Sau khi tốt nghiệp sư phạm, tôi đăng ký đi miền núi, nơi mà trước đó ai cũng bảo là : “rừng sâu nước độc”, rồi kèm theo mấy lời.

“Trà Mi đi dễ khó về

Lúc đi trai tráng khi về bủng beo”

Cũng trong thời gian này, tôi và Châu quen nhau đã tròn một năm. Chọn nghề giáo viên mà còn lên núi nên Châu hờn dỗi trách chấp vô ngần. Tối hôm ấy, chuẩn bị hành trang xong, tôi đến nhà cô để tạm biệt lên đường. Vừa đến cổng, nghe tiếng Châu vọng ra, hình như cô đứng đó từ bao giờ.

– Tưởng đâu anh không đến chứ – Châu nói dỗi

– Nào vui lên cho anh đi nhé ! – Tôi vờ không để ý

– Có buồn họ cũng đi rồi kia mà … Tôi đang lúng túng thì cô nói tiếp

– Ít nhất cũng là một niên khóa phải không ?

Tôi khẽ cười, còn Châu thì đứng lặng im, tay vê mãi cái đuôi tóc vắt qua vai lăn trước ngực. Qua ánh trăