Nói đến các tác phẩm viết về  cuộc sống mới hòa bình, xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, thật thiếu sót nếu như không nhắc đến thiên truyện "Lặng lẽ Sa Pa" của nhà văn Nguyễn Thành Long. Tác phẩm đã khắc họa 1 cách chân thực vẻ đẹp của con người lao động trong thời kì ấy.

    Tác phẩm được sáng tác năm 1970, trong chuyến đi thực tế của tác giả ở Lào Cai, in trong tập “Giữa trong xanh” (1972). “Lặng lẽ Sa Pa” kể về cuộc gặp gỡ tình cờ giữa các nhân vật: ông họa sĩ già, cô kỹ sư trẻ, bác lái xe và anh thanh niên làm khí tượng trong vòng nửa giờ trên đỉnh núi Yên Sơn khi xe dừng lại - hình ảnh tiêu biểu cho những người lao động trong công cuộc xây dựng đất nước sau chiến tranh.

    Trước hết, ta bắt gặp vẻ đẹp ấy thông qua nhân vật anh thanh niên.  Nhân vật anh thanh niên là 1 trong những nhân vật chính, làm nổi bật nội dung tư tưởng của câu chuyện. Ấn tượng đầu tiên mà người đọc cảm nhận khi tiếp xúc văn bản là hoàn cảnh sống và làm việc của anh thanh niên khá đặc biệt: một mình sống trên đỉnh Yên Sơn cao 2600m, quanh năm suốt tháng sống “bốn bề chỉ có cây cỏ và mây mù lạnh lẽo”. Công việc của anh là đo gió, đo mưa, đo nắng, tính mây, đo chấn động mặt đất... phục vụ sản xuất và chiến đấu. Công việc tuy không nặng nhọc nhưng đòi hỏi tỉ mỉ, chính xác và phải có tinh thần trách nhiệm cao. Anh thanh niên là người có lòng yêu nghề, tinh thần trách nhiệm về công việc.  Anh đã tìm thấy niềm vui trong công việc và xem sách là bạn. Anh có suy nghĩ thật đúng và sâu sắc về công việc "Khi ta làm việc ta với công việc là đôi, sao coi là  1được".  Với anh, công việc là niềm vui, là lẽ sống. Hãy nghe anh tâm sự với ông họa sĩ: “Công việc của cháu gian khổ thế đấy chứ cất nó đi cháu buồn đến chết mất”. Anh còn biết sắp xếp một cuộc sống một cách khoa học. Ngôi nhà ba gian của anh lúc nào cũng sạch sẽ, đồ đạc được sắp xếp gọn gàng. Mặc dù, chỉ có một mình trên đỉnh núi cao, anh vẫn chủ động, sắp xếp cho mình một cuộc sống ngăn nắp, đầy đủ, phong phú và thơ mộng: trồng hoa, nuôi gà, đọc sách…Với anh, đọc sách không chỉ là nâng cao kiến thức mà còn để trò chuyện, để thanh lọc tâm hồn. Không những thế ở anh còn toát lên sưj chân thành, cởi mở và lòng hiếu khách.  Vì “thèm người” mà anh đã đẩy một khúc gỗ ra chắn giữa đường, buộc xe khách đi qua phải dừng lại. Anh vui mừng ra mặt khi có khách đến thăm. Từ hành động tiếp khách, tiễn khách nồng nhiệt, ân cần, chu đáo cũng thể hiện điều đó. Đặc biệt, anh còn là người sống khiêm tốn, thành thật.  Anh hiểu được ý nghĩa công việc mình làm là lớn lao nhưng lại cho những đóng góp của mình là vô cùng nhỏ bé so với bao người khác. Có thể nói, qua cuộc gặp gỡ và trò chuyện, nhân vật anh thanh niên được khắc họa giản dị, khiêm nhường, đẹp trong suy nghĩ, trong cách sống và trong tâm hồn. Đó là nét vẽ đơn sơ, chân dung một con người có tầm vóc nhỏ bé mà nét mặt rạng rỡ.

    Đó còn là hình ảnh của cô kĩ sư, ông họa sĩ, và bác lái xe. Đó là hình ảnh của cô kĩ sư trẻ tuổi. . Bó hoa  mà anh tặng cô là bó hoa của niềm tin, niềm lạc quan và tình yêu cuộc sống, giúp cô nhận ra những giá trị và vẻ đẹp của cuộc sống, giúp cô có sức mạnh vượt qua khó khăn thực hiện ước mơ và lí tưởng của mình.Từ những điều cô chứng kiến, nghe được, từ những trang sách anh đọc dở, cô nhận ra vẻ đẹp tâm hồn anh. Anh trở thành tấm gương cho cô noi theo, cho cô yên tâm với những sự lựa chọn của mình.

    Hình ảnh của ông họa sĩ , dưới cái nhìn của ông, nhân vật anh thanh niên hiện ra rõ nét và đẹp hơn, có thêm chiều sâu tư tưởng, đồng thời khơi gợi nhiều khía cạnh, ý nghĩa về cuộc sống, về nghệ thuật. Ông ngồi im trong vườn su hào rình xem cách ong lấy phấn, thụ phận cho hoa su hào. Ông kĩ sư làm cho anh thanh niên cảm thấy cuộc đời đẹp quá! Công việc thầm lặng ấy chỉ những con người  nơi mảnh đất Sa Pa mói hiểu hết được ý nghĩa của nó.

    Không thể thiếu đó là hình ảnh của bác lái xe, cầu nối giữa ông họa sĩ, cô kĩ sư với nhân vật anh thanh niên. Là người rất yêu công việc, suốt 30 nămtrong nghề lái xe mà vẫn luôn giữ được tính cởi mở, niềm nở có trách nhiệm vớicông việc, nhạy cảm trước vẻ đẹp của thiên nhiên và con người.

    Không những thế, còn có cả những nhân vật xuất hiện gián tiếp. Họ là những nhà khoa học ngày đêm âm thầm, lặng lẽ làm việc, cống hiến cho Tổ quốc. 

    Dẫu khác nhau nơi việc làm nhưng ở họ đều hướng đến 1 mục đích chung, vơi hi vọng là xây dựng đất nước sau chiến tranh. 

    Như vậy, với cốt truyện đơn giản, xây dựng nhân vật qua nhiều điểm nhìn và miêu tả tinh tế, tác phẩm đã khắc họa thành công hình ảnh những conngười lao động bình thường, khẳng định vẻ đẹp của conngười lao động và ý nghĩa của những công việc thầm lặng.

Qua truyện ngắn “Lặng lẽ Sa Pa”, Nguyễn Thành Long không chỉ phác nên vẻ đẹp của thiên nhiên Sa Pa mà còn khắc họa thành công vẻ đẹp của những con người hăng say làm việc cho đất nước.  Âm thầm mà lặng lẽ, đó là anh thanh niên, anh cán bộ nghiên cứu sét, ông kĩ sư vườn rau SaPa. Anh thanh niên sống trên độ cao 2600m, bốn bề chỉ có cây cỏ và mây núi lặng lẽo, công việc của a là đo gió, đo mưa, đo nắng, đo chấn động mặt đất…. rồi ghi chép lại và báo về trung tâm, dựa vào việc báo trước thời tiết hàng ngày. Đây là một công việc đòi hỏi tính tỉ mỉ chính xác cao và có tinh thần trách nhiệm cao” nửa đêm đúng giờ ốp thì dù mưa tuyết giá lạnh thế nào cũng phải trở dậy làm việc đã quy định: ”4 giờ, 11 giờ, 7 giờ tối lại 1 giờ sáng” công việc đòi hỏi tính chính xác theo đúng thời gian lại rất gian khổ, anh phải đối chọi với thời tiết vô cùng khắc nghiệt, xách đèn ra vườn, gió tuyết và lặng im ở bên ngoài chỉ trực đợi mình ra là ào ào xông tới”. Khi được ông họa sĩ mời làm mẫu để vẽ, anh đã khiêm tốn từ chối vì có nhiều người xứng đáng hơn anh như anh cán bộ nghiên cứu bản đồ sét. Anh cán bộ cũng chăm chỉ, say mê lắm! Mười một năm không xa cơ quan một ngày, trán cứ hói dần, không có thời gian đi hỏi vợ nhưng bản đồ sét sắp hoàn thành, lúc ấy bao của chìm nông của chìm sâu khai thác được sẽ đem cống hiến cho đất nước. Không chỉ có thế hệ trẻ mới hăng say trong công việc mà những người tuổi đã cao như ông kĩ sư vườn rau SaPa cũng đem hết nhiệt huyết vào công việc nghiên cứu khoa học. Ngày ngày, ông quan sát ong thụ phấn rồi chính tay ông lai tạo ra giống su hào to hơn, ngon hơn cho nhân dân dùng. Chỉ là một anh thanh niên, một anh cán bộ, ông kĩ sư,… họ không cần ai biết đến tên tuổi, ngày ngày vẫn thầm lặng dâng cho đời những đóa hoa thơm. Một cuộc sống giản dị đem lại niềm vui đích thực cho mỗi con người như những âm vang trong lặng lẽ. Đẹp quá SaPa ơi!