3. - Công danh rồi sẽ trôi đi, chỉ có tấm lòng nhân nghĩa là còn mãi.

       Công danh chẳng đáng coi trọng. Tấm lòng nhân nghĩa mới đáng quý, không thể đổi thay.

4. – “Thẹn” là một trạng thái tâm lí, xấu hổ bởi điều gì khiếm khuyết bản thân.

– Nỗi “thẹn” của Phạm Ngũ Lão trong bài thơ Thuật hoài:

+ Theo quan niệm của Phạm Ngũ Lão, đấng tu mi nam tử phải lập được công danh với đời. Phạm Ngũ Lão thẹn vì mình đã không tài giỏi được Vũ hầu để làm nên nghiệp lớn.

+ Ấn sau nỗi “thẹn” ấy là ý thức hoàn thiện bản thân để cống hiến tận độ cho triều đại nhà Trần, cho giang sơn, Tổ quốc.

-> Nỗi “thẹn” thể hiện lí tưởng nhân sinh cao đẹp của chiến tưowsng Phạm Ngũ Lão, rất đáng được coi trọng.

– Suy nghĩ về hoài bão, lí tưởng sống của thế hệ trẻ hiện nay:

+ Thời đại nào, thế hệ trẻ cũng là lực lượng hùng hậu, đi đầu trọng công tác xã hội.

+ Thế hệ trẻ ngày nay đã tiếp bước nhiều truyền thống tốt đẹp của cha anh. Rất nhiều người sống có lí tưởng, có hoài bão. Thế hệ trẻ ngày nay mong muốn học tập tốt, thực hiện những điều có ích cho đất nước.

+ Tuy nhiên vẫn còn một bộ phận thanh niên sống không có lí tưởng ước mơ. Họ rất đáng bị phê phán.

+ Bày tỏ niềm tin tưởng thế hệ trẻ ngày nay sẽ lạc quan, yêu đời, luôn cố gắng vượt qua khó khăn trước mắt để vươn lên, đạt những mục tiêu trong cuộc sống. 

   III. Tổng kết

1. - Giọng điệu: trầm lắng, suy tư, qua đó bộc lộ tâm trạng băn khoăn, trăn trở

- Nợ công danh: Theo quan niệm nhà Nho, đây là món nợ lớn mà một trang nam nhi khi sinh ra đã phải mang trong mình. Nó gồm 2 phương diện: Lập công (để lại chiến công, sự nghiệp), lập danh (để lại danh thơm cho hậu thế). Kẻ làm trai phải làm xong hai nhiệm vụ này mới được coi là hoàn trả món nợ.

- Theo quan niệm của Phạm Ngũ Lão, làm trai mà chưa trả được nợ công danh “thẹn tai nghe chuyện Vũ Hầu”:

+ Thẹn: cảm thấy xấu hổ, thua kém với người khác

+ Chuyện Vũ Hầu: tác giả sử dụng tích về Khổng Minh - tấm gương về tinh thần tận tâm tận lực báo đáp chủ tướng. Hết lòng trả món nợ công danh đến hơi thở cuối cùng, để lại sự nghiệp vẻ vang và tiếng thơm cho hậu thế → Nỗi thẹn của Phạm Ngũ Lão hết sức cao cả của một nhân cách lớn. Thể hiện khát khao, hoài bão hướng về phía trước để thực hiện lí tưởng, nó đánh thức ý chí làm trai, chí hướng lập công cho các trang nam tử

⇒ Với âm hưởng trầm lắng, suy tư và việc sử dụng điển cố điển tích, hai câu thơ cuối đã thể hiện tâm tư và khát vọng lập công của Phạm Ngũ Lão cùng quan điểm về chí làm trai rất tiến bộ của ông