Trong truyện ngắn Rừng xà nu, khi chứng kiến mẹ con Mai bị thằng Dục đánh, Tnu đã đứng say gốc cây vả và tay anh đã bứt đứt hàng chục trái vả. Hành động này của anh cho thấy tâm trạng bứt rứt, lòng sục sôi như lửa đốt và khao khát muốn được cứu mẹ con Mai của anh. Chứng kiến cảnh những người thân yêu của mình bị nạn vì muốn lấy thông tin từ anh như vậy, anh cảm thấy bất lực khi chẳng thể chạy ra cứu mẹ con Mai. Thằng Dục lấy mẹ con Mai làm con tin để buộc anh ra đầu hàng. Tâm trạng anh bị ràng buộc, giằng xé giữa tình cảm gia đình và tình yêu đối với cách mạng. Tâm trạng anh đang như lửa đốt, gào thét và vô cùng căm hận bọn giặc, Tuy nhiên, anh vẫn chọn cách nhảy ra cứu mẹ con Mai và bị bắt. Rồi khi Tnu bị thằng Dục đốt 10 đầu ngón tay, có sự chuyển biến rõ rệt trong tâm trạng và hành động của anh. Anh trừng trừng mắt lên nhưng anh không kêu van nửa lời. Lòng anh dường như mất cảm giác với sự sợ hãi. Nhân vật dường như không còn cảm thấy sợ hãi trước bọn giặc vì anh nhớ lời anh Quyết dạy là không được kêu van. Ý thức và lòng tự tôn của một người Cộng sản trong anh quá lớn đến nỗi anh không thèm kêu van. Lòng anh lúc này sục sôi lòng căm ghét bọn địch tàn ác đến nỗi dường như cả tim gan của anh đang cháy sùng sục lên. Sự chuyển biến tâm trạng ở đây đó là anh không còn gì để mất với bọn địch tàn ác này nữa. Nếu như ở chi tiết trước, anh sợ chúng giết mẹ con Mai nhưng rồi mẹ con Mai cũng đã ra đi. Lòng anh đau khổ tột cùng và không còn gì để mất. Vì vậy, anh không thèm kêu van với chúng, anh cũng thể hiện lòng căm ghét chúng lên đến tột đỉnh rồi.