HXH được mệnh danh là bà chúa thơ Nôm.  Tự tình là một trong những bài thơ hay, chứa đựng nhiều cung bậc cảm xúc của chính tác giả và cũng là của người phụ nữ nói chung. Bốn câu thơ cuối trong bài thơ cho thấy sự phẫn uất truớc duyên phận và nỗi đau thân phận của nhà thơ.

“Xiên ngang mặt đất, rêu từng đám.

Đâm toạc chân mây, đá mấy hòn.

Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại,

Mảnh tình san sẻ tí con con!

Ở hai câu thơ đầu nhà thơ sử dụng biện pháp tả cảnh ngụ tình và đảo ngữ: Xiên ngang mặt đất – rêu từng đám/Đâm toạc chân mây – đá mấy hòn kết hợp với động từ tình thái mạnh: xiên, đâm với bổ ngữ: ngang, toạc thể hiện thiên nhiên chuyển động, quẫy đạp mạnh mẽ, quyết liệt và mang hàm ý so sánh. Dưới lớp ngôn từ của HXH, những sự vật vốn nhỏ bé, vô tri vô giác bỗng bừng lên sức sống, vươn mình với những cử động mạnh mẽ đòi hứng lấy khí trời, lấy ánh sáng, xé toang những bức bách, bó buộc. Thiên nhiên và con người đều là những kẻ đồng tâm trạng,khi bị dồn nén, bức bối  phản kháng qua mong muốn đập phá, nổi loạn. Ta thấy được khát vọng của nhà thơ: chặt xiềng bứt xích để vươn đến hạnh phúc, không chấp nhận số phận. Đặt trong bối cảnh xã hội lúc bấy giờ khi người phụ nữ luôn được giáo dục với tinh thần cam chịu, nhẫn nhục, an phận thủ thường thì câu thơ mang nhiều ý nghĩa tích cực, tiến bộ. Hai câu thơ trên đã thể hiện cá tính mạnh mẽ, quyết liệt và rất bản lĩnh một phong cách rất Hồ Xuân Hương: dùng từ ngữ táo bạo nhưng vẫn rất tinh tế. Cảnh vật sống động, có hồn và căng tràn sức sống - một sức sống mãnh liệt ngay cả trong tình huống đau khổ, bi thương.Hai câu cuối thể hiện nỗi đau thân phận của tác giả.  "Ngán" là chán chường, ngán nỗi đời éo le, bạc bẽo bởi xuân đi rồi xuân lại lại, tạo hoá đang chơi một vòng quay nhàm chán như chính chuyện duyên tình của con người. Trong câu thơ có hai chữ “xuân” xuất hiện, chữ “xuân” thứ nhất là tuổi xuân của con người, “xuân” thứ hai là mùa xuân của vạn vật. Hai chữ xuân này kết hợp với từ “lại” đã nhấn mạnh tuổi xuân của con người một đi không trở lại, trái ngược với mùa xuân của thiên nhiên đất trời, mỗi khi xuân của đất trời quay lại đồng nghĩa với tuổi xuân của con người ngày một rút ngắn, nỗi chán ngán lại càng gia tăng. Quy luật nghiệt ngã: đời người hữu hạn, hạnh phúc vẫn chưa tìm thấy sẽ dẫn đến bi kịch.  Trong câu thơ cuối, nghệ thuật tăng tiến làm cho nghịch cảnh của nhân vật trữ tình càng éo le hơn: mảnh tình - san sẻ - tí - con con. Mảnh tình - vốn đã ít, đã bé, đã không trọn vẹn lại còn phải "san sẻ" thành ra gần như chẳng còn gì  nên càng xót xa, tội nghiệp. Tâm trạng lắng dịu, buồn chán, bế tắc, cam chịu, buông xuôi, chấp nhận, phó mặc. Hai câu thơ kết thể hiện nỗi lòng sâu kín của người phụ nữ trong xã hội cũ: với họ tình yêu, hạnh phúc thật mong manh, bé nhỏ. Hình ảnh người đàn bà tù túng, bức bối trong dòng thời gian dằng dặc, buồn bã, cay đắng chán chường nhìn hương sắc đời mình trôi qua mà không có cách nào để níu giữ đã gợi cảm giác đau xót cho người đọc