Sức hấp dẫn của bài thơ không chỉ ở tính hàm súc, ý tại ngôn ngoại khi thể hiện vẻ đẹp hào khí Đông A, mà còn bởi tính triết lý, khái quát cao. Đến với bài thơ, bạn đọc còn hiểu thêm những quan niệm sâu sắc về con người trong văn học phương Đông. Ra đời ở thời Trần và Hồ, văn học Việt Nam phản ánh rõ nét “hào khí Đông A”. Thuật hoài (Tỏ lòng) của Phạm Ngũ Lão là một bài thơ như thế. Phạm Ngũ Lão (1252 - 1320) - người làng Phù Ủng, huyện Đường Hào, tỉnh Hưng Yên, là con rể của Trần Hưng Đạo, được giữ đội quân hữu vệ. Ông có nhiều công lớn trong cuộc kháng chiến chống Nguyên - Mông, từng được gọi là người văn võ toàn tài. Dựa vào văn bản thơ, có thể nhận ra bài thơ được Phạm Ngũ Lão sáng tác trong không khí quyết chiến, quyết thắng của đời Trần khi giặc Nguyên - Mông xâm lược. Thuật hoài (Tỏ lòng) Phiên Âm: Hoành sóc giang san kháp kỉ thu Tam quân tì hổ khí thôn ngưu Nam nhi vị liễu công danh trái Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu. Dịch nghĩa: Cầm ngang ngọn giáo gìn giữ non sông đã mấy thu, Ba quân như hổ báo, khí thế hùng dũng nuốt trôi trâu. Thân nam nhi mà chưa trả xong nợ công danh, Thì luống thẹn thùng khi nghe người đời kể chuyện Vũ hầu. Dịch thơ: Múa giáo non sông trải mấy thâu, Ba quân hùng khí át sao Ngưu. Công danh nam tử còn vương nợ Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ Hầu. (Trần Trọng Kim dịch) Nổi lên trong bài thơ là chân dung con người Việt Nam thế kỉ XIII. Đó vừa là con người vũ trụ, con người cộng đồng, vừa là con người hữu tâm. Nói cách khác, Thuật hoài của Phạm Ngũ Lão là bài thơ tiêu biểu thể hiện rõ nét quan niệm về con người trong văn học Phương Đông. Và có lẽ bài thơ hấp dẫn chúng ta là ở chỗ đó. Thuật hoài là bài thơ thất ngôn tứ tuyệt, chia thành hai phần khá rõ: Ở hai câu đầu là hình tượng con người và hình tượng quân đội thời Trần, hai câu sau là “nỗi lòng” của tác giả. 1. Mở đầu bài thơ là hình ảnh tráng lệ với âm hưởng hào hùng, sảng khoái: