I. Đôi nét về tác giả Hồ Xuân Hương

- Hồ Xuân Hương lai lịch chưa thật rõ.

- Xuất thân:

• Nhiều sách vẫn nói bà là con Hồ Phi Diễn (1704-?), quê ở làng Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An
• Hồ Xuân Hương là con vợ lẽ, ông thân sinh ra Bắc dạy học, lấy vợ lẽ là người Bắc Kinh
• Gia đình Hồ Xuân Hương từng sống ở phường Khán Xuân, gần Hồ Tây của Hà Nội

- Cuộc đời:

• Hồ Xuân Hương được hưởng những năm tháng ấu thơ êm đềm ở một dinh thự lớn tên Cổ Nguyệt đường ven hồ Tây, bấy giờ là chốn phồn hoa đô hội bậc nhất xứ Đàng Ngoài.
• Dù ít phải ràng buộc trong gia giáo nghiêm khắc như mọi nữ lưu cùng thời, Hồ Xuân Hương vẫn hội tụ được tư chất thông minh và hiếu học.
• Bà có con đường tình duyên lận đận, 2 lần làm lẽ và cả 2 lần đều trở thành góa phụ

- Sự nghiệp sáng tác:

• Thơ bà luôn được trình bày theo phong cách thất ngôn bát cú hoặc thất ngôn tứ tuyệt
• Bà sáng tác chủ yếu bằng chữ Nôm, đến nay chỉ để lại các kiệt tác bằng thơ.
• Hồ Xuân Hương được xem như hiện tượng kỳ thú của dòng thi ca cổ điển Việt Nam khi tích cực đưa ra cái nhìn đối lập với truyền thống đạo đức, cùng quá trình mục rữa của nhiều lề lối cũ nhưng không vì thế mà tự trở nên suy đồi.
• Tác phẩm tiêu biểu: Bánh trôi nước, Tự tình, Thiếu nữ ngủ ngày...
• Hồ Xuân Hương được mệnh danh là Bà Chúa Thơ Nôm

II. Đôi nét về tác phẩm Bánh trôi nước

1. Thể thơ

- Thất ngôn tứ tuyệt Đường luật

2. Đề tài

- Vịnh vật: bánh trồi nước

3. Phương thức biểu đạt

- PTBĐ miêu tả và biểu cảm

4. Giá trị nội dung bài thơ Bánh trôi nước

- Bánh trôi nước là bài thơ có nhiều tầng ý nghĩa, với ý nghĩa tả thực là miêu tả chiếc bánh trôi nước trắng, tròn, chìm nổi

- Bài thơ là tiếng lòng cảm thông, xót xa cho thân phận lênh đênh, chìm nổi của người phụ nữ trong xã hội cũ. Là tiếng nói trân trọng, ngợi ca vẻ đẹp phẩm chất trong sáng, tình nghĩa, sắt son của người phụ nữ Việt Nam ngày xưa.

5. Giá trị nghệ thuật bài thơ Bánh trôi nước

- Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt

- Ngôn ngữ thơ bình dị, thành ngữ, mô-típ dân gian

- Sáng tạo trong việc xây dựng nhiều tầng ý nghĩa

Câu 1 (trang 95 sgk Ngữ Văn 7 Tập 1): Bài Bánh trôi nước thuộc thể thơ thất ngôn tứ tuyệt (Đường luật) : 4 câu, mỗi câu 7 chữ, ngắt nhịp 4/3 truyền thống. Vần chân ở câu 1-2-4. Câu 2 (trang 95 sgk Ngữ Văn 7 Tập 1): a. Nghĩa thứ nhất : bánh trôi nước được miêu tả chân thực với hình dáng tròn, màu trắng, trạng thái đang được luộc chín, phụ thuộc vào người nặn bánh. b. Nghĩa thứ hai: người phụ nữ được miêu tả xinh đẹp, khỏe mạnh, hoàn hảo. Thân phận thì bấp bênh, trôi nổi “bảy nổi ba chìm”, vẫn luôn son sắt chung thủy. c. Nghĩa thứ hai là nghĩa quyết định giá trị bài thơ, giá trị hiện thực, giá trị than thân. Vì nó thể hiện tư tưởng ý đồ mà tác giả muốn gửi gắm vào tác phẩm, đó cũng là mục đích ra đời của bài thơ Luyện tập Câu 1 (trang 96 sgk Ngữ Văn 7 Tập 1): Những câu hát than thân đã học ở Bài 4 (cả phần Đọc thêm) : - Thân em như trái bần trôi, Gió dập sóng dồi biết tấp vào đâu. - Thân em như hạt mưa sa Hạt vào đài các, hạt ra ruộng cày. Mối liên quan cảm xúc các câu hát than thân với bài thơ Bánh trôi nước : cùng than, cùng thương về số phận bấp bênh chìm nổi, số phận bị phụ thuộc của người phụ nữ trong xã hội phong kiến.