Trâu là động vật thuộc lớp thú có vú. Thân hình của trâu trông vô cùng vạm vỡ. Lông trâu là lông mao, thường có màu đen. Da trâu rất dày và bóng loáng. Hai cái tai như hai cái lá đa, lúc nào cũng ve vẩy để đuổi ruồi, ngoài ra, tai trâu cũng rất thính, giúp trâu nghe ngóng được những tiếng động xung quanh. Mũi trâu ươn ướt, người ta thường luồn sợi dây vào mũi trâu để kéo đi cho dễ. Mắt trâu to tròn như hai hòn bi ve. Trâu cũng giống như bò, thuộc nhóm động vật nhai lại và chỉ có một hàm răng. Việc trâu chỉ có một hàm răng được người xưa lí giải qua câu chuyện “Trí khôn của ta đây”: vì trâu mải cười con hổ bị người nông dân lừa buộc vào gốc cây nên ngã lăn xuống đất, răng đập vào đã, gãy mất một hàm.

Từ bao đời nay, con trâu gắn liền với đời sống của những người nông dân Việt Nam. Con trâu chính là người bạn đồng hành trên những cánh đồng lúa, là cả cơ nghiệp của người nông dân. Trâu là động vật móng guốc, giống như bò, dê, cừu. Một năm trâu đẻ 1-2 lứa, mỗi lứa khoảng từ 1-2 con. Loại trâu thường được nuôi ở Việt Nam là trâu nước, cày ruộng rất khỏe, chịu được bùn nước. Người xưa có bài ca dao "Trâu ơi ta bảo trâu này. Trâu ra ngoài ruộng trâu cày với ta". Trâu là người bạn đồng hành trên những cánh đồng lúa, và là biểu tượng của sự chăm chỉ cần cù, chịu thương chịu khó của người nông dân Việt Nam. Trên những cánh đồng mới ươm mạ, trâu có bộ lông đen mướt, lẽo đẽo đi trước để giúp người nông dân có những mảnh đất được cày xới lên đều tăm tắp. Trâu cùng người dân ra đồng từ sáng sớm và đến hết buổi mới được về, và đặc biệt bận rộn vào những ngày mùa. Ngày nay, người nông dân đã có máy cày bừa nhưng vẫn trâu vẫn mang ý nghĩa tinh thần rất lớn. Trâu đi vào ca dao, tục ngữ, văn học và tiềm thức của người Việt Nam từ bao đời.