Phạm Ngũ Lão (1255-1320) là một danh tướng đời Trần, trăm trận trăm thắng, văn võ toàn tài. Ông đã có công giúp cho hưng đạo đại vương biết bao nhiêu trận thắng cùng những chiến công lẫy lừng bảo vệ tổ quốc bình yên độc lập, dẹp yên lũ cướp nước. Có thể nói ông giống như một cánh tay đắc lực cho Hưng Đạo Đại vương vậy. tuy nhiên chúng ta không chỉ biết đến ông với tư cách là một vị danh tướng mà còn biết đến ông với tư cách là một nhà thơ. Nhắc đến ông là ta nhớ ngay đến bài thơ thuật hoài – một bài thơ thể hiện rõ nỗi lòng của ông cũng như chủ nghĩa anh hùng yêu nước, khí thế của quân dân nhà Trần. Bài thơ được viết theo thể thơ thất ngôn tứ tuyệt, một bài thơ chỉ có bốn câu thơ thì tác giả đã làm thế nào để thể hiện hết quan điểm, tình yêu đất nước, trung quân được. thế nhưng Phạm Ngũ Lão đã rất tài năng khi chỉ qua bốn câu thơ ấy mà truyền đạt tới moi người những quan điểm tư tưởng của một con người của trời đất của vũ trụ, của một đấng nam nhi đầu đội trời chân đạp đất. đồng thời tác giả còn thể hiện chủ nghĩa anh hùng yêu nước của bản thân qua những quan niệm của đại đa số những danh tướng yêu nước trung thành hồi bấy giờ. Hai câu thơ đầu tác giả tập trung thể hiện vẻ đẹp hiên ngang trong tranh đấu cũng như vẻ đẹp đoàn kết tinh thần vượt mọi khó khăn gian khổ của những binh lính nhà Trần: "Hoành sóc giang san kháp kỉ thu Tam quân tì hổ khí thôn ngưu" (Múa giáo non sông trải mấy thu Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu) Hình ảnh con người nhà Trần hiện lên hiên ngang với ngọn giáo trong tay họ có thể đi bất cứ nơi nào có giặc, hành hiệp trượng nghĩa cứu giúp người nghèo kẻ yếu cũng như đánh đuổi quân xâm lược Mông Nguyên. Xét về vẻ đẹp hiên ngang ấy trong bản dịch chữ "hoành sóc" thành "múa giáo" không lột tả hết được sự hiên ngang ấy. Múa giáo thể hiện sự yếu ớt đồng nghĩa với việc không lột tả được sự hùng mạnh anh dũng của quân đội, con người nhà Trần. Hai chữ “hoành sóc" như khắc tạc lên những con người anh dũng lẫm liệt với ngọn giáo ngang trong tay đi khắp giang sơn để bảo vệ đất nước. tưởng chừng quân giặc cả thế giới phải công nhận là mạnh kia chỉ là một ngọn gió nhẹ trước khí thế ngút ngàn của họ. Chúng mạnh về số lượng cũng như chất lượng, đầy đủ về vật chất nhưng chúng lại thiếu đi sự đánh giá và ý chí vượt qua gian khổ nên chúng phải chuốc lấy thất bại vì đã đánh giá thấp con người nhà Trần. những con người ấy tuy có nhỏ bé về mặt thể chất hay không đông đảo như số lượng quân của nhà Mông nhưng ý chí của họ thì vượt qua hữu hạn về mặt thế chất và số lượng ấy. Và cứ thế với ngọn giáo ngang trong tay họ đã trải qua biết bao nhiêu mùa thu như thế để bảo vệ đất nước tổ quốc này. Họ góp phần tạo nên một đất nước tươi đẹp như xã hội ngày nay. Hình ảnh ngọn giáo trở nên thật đẹp khi được hiện lên trong cái rộng lớn của không gian và chiều dài của