Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi

Đất Nước có trong cái “ngày xửa ngày xưa” mẹ thường hay kể

Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bà ăn

Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc

Tóc mẹ thì bới sau đầu

Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng

Cái kèo, cái cột thành tên

Đất Nước có từ ngày đó

Thể thơ tự do, nhịp thơ biến hóa kết hợp với các biện pháp tư từ như liệt kê, điệp từ, điệp ngữ, giọng thơ thâm trầm, trang nghiêm làm cho suy tư về cội nguồn đất nước giàu chất triết luận mà vẫn tha thiết, trữ tình. Những câu thơ mở đầu đã đưa người đọc về với miền cổ tích hồn nhiên với nếp sinh hoạt rất đẹp và riêng của bao gia đình Việt. Những trưa hè ơi bức, những đêm đông buốt lạnh, mẹ ru con ầu ơ, mẹ kể con nghe bao câu chuyện cổ tích trên sân hè, dưới hiên nhà. Qua những câu chuyện của mẹ, con biết yêu thương nhân hậu, ngay thẳng thật thà, khinh cái xấu, say mê cái đẹp, cái thiện.

Đất Nước không chi vọng về trong lời kể của mẹ mà bắt đầu ngay trong miếng trầu bà ăn. Có thể thấy, miếng trầu là một vật phẩm điền hình làm nên văn hóa của Việt Nam. Hình ảnh “miếng trầu bà ăn” gợi tập tục ăn trầu, trở thành truyền thống của Người Việt: “miếng trầu là đầu câu chuyện”. Mỗi miếng trầu bà ăn hôm nay đều mang những nét tập tục, văn hoá truyền thóng của đất nước. Qua đó, Nguyễn Khoa Điềm đã thể hiện sự suy tư sâu sắc, thể hiện được tình yêu quê hương, đất nước bề dày văn hóa, chiều sâu lịch sử.

Nếu câu thơ “Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bà ăn” thể hiện suy tư sâu sắc của nhà thơ về chiều sâu quá khứ dân tộc thì câu thơ:“Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc ”lại đem đến cho người đọc một cảm nhận mới về đất nước. Từ bao đời nay, không có vũ khí tối tân, phương tiện hiện đại, tre cùng dân mình giữ làng, giữ nx, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín và làm nên bao trang sử vàng oangh liệt. Lời thơ phần nào gợi dậy không khí oai hùng của những ngày cậu bé làng Gióng nhổ bụi tre đuổi giặc Ân. Từ đây ta có thể hiểu ý thơ của Nguyễn Khoa Điềm ở chữ “lớn lên”, nhà thơ muốn nói đến sự vươn mình của dân tộc cũng như sự bật mình vươn thẳng của cây tre.