Trong bài viết “Phong trào công nhân ở Ấn Độ”, trên Tập san Inprekorr (Tạp chí Thư tín), số 37, ngày 14-4-1928, với bút danh WANG, Nguyễn Ái Quốc đã thống kê số lượng và nỗi khổ của công nhân Ấn Độ những năm đầu thập niên 20 của thế kỷ XX dưới ách áp bức của thực dân Anh. Họ làm việc rất dài trong ngày trong điều kiện vệ sinh “tồi tệ” nhưng được hưởng lương rất thấp. Do đó, các cuộc bãi công của công nhân ngày càng tăng lên. Đối với nông dân càng khốn khó hơn: “Trên 230 triệu người Ấn Độ, tức là 75% dân số thuộc giai cấp nông dân, sống trong 685.000 làng ở Ấn Độ, 70% đất canh tác thuộc quyền sở hữu của các đại, trung địa chủ, số này chỉ bằng một phần ba số nông dân, trong đó 90 triệu nông dân tuyệt đối không có chút ruộng đất gì”[4].

Người đã đề cập đến tình trạng đói kém thường xuyên và nguyên nhân của sự đói khổ, cùng cực của người nông dân Ấn Độ là “do thiếu đất và thuế má quá nặng… Một phần ba đất đai được giành riêng cho trồng trọt phục vụ công nghiệp và thương nghiệp Anh… Bên cạnh sự bóc lột của địa chủ Anh, và địa chủ bản xứ, người nông dân Ấn Độ còn bị bóc lột một cách kinh khủng bởi những tên Shuka hay những chủ nợ, chúng cho vay 30 rupi trước mùa gặt và đòi lại 146 rupi”[5]. Do nghèo khổ, bị áp bức nên họ không ngừng đứng lên đấu tranh. Song các phong trào ấy còn mang tính tự phát, thiếu tổ chức hoặc tổ chức chưa chặt chẽ trong cuộc đấu tranh của nông dân.

Bằng vốn hiểu biết thực tiễn phong phú và thông qua ngòi bút sắc sảo của mình, Nguyễn Ái Quốc đã vạch trần những âm mưu, thủ đoạn của chủ nghĩa đế quốc Anh: “Tại Ấn Độ cũng như ở các thuộc địa khác, chủ nghĩa đế quốc Anh đang tìm cách chia rẽ giai cấp vô sản bằng cách thường xuyên khơi sâu những thành kiến về chủng tộc. Vì thế tất cả các chỗ làm được trả lương cao đều dành cho người Anh và những người lai Anh - Ấn… Để đáp lại những đặc quyền đó, những viên chức người Anh và người lai hợp tác với giới chủ chống công nhân bản xứ…”[6].

Người cũng lên án mạnh mẽ những nghiệp đoàn chịu ảnh hưởng chủ nghĩa cải lương của Công Đảng Anh. Hơn nữa, Người đã vạch trần thái độ ươn hèn của những đảng viên Công Đảng Anh, những đảng viên Công Đảng Ấn Độ phản bội những người bãi công và rao giảng về “hòa bình công nghiệp”[7].

Hai là, góp phần cổ vũ phong trào đấu tranh của nhân dân và ca ngợi ý thức dân tộc của người Ấn Độ

Trong bài “Phong trào cách mạng ở Ấn Độ” đăng trên báo La Revue Communiste (Tạp chí Cộng sản, số 18-19, tháng 8, 9-1921), Nguyễn Ái Quốc ca ngợi phong trào đấu tranh của nhân dân Ấn Độ chống thực dân Anh để giành độc lập, tự do và giới thiệu về thuyết “bất hợp tác”, “bất bạo động” của Mahátma Găngđi. Khi các phong trào cách mạng ở Ấn Độ đang phát triển mạnh mẽ, trở thành những làn sóng đình công và đấu tranh vũ trang của quần chúng diễn ra sôi nổi nhưng đã bị thực dân Anh đàn áp dã man, như cuộc bạo động của nông dân ở Malaba (Tây Nam Ấn Độ). Người viết: “Các cuộc khởi nghĩa ở Malaba đang được dư luận hết sức chú ý. Đế quốc Anh đang phải chống đỡ khắp nơi. Nhắc lại lịch sử phong trào cách mạng Ấn Độ lúc này là một việc lý thú”[8]. Đồng thời, Người nhắc lại truyền thống lịch sử đấu tranh quật cường của mọi tầng lớp nhân dân Ấn Độ như là sự cổ động và kịp thời động viên tinh thần nhân dân Ấn Độ trong cuộc đấu tranh chống đế quốc Anh thống trị, bóc lột.

Lịch sử phong trào cách mạng ở Ấn Độ đã thể hiện sâu sắc tinh thần yêu nước, ý chí quật cường của nhân dân trong cuộc đấu tranh chống áp bức bóc lột, chống đế quốc Anh xâm lược. Người đã nêu những tấm gương điển hình trong các tầng lớp nhân dân bằng nhiều hình thức đấu tranh khác nhau như: “Năm 1880, nhà Triết học Rama Kơrisơna dùng tôn giáo để truyền bá cách mạng…”; sau đó, “Đamôđa và Bankơrisơna kế tục sự nghiệp của Rama và giáo dục chủ trương cách mạng một cách dũng cảm, công khai”[9]. Hoặc nhà báo TiLắc, thông qua ngòi bút sắc sảo của mình thức tỉnh nhân dân đứng lên đấu tranh. Bài viết xuất sắc của TiLắc - “Lời than của Xiôgi” có nội dung kể như sau: “Một ông vua tỉnh dậy từ dưới mồ sâu, trở lại thăm vương quốc thân yêu, ông rất buồn khi thấy thần dân của mình phải chịu kiếp nô lệ, khổ nhục. Ông kêu gọi tất cả những người Ấn Độ hãy thức tỉnh và hợp lực để lật đổ ách ngoại bang và giành lại nền độc lập mà ông đã truyền lại cho họ”[10]. Thông qua các câu chuyện, Nguyễn Ái Quốc muốn thức tỉnh quần chúng nhân dân Ấn Độ phát huy tinh thần yêu nước, đoàn kết đứng lên đấu tranh giành lại độc lập dân tộc.

 Ngoài ra, Nguyễn Ái Quốc cũng nêu ra những tấm gương nhà báo lao động hăng say, quên mình, những biên tập viên, các báo xã hội chủ nghĩa như tờ Kêxari, Vihari… “Họ viết không lấy tiền và đôi khi còn được trả công bằng những tháng, thậm chí những năm tù… Nhưng điều đó không làm thay đổi thái độ lẫn cách suy nghĩ của họ”[11].  

Phong trào độc lập dân tộc lan rộng khắp các khu vực: Đông Nam Á, Đông Bắc Á, Nam á và Tây Á.

- Điển hình ở: Trung Quốc, Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kì, Idonesia, Việt Nam.

- Đảng cộng sản một số nước ra đời và giữ vai trò quan trọng.