Vào đời Hùng Vương thứ sáu, ở làng Gióng có hai vợ chồng ăn ở phúc đức, mãi không có con. Một hôm ra đồng, bà vợ ướm vào vết chân to, về thụ thai, mười hai tháng sau sinh ra cậu bé khôi ngô tuấn tú lên ba tuổi không biết đi không biết nói cười. Mãi tới khi xứ giả loan tin tìm người đánh giặc lúc này Gióng mới cất tiếng nói xin vua roi sắt, áo giáp sắt, ngựa sắt để đi đánh giặc. Gióng được bà con láng giềng góp gạo nên lớn nhanh như thổi, vươn vai trở thành tráng sĩ rồi cưỡi ngựa xông vào giết giặc. Roi sắt gãy, Gióng nhổ bụi tre ven đường đánh giặc. Giặc tan, Gióng cưỡi ngựa bay lên trời.

Vào đời Hùng Vương thứ sáu, ở một làng nọ, có hai vợ chồng già hiền lành, chăm chỉ mà vẫn chưa có con. Một hôm, người vợ ra đồng, ướm thử lên một dấu chân thì kì lạ thay, về nhà mang thai. Sau mười hai tháng, sinh ra một đứa trẻ mà lên ba vẫn chưa biết nói, biết cười. Đúng lúc ấy, giặc Ân tràn vào nước ta xâm lươc. Nhà vua kêu sứ giả đi tìm người tài. Ai ngờ đâu, khi sứ giả đi đến làng đó, cậu bé đột nhiên biết nói, biết cười, lại bải người mẹ gọi sứ giả vào. Sứ giả vào, cậu bé liền bải sứ giả về tâu với nhà vua cần chuẩn bị những gì. Sứ giả vội trở về báo tin với nhà vua. Từ hôm đó, cậu bé bỗng lớn nhanh như thổi, ăn bao nhiêu cũng không đủ. Hàng xóm, láng giềng phải góp cơm, gạo, quần áo để nuôi cậu bé. Rồi khi giặc đến, cậu bé không biết nói, biết cười ngày nào bỗng vươn mình trở thành một tráng sĩ. Gióng liền cưỡi ngựa sắt ra trận, đi đến đâu giặc chết đến đó. Những nơi Thánh Gióng đã đi qua thì “Gót ngựa Thánh Gióng đi qua còn trăm ao đầm để lại”(“Đất Nước”- Nguyễn Khoa Điềm”). Đánh giặc xong, Thánh Gióng liền cưỡi ngựa sắt bay về trời. Nhân dân nhớ ơn của người, lập đền thờ ở nhiều nơi trên đata nước.