa đẩy ra khỏi chén, cơm từng toé ra hết cả mâm cơm. Vì giận quá lại không kịp nghĩ suy tôi đã dùng tay đánh vào mông con. Trời ơi, lúc ấy tôi không còn nhận ra mình nữa, cái đánh ấy cho đến bây giờ tôi vẫn rất hối hận.

Tôi vừa đánh vừa hét lên:

- Con, sao con cứng đầu quá vậy

Cứ nghĩ rằng con bé sẽ khóc, sẽ giận ăn hoặc chạy đi đâu vậy mà nó vẫn ngồi im đầu cúi gằm xuống. Rồi không biết nghĩ thế nào con bé lại gắp trứng cá vào chén và vùng dậy bước đi, ra đến bến xuồng nó nhảy xuống xuồng rồi chèo thuyền qua nhà ngoại. Chiều hôm ấy, vợ tôi có sang dỗ dành vậy mà con bé cũng không chịu về về, ngày mai là ngày tôi phải lên đường, nghĩ đến con lòng tôi xót xa khôn nguôi.

Sáng hôm sau bà con nội ngoại tập trung đông đủ đến tiễn tôi đi. Vì bận bịu với việc tiếp khách nên cũng chẳng có nhiều thời gian để chú ý đến con bé còn vợ tôi thì đang chuẩn bị đồ đạc xếp từng chiếc áo vào balo vậy là con bé lúc này như bị bỏ rơi, lưng tựa vào gốc cửa, nhìn mọi người. Thoáng nhìn con, tôi thấy vẻ mặt hôm nay của con con có vẻ khác nó không bướng bỉnh hay cau mày như mọi hôm mà nó buồn rầu, sầm lại đi trên gương mặt ngây thơ dễ thương, trong đôi mắt của con tôi nhìn thấy điều gì đó khó nói trong vẻ đăm chiêu, nghĩ ngợi sâu xa.

Giây phút chia tay mang ba lô trên vai, khi đã bắt tay hết tất cả mọi người, tôi đưa mắt nhìn về con bé. Nó vẫn đứng trong góc nhà lặng lẽ, lòng tôi rất muốn ôm con, hôn con nhưng lại lo sợ rằng con sẽ bỏ chạy nên chỉ dám đứng nhìn con từ xa, lòng tôi đầy buồn bã. Rồi tôi khẽ nói:

- Thôi ba đi đây con nghe

Bất ngờ thay tôi vừa dứt lời con bé bóng cất tiếng kêu:

- B...a..a...ba

Lúc ấy, từ đáy lòng mình tôi hạnh phúc vô ngần, rồi nó chạy vụt đến bên tôi, dang hai tay ôm chặt lấy cổ tôi, nó vừa nói vừa khóc:

- Ba ơi, ba ở nhà với con nghe, con không có cho ba đi nữa đâu, ba ở nhà với con nhé!

Tôi bế con lên, hôn gấp lên trán con, trong tiếng nức nở của con tôi cảm nhận một tình thương mãnh liệt của nó dành cho tôi. Sau khi nghe ngoại kể, tôi mới hiểu rằng bé Thu đã không nhận ra tôi vì chiếc thẹo dài trên má mà mình đã bị thương trong ông một trận đấu với giặc.

- Ba đi rồi ba sẽ về với con sớm thôi, con nhé.

Bước vào chiến trường, những lúc rảnh rỗi tôi lại nghĩ về con. Hôm đi đánh trận, tôi có nhặt được một chiếc ngà voi, lòng mừng rỡ. Từ chiếc ngà này tôi có thể làm một chiếc lược ngà tặng cho con gái yêu. Khi không bận công việc gì, tôi lại tỉ mẩn khắc từng dòng chữ lên chiếc lược: "Thương nhớ Thu, con của ba". Bao nhiêu tình yêu thương con tôi dồn vào làm chiếc lược, với tôi nó là một kỷ vật tuyệt diệu, ngắm nhìn chiếc lược ngà, tôi như được thấy bóng hình con yêu.

Tôi từng nghĩ là ngày gặp lại con sẽ tặng cho con món quà tuyệt vời này, nhưng số phận nhiều khi trớ trêu, chẳng ai biết được ngày mai sẽ ra sao. Trong một lần hành quân tiêu diệt địch, tôi đã bị thương rất nặng. Biết là mình không thể qua nổi cơn nguy kịch, tôi đành rút chiếc lược ngà trong túi, đưa cho người đồng đội và dặn:

- Anh ...hãy....đưa...tận ...tay....cho...cái..Thu giúp tôi.

Lòng tôi khi ấy đau đớn vô ngần, ngã xuống nơi chiến trường cũng là nỗi đau, cũng là niềm tự hào. Trong giây phút cuối cùng, tôi thấy Thu mỉm cười nắm lấy tay tôi, tôi mỉm cười hạnh phúc chìm vào giấc ngủ dài.

Tham khảo:

Tình cảm của anh Sáu dành cho bé thu trở nên mãnh liệt hơn, cao cả, thiêng liêng và cảm động hơn bao giờ hết là việc anh tự tay làm chiếc lược nhà cho con gái. “Ba về! Ba mua cho con một cái lược nghe ba!”, đó là mong ước đơn sơ của đứa con gái bé bỏng trong giây phút cha con từ biệt. Nhưng đối với người cha ấy, đó là mong ước đầu tiên và cũng là duy nhất cho nên nó cứ thôi thúc trong lòng.

Kiếm cho con cây lược trở thành bổn phận của người cha, thành tiếng gọi cầu khẩn của tình phụ tử trong lòng. Anh bật dậy như bỗng loé lên một sáng kiến lớn: Làm lược cho con bằng ngà voi. Có lẽ không đơn thuần vì ở rừng rú chiến khu, anh không thể mua được cây lược nên làm lược từ ngà voi là một cách khắc phục khó khăn. Mà cao hơn thế, sâu hơn thế, ngà voi là thứ quý hiếm – chiếc lược cho con của anh phải được làm bằng thứ quý giá ấy. Và anh không muốn mua, mà muốn tự tay mình làm ra. Anh sẽ đặt và trong đấy tất cả tình cha con của mình. Kiếm được ngà voi, mặt anh “hớn hở như một đứa trẻ được quà”.

Vậy đấy, khi người ta hoá thành con trẻ lại chính là lúc người ta đang hiện lên cái tư cách người cha cao quý của mình. Rồi anh “ngồi cưa từng chiếc răng lược, thận trọng tỉ mỉ và khổ công như người thợ bạc”, “gò lưng tẩn mẩn khắc từng chữ: “Yêu nhớ tặng Thu con của ba”. Anh thường xuyên “lấy cây lược ra ngắm ngía rồi mài lên tóc cho cây lược thêm bóng thêm mượt”.

Lòng yêu con đã biến người chiến sĩ trở thành một nghệ nhân – nghệ nhân chỉ sáng tạo ra một tác phẩm duy nhất trong đời cho nên chiếc lược ngà đã kết tinh trong nó tình phụ tử mộc mạc mà đằm thắm sâu xa, đơn sơ mà kỳ diệu làm sao! Nhưng ngày ấy đã vĩnh viễn không bao giờ đến nữa. Anh không kịp đưa chiếc lược ngà đến tận tay cho con thì người cha ấy đã hi sinh trong một trận đánh lớn của giặc. Nhưng “hình như chỉ có tình cha con là không thể chết được”. Không còn đủ sức trăn trối điều gì, tất cả tàn lực cuối cùng chỉ còn cho anh làm được một việc “đưa tay vào túi, móc cây lược” đưa cho người bạn chiến đấu thân thiết và cứ nhìn bạn hồi lâu. Nhưng đó là điều trăn trối không lời, nó rõ ràng là thiêng liêng hơn cả một lời di chúc, bởi đó là sự uỷ thác, là ước nguyện cuối cùng của người bạn thân, ước nguyện của tình phụ tử! Bắt đầu từ giây phút ấy, chiếc lược ngà của tình phụ tử đã biến người đồng đội thành một người cha – người cha thứ hai của cô bé Thu.

Các bạn ạ! Trong những ngày đen tối ấy, người sống phải sống bí mật cũng đã đành một lẽ còn người chết cũng phải chết bí mật nữa. Mộ của anh không thể đắp cao lên được, vì tìm thấy mồ mả bọn chúng sẽ đào lên và tìm ra dấu vết, cho nên ngôi mộ của anh là ngôi mộ bằng, bằng phẳng như mặt rừng vậy. Bác Ba bạn của anh đã lấy dao khắc vào một gốc cây rừng cạnh chỗ anh nằm làm dấu cho dễ nhớ. Sống như thế và chết như thế hỏi vậy làm sao mà chịu được. Chúng ta buộc phải cầm súng. Và bé Thu không còn là cô bé ngày xưa nữa mà là một cô giao liên thông minh, quả cảm. Thu đi theo con đường mà ba cô đã chọn. Thu đi để trả thù cho quê hương, cho cha mình đã bị bọn giặc giết hại. Tuy anh Sáu đã hi sinh nhưng câu chuyện về hai cha con anh sẽ còn sống mãi.

Hình ảnh chiếc lược ngà với dòng chữ sẽ mãi là kỉ vật, là nhân chứng về nỗi đau, bi kịch của chiến tranh. Cảm ơn nhà văn Nguyễn Quang Sáng đã khắc họa rõ nét tâm hồn, tình cảm của anh Sáu và bé Thu. Truyện dẫn người đọc dõi theo số phận và lòng quả cảm, dõi theo tâm tình của cha con một người chiến sĩ diễn ra hàng chục năm trời đi qua hai cuộc chiến tranh. Người còn, người mất những kỉ vật, gạch nối giữa cái mất mát và sự tồn tại của chiếc lược ngà vẫn còn đây. Đây là minh chứng đối với chúng ta “cái mất mát lớn nhất mà thiên truyện ngắn đề cập đến là người đã khuất, là tổ ấm gia đình không còn tồn tại trọn vẹn trong thực tại. Đó là tội ác, là những đau thương, mất mát của chiến tranh xâm lược mà các thế hệ bạo tàn gây ra cho chúng ta. Song cái được mà chúng ta nhìn thấy là không có sự bi lụy xảy ra, sức mạnh của lòng căm thù đã biến cô bé Thu trở thành một người chiến sĩ thông minh, dũng cảm, đã gắn bó cuộc đời con người có ít nhiều mất mát xích lại gần nhau để cùng đứng lên viết tiếp bản ca chiến thắng.

Gấp sách lại, chia tay với ông Ba, câu chuyện về “Chiếc lược ngà” với lời nói cuối cùng của ông – giọng trầm ấm khoan thai – cứ âm vang mãi trong bạn đọc chúng ta, như sự âm vang của một truyện cổ tích. Truyện cổ tích hiện đại đó đã thành công trong việc tạo tình huống truyện, miêu tả tâm lý, tình cảm nhân vật và giọng kể nhẹ nhàng, thấm thía truyền cảm. Ông Ba – người kể chuyện – hay chính là nhà văn Nguyễn Quang Sáng? Phải là người từng trải sống hết mình vì công cuộc kháng chiến của quê hương, gắn bó máu thịt với những con người quê hương giàu tình nghĩa, rất nhân hậu mà kiên cường, bất khuất, bất diệt, nhà văn mới nhập được vào các nhân vật, sáng tạo được nhiều hình tượng, chi tiết sinh động, bất ngờ, có được giọng văn dung dị và cảm động như vậy. Đồng thời truyện đã làm sống lại quãng thời gian giữ nước để thông qua đó tác giả muốn người đọc phải suy nghĩ và thấm thía nỗi đau, sự mất mát mà chiến tranh mang đến.

Tình cảm cha con sâu sắc của cha con ông Sáu đã vượt qua bom đạn của chiến tranh để ngày càng thiêng liêng, ngời sáng và gắn bó chặt chẽ với tình yêu quê hương, đất nước. Qua cuộc đời nhân vật, từ cô bé Thu đến ông Sáu, ông Ba, Nguyễn Quang Sáng như muốn nói rằng trong cuộc kháng chiến gian khổ chống ngoại xâm vừa qua của dân tộc ta, tình nghĩa con người Việt Nam, nhất là tình cha con, đồng đội, sự gắn bó thế hệ già với thế hệ trẻ, người chết và người sống… mãi mãi bất diệt. Như chiếc lược ngà ba tặng lại không bao giờ có thể mất, tình cha con của bé Thu cũng sẽ mãi mãi bất diệt!.

Chúc bạn học tốt!