thời gian lịch sử. Hình ảnh ấy cũng như thể hiện được vẻ đẹp của chính tác giả trong những trận chiến nảy lửa, căng go vẫn ngang ngọn giáo để bảo vệ đất nước. không chỉ đẹp về mặt ngoại hình con người nhà Trần còn hiện lên với vẻ đẹp của khí chất cao ngất, mạnh mẽ lấn át hết cả sao Ngưu trên trời. Sức mạnh của quân đội Sát Thát giống như hổ như báo có thể nuốt trôi cả mọt con trâu mộng. Hay cũng chính là vẻ đẹp đoàn kết ba quân một lòng khơi dậy trong nhau một tinh thần thép để có thể vượt qua những khó khăn trông gai của cuộc chiến và đi đến một cái kết đẹp và có hậu cho cuộc chiên tranh chính nghĩa bảo vệ tổ quốc. Tiếp đến hai câu thơ cuối tác giả thể hiện quan niệm về chí làm trai của mình trong thời buổi ấy:     "Nam nhi vị liễu công danh trái     Tu thính nhân gian thuyết Vũ Hầu"     (Công danh nam tử còn vương nợ     Luống thẹn tai nghe thuyết vũ hầu)     Đã sống ở trên trời đất thì phải có công danh với núi sông, đó cũng là một tuyên ngôn khẳng định chí làm trai của Nguyễn Công Trứ, theo đó ta thấy quan niệm này không chỉ của riêng Phạm Ngũ Lão mà còn có cả tất cả những bậc nam nhi có chí thời bấy giờ. Đó là xu hướng chung, quan niệm chung của họ và cũng chính vì thế mà Phạm Ngũ Lão cũng không nằm ngoài quan niệm đó. Tuy nhiên ở đây tác giả nhấn mạnh thêm quan niệm ấy và mở nó ra với ý nghĩa của cá nhân tác giả mà thôi. Dù là một vị tướng trung thành giống như cánh tay phải của Trần Hưng Đạo, trải qua biết bao nhiêu trận đánh vào sinh ra tử nhưng đối với ông đó vẫn chưa được liệt kê vào những công danh của đất nước. Đối với Phạm Ngũ Lão thì công danh vẫn là một thứ mà còn vương nợ với ông. Và chính vì vương nợ nên ông thấy hổ thẹn khi nghe chuyện về Vũ Hầu. So sánh mình với Vũ Hầu để thấy những cái chưa được của mình, đây không phải là sự ngộ nhận thân phận của mình giống như Vũ Hầu mà đó là cả một tinh thần học hỏi của nhà thơ đối với người tài giỏi. Có một điểm chung là cả ông và Vũ Hầu đều giúp sức cho một người lớn hơn nhưng tác giả muốn nói ở đây là khi Vũ Hầu giúp được cho vị tướng của mình thì Phạm Ngũ Lão lại khiêm tốn nhận mình chưa giúp được gì cho Hưng đạo đại vương nên thấy hổ thẹn khi nghe chuyện Vũ Hầu. đồng thời qua đó ta thấy được sự trung thành và cống hiến hết sức mình của tác giả với Hưng Đạo đại vương. Tuy xuất thân từ một người nông dân nhưng Phạm Ngũ Lão đã thể hiện được sức mạnh ý chí và trí tuệ của mình khiến cho người ta không thể vịn vào hoàn cảnh xuất thân ấy để mà chê trách được ông. Qua đây ta thêm yêu hơn những con người nhà Trần nói chung và Phạm Ngũ Lão nói riêng. Ông không những là một vị danh tướng với vẻ đẹp hiên ngang trừ gian diệt bạo, bảo vệ đất nước hòa bình yên ổn mà còn là một nhà thơ giỏi nữa. đối với ông mà nói những gì ông làm được vẫn chưa thỏa cái công danh đối với đất nước. Những chiến công mà ông đạt được vẫn chưa thấm vào đâu so với Vũ Hầu, nên khi nghe chuyện ông không khỏi thẹn thùng. Như vậy ta thấy được vẻ đẹp của một vị danh tướng không kể công những gì mình làm được mà còn khiêm tốn nhận còn "vương nợ". Và ở đâu đó trong những câu thơ của bài ta thấy rõ một tinh thần yêu nước anh hùng của Phạm Ngũ Lão.

Câu 4: Cảm nhận…. Phạm Ngũ Lão là một danh tướng đời Trần. Tuy xuất thân từ tâng lớp bình dân song chí lớn n ông nhanh chóng trở thành tùy tướng số một bên cạnh Hưng Đạo Vướng Trần Quốc Tuấn. Trong cuộc kháng chiến chống quân Mông - Nguyên xâm lược, Phạm Ngũ Lão cùng những tên tuối lớn khác của triều đình đã lập nên nhiều chiến công hiên hách, góp phần quan trọng tạo nên hào khí Đông A của thời đại đó: Ông sáng tác không nhiều nhưng Thuật hoài là một bài thơ nổi tiếng, được lưu truyển rộng rãä vì nó bày tò khát vọng mãnh liệt của tuổi trè trong xã hội phong kiển đương thời: làm trai phải trà cho xong món nợ công danh, có nghĩa là phải thực hiện đến cùng lí tường trung Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ hầu. Bài thơ được sáng tác trong bối cảnh đặc biệt có một không hai của lịch sử nước nhà. Triều đại nhà Trần (1226 - 14001) là một triều đại lẫy lừng với bao nhiêu chiến công vinh quang, mây lần quét sạch quân xâm lược Mông - Nguyên hung tàn ra khòi bo cöi, giữ vững sơn hà xä tắc, nêu cao truyền thống bất khuất của dân tộc Việt. Phạm Ngũ Lão sinh ra và lớn lên trong thời đại ấy nên ông sóm thẩm nhuẩn lòng yêu nước, tinh thần tự hào, tự tôn dân tộc và nhất là lí tưởng sống của đạo Nho là trung quân, ái quốc. Ông ý thức rất rõ ràng về trách nhiệm công dân trước vận mệnh của đất nước: Quốc gia hưng vong, thât phu hữu trách. Bài thơ Thuật hoài (Tò lòng) được làm bằng chữ Hán, theo thể thất ngôn tứ tuyệt luật Đường, niêm luật chặt chẽ, ý tứ hàm súc, hình tượng kì vĩ, âm điệu hào hùng, sảng khoái. Hai câu thơ đầu khắc họa vẻ đẹp gân guốc, lẫm liệt, tràn đây sức sống của những trang nam nhi - chiển binh quà càm đang xà thân vì nước, qua đó thể hiện hào khí Đông A ngút trời của quân đội nhà Trần thời ấy. Hoành sóc giang sơn kháp ki thu (Dich nghĩa: câm ngang ngọn giáo gìn giữ non sông đã mây thu); dịch thơ: Múa giáo non sông trải mây thu. So vői nguyên văn chữ Hán thì cầu thơ dịch chưa lột tả được hết chất oại phong, kiêu hùng trong tư thể của người lính đang chiên đầu bào vệ Tô quốc. Hoành sốc là câm ngang ngọn giáo, luôn ở tư thể tân công düng mẫnh, áp đào quân thù. Tư thế của những người chính nghĩa lồng lộng in hình trong không gian rộng lớn là giang son đất nước trong suốt, một thời gian dài (giang son kháp kì thu). Có thể nói đây là hình tượng chủ đạo, tượng trưng cho dân tộc Việt quật cường, không một kè thù nào khuất phục được. Từ hình tượng ây, ánh hào quang của chủ nghĩa yêu nước ngời tòa sáng. Câu thơ thứ hai: Tam quân tì hổ khí thôn Ngưu. (Dich nghĩa: khí thể của ba quân mạnh như hỗ báo, át cả sao Ngưu trên trời). Dịch thơ: Ba quân hùng khí át sao Ngưu, đặc tả khí thế chiến đầu và chiến thẳng không gì ngăn càn nổi của quân dân ta. Tam quân tì hổ là một ẩn dụ so sánh nghệ thuật nêu bật sức mạnh vô địch của quân ta. Khí thôn Ngưu là cách nói thậm xưng đế tạo nên một hình tượng thơ kì vĩ mang tâm vũ trụ. Hai câu tứ tuyệt chỉ mười bôn chữ ngằn gọn, cô đúc nhưng đã tạc vào thời gian một bức tượng đài tuyệt đẹp về người linh quà càm trong đạo quân Sát Thát nổi tiếng đời Trần. Là một thành viên của đạo quân anh hùng ấy, Phạm Ngű Lão từ một chiến binh dày dạn đã trở thành một danh tướng khi tuổi còn rất trè. Trong con người ông luôn sôi sục khát vọng công danh của đâng nam nhi thời loạn. Mặt tích cực của khát vọng công danh áy chính là ý muốn được chiến đấu, cống hiến đoi mình cho vua, cho nước. Như bao kè sĩ cùng thời, Phạm Ngű Lão tôn thờ lí tưởng trung quân, ái quốc và quan niệm: Làm trai đứng ở trong trời đất, phài có danh gì với núi sông (Chí làm trai - Nguyễn Công Trứ). Bởi thế cho nên khi chưa trà hết nợ công danh thì tự lấy làm hổ thẹn: "Nam nhi vị liều công danh trái Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu (Công danh nam từ còn vưong nợ Luông thẹn tai nghe chuyện Vũ hầu Vũ Hầu tức Khổng Minh, một quân sư tài ba của Lưu Bi thời Tam Quốc. Nhờ mưu trí cao, Khồng Minh đã lập được công lớn, nhiềểu phen làm cho đôi phưdng khốn đốn; vì thế ông rất được Lưu Bị tin yêu. Ly gương sáng trong lich sừ cổ kim soi mình vào đó mà so sánh, phẩn đầu vươn lên cho bằng người, đó là lòng tự ái, lòng tự trọng đáng quý cần phài có ở một đẩng nam nhi. Là một tùy tướng thân cận của Hưng Đạo Đại Vướng Trần Quộc Tuấn, Phạm Ngũ Lão luôn sát cánh bên cạnh chủ tướng, chấp nhận xông pha noi làn tến müi đạn, làm gương cho ba quân tướng sĩ, dồn hết tài năng, tâm huyết để tìm ra cách đánh thần kì nhất nhẳm quét sạch quân xâm lược ra khỏi bồ cõi. Suy nghĩ của Phạm Ngü Lão rất cụ thể và thiết thực; một ngày còn bóng quân thù là ng công danh của tuổi trẻ với giang sơn xã tắc vẫn còn vương, chưa trà hết. Mà như vậy là phận sự với vua, với nước chưa tròn, khát vọng công danh chưa thòa. Cách nghĩ, cách sông của Phạm Ngű Lão rất tích cực, tiền bộ. ông muôn sông xứng đáng với thời đại anh hùng. Hai câu thơ sau âm hưởng khác hằn hai câu thở trước. Càm xúc hào sảng ban đầu dân chuyển sang trữ tình, sâu lắng, như lời mình nói với mình cho nên âm hưởng trở nên thâm trầm, da diết. Phạm Ngũ Lão là một võ tướng tài ba nhung lại có một trái tim nhạy càm của một thi nhân. Thuật hoài là bài thd trữ tình bày tò được hùng tânm tráng trí và hoài bão lớn lao của tuổi trẻ đương thời. Bài thơ có tác dụng giáo dục rất sâu sắc về nhân sinh quan và lối sống tích cực đổi với thanh niên mọi thời đại Thuật hoài đã làm vinh danh vị tướng trẻ văn võ song toàn Phạm Ngũ Lão.