Bài làm

Tôi tên thật là Vũ Thị Thiết, quê ở Nam Xương. Mọi người khen tôi tính tình thùy mị, nết na, tư dung tốt đẹp. Tôi vốn con nhà nghèo khó nhưng được cha mẹ dạy bảo ân cần chu đáo. Trong làng có chàng Trương Sinh, vì mến dung hạnh của tôi nên xin trăm lạng vàng xin cưới về. Chúng tôi đã thành vợ chồng, nhưng vì chồng tôi có tính đa nghi và hay ghen nên phòng ngừa tôi đến quá sức. Nhưng tôi cũng vì hạnh phúc gia đình nên tôi luôn giữ khuôn phép, không lần nào để vợ chồng phải đến bất hòa. Nhưng cuộc sum vầy chưa được bao lâu thì triều đình bắt lính đi đánh giặc, trong số lính đó có chồng tôi. Dù chồng tôi là con nhà giàu nhưng không học nên vẫn phải đi.

Khi tiễn chàng đi, lòng tôi trĩu nặng lo âu, sợ thế giặc hóa khôn lường. Chàng đi tôi không mong được ấn phong hầu, chỉ mong được hai chữ bình yên. Chàng dứt áo ra đi, tôi thẫn thờ dõi theo bóng chàng, mắt nhoà lệ, lòng tái tê chua xót.

Bấy giờ, tôi đương có mang. Đến kì sinh nở, tôi sinh ra một đứa bé trai đặt tên là Đản. Ngày qua tháng lại, thoắt đã nửa năm, mõi khi thấy bướm lượn đầy vườn, mây che kín núi, thì nỗi buồn góc bể chân trời không thể nào ngăn được. Mẹ chồng tôi cũng nhớ con mà dần sinh ốm. Tôi hết sức thuốc thang lễ bái thần phật và ngọt ngào khuyên lơn nhưng bệnh tình của bà ngày càng nặng, cụ đã qua đời. Cảm động trước tình mẫu tử thiêng liêng mẹ dành cho chồng tôi, xót thương mẹ vô hạn, tôi đã lo ma chay chu tất cho mẹ như đối với cha mẹ của mình.

Qua năm sau, giặc ngoan cố đã chịu trói, việc quân kết thúc. Chồng tôi đã trở về, hay tin mẹ qua đời, con vừa học nói. Chàng hỏi mồ mẹ, rồi bế đứa con nhỏ đi thăm. Bé Đản không chịu, ra đến đồng nó quấy khóc và kêu chàng không phải cha nó và đã nói những gì nó thấy. Vừa về đến nhà, chàng la um lên cho hả giận vì chàng cho rằng tôi phản bội chàng. Tôi bàng hoàng sửng sốt. Nước mắt tôi ứa ra. Tôi vừa khóc thổn thức vừa giải thích: "Thiếp vốn con nhà nghèo khó, được nương tựa nhà giàu, vẫn lấy sự nết na thuỳ mị, công dung ngôn hạnh làm đầu. Vợ chồng sum họp chưa được bao lâu, chia xa chỉ vì lửa binh chứ không vì lí do gì khác. Trong ba năm cách biệt, thiếp một mực giữ gìn tiết hạnh, không tô son điểm phấn, không bén gót chốn chơi bời, một mực nhớ thương và chung thuỷ với chàng. Xin chàng hãy tin thiếp, đừng nghi oan cho thiếp mà tội nghiệp". Nhưng bao nhiêu lời nói chân thành, tha thiết cũng không làm chàng tin. Hàng xóm thương tôi cũng bênh vực và biện bạch giúp nhưng rốt cuộc chẳng có kết quả gì. Chàng mắng nhiếc tôi thậm tệ rồi đánh đuổi tôi đi. Lòng tôi đau đớn, xót xa, cay đắng đến tuyệt vọng.

Tôi đã nương dựa vào chàng những mong có một gia đình đầm ấm, hoà thuận, hạnh phúc. Nhưng giờ đây, trâm gãy bình tan, tình cảm vợ chồng sứt mẻ. Dù vẫn thương chồng, thương con tha thiết, nhưng tôi đâu còn mặt mũi nào mà sống ở trên đời này thêm nữa. Nghĩ vậy, tôi bèn tắm gội sạch sẽ rồi ra bến Hoàng Giang ngửa mặt lên trời mà than rằng: "Con duyên phận hẩm hiu, bị chồng con ruồng bỏ. Nếu con giữ gìn trinh tiết mà bị oan thì khi thác xuống xin được làm Mị Nương hoặc cỏ Ngu mĩ. Nếu con phản bội chồng con thì chết đi xin làm mồi cho cá tôm, diều quạ và chịu để mọi người phỉ nhổ". Sau đó, tôi gieo mình xuống sông tự vẫn. Thần linh thấu hiểu và thương tình đã cho các nàng tiên dưới thuỷ cung cứu vớt, cho tôi nương nhờ trong cung điện của Linh Phi.

Xuống thiên cung, tôi gặp lại Phan Lang - người cùng làng. Nghe Phan Lang kể gia cảnh chồng con tôi, nhà cửa, vườn tược hoang vu, phần mộ mẹ cha cỏ gai rợp mắt, lòng tôi xót thương, ai oán. Được biết chàng Trương đã hiểu đúng ngọn ngành sự việc và vẫn thương nhớ tôi, tôi rất vui, bối rối nhưng lại cũng cảm thấy tủi cực bởi mình vẫn chưa được minh oan. Khi Phan Lang trở lại trần gian, tôi bèn gửi cho Trương Sinh một chiếc hoa vàng và nhắn chàng nếu còn nhớ tới chút tình xưa nghĩa cũ xin lập một đàn giải oan ở bến sông, tôi sẽ về. Trương Sinh liền làm theo. Tôi ngồi trên kiệu hoa về gặp chàng. Thấy tôi, chàng vội gọi. Nhìn chàng và nghe tiếng chàng gọi, lòng tôi bồi hồi, xót xa khôn xiết. Nhưng giữa chúng tôi đã có một khoảng cách không sao hàn gắn được. Tôi cũng đã thề với đức Linh Phi nên không thể trở về nhân gian được nữa. Tôi tạ ơn chàng đã lập đàn giải oan rồi quay lại thuỷ cung dù trong lòng còn bao lưu luyến cõi trần.