Lục Vân Tiên là một người văn võ song toàn. Lục Vân Tiên lên kinh đi thi thì giữa đường gặp Kiều Nguyệt Nga bị cướp bắt. Lục Vân Tiên đã ra sức cứu giúp, đuổi được tên cướp đi. Kiều Nguyệt Nga vì cảm ơn công cứu giúp đã mở lời cảm tạ với Lục Vân Tiên. Và nàng giới thiệu về mình cho Lục Vân Tiên biết. Nàng là Kiều Nguyệt Nga, quê ở quận Tây Xương, cha làm tri phủ ở Hà Khê. Nguyệt Nga trong lòng rất cảm tạ ơn ra tay trượng nghĩa cứu giúp nàng. Nàng cũng giãi bày tâm sự về việc mình đi đến nơi này, nàng mang theo thư của cha để định bề gia thất. Tuy nàng vâng lời “cha mẹ đặt đâu con ngồi đấy” nhưng trong lòng này cũng đang mang một nỗi buồn, thấy sự bất công trong con đường hạnh phúc của mình. Nguyệt Nga trong lòng thật sự biết ơn của Vân Tiên, nếu không có chàng cứu giúp ” tiết trăm năm cũng bỏ đi một hồi”. Kiều Nguyệt Nga đã có một cuộc nói chuyện như vậy với Lục Vân Tiên.

Lục Vân Tiên là một người có tài và có đức, từ thuở nhỏ gia đình đã đính hôn với Võ Thể Loan, con Võ Công. Lục Vân Tiên lên kinh đô thi, giữa đường gặp Kiều Nguyệt Nga bị cướp bắt, Lục Vân Tiên phá tan bọn cướp, cứu Kiều Nguyệt Nga thoát nạn. Kiều Nguyệt Nga cảm công ơn của Lục Vân Tiên nguyện sẽ lấy Lục Vân Tiên.

Lục Vân Tiên đến kinh đô, sắp vào thi thì được tin mẹ mất, nên phải bỏ kinh đô về nhà để chịu tang, giữa đường vì đau buồn nên mắc bệnh, mắt mù. Lục Vân Tiên bị bọn thầy lang, thầy pháp lừa dối lấy hết tiền rồi lại bị một tên bạn xấu ( Trịnh Hâm ) lập mưu đẩy xuống sông. Được vợ chồng một ngư ông vớt lên. Lục Vân Tiên tìm đến nhà Võ Thể Loan để nhờ cậy, nhưng lại bị cha con Võ Thể Loan mưu hại, mang bỏ vào trong hang núi. Lục Vân Tiên được một tiên ông cứu và nhờ có thuốc tiên cho, Lục Vân Tiên khỏi mù, rồi lại được người bạn tốt là Hớn Minh đem về ở một ngôi chùa.

Còn Kiều Nguyệt Nga, nhớ công ơn Lục Vân Tiên, không chịu lấy con một tên gian thần. Tên gian thần trả thù, âm mưu bắt nàng sang cống Phiên. Giữa đường Kiều Nguyệt Nga nhảy xuống sông, nhưng được Phật cứu khỏi chết và sau vào ở nhờ nhà một lão bà.

Lục Vân Tiên sau khi đỗ trạng nguyên, được vua cử đi đánh Phiên. Lúc thắng trận trở về tình cờ gặp Kiều Nguyệt Nga. Hai người nhận được nhau, đưa nhau về triều, cùng nhau sum họp một nhà còn bọn gian nịnh tham ác đều bị trừng trị.