Trong bài thơ "Khi con tu hú" tiếng chim tu hú xuất hiện hai lần. "Khi con tu hú gọi bầy là báo hiệu mùa hè đã đến. Tố Hữu đã vẽ nên bức tranh mùa hè của người tù cách mạng với đầy đủ âm thanh, hình ảnh hài hòa, tươi vui, sống động. Song, tác giả chỉ có thể cảm nhận mùa hè bằng thính giác, cảm thấy ngột ngạt, uất ức, vì cảnh phòng giam tối tăm, tù túng đối lập với không gian ngoài kia. Tiếng tu hú xuất hiện lần thứ 2 qua câu thơ "Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu" tượng trưng cho tiếng gọi tự do, khát vọng hòa bình của tác giả muốn "đập tan phòng", thoát khỏi tù túng.

Câu đầu : nói lên tâm trạng hoà hợp với cuộc sống mùa hè,  biểu hiện niềm say mê cuộc sống 

Câu kết : nói lên tâm trạng u uất, nôn nức, khắc họa của kẻ bị cưỡng đoạt tự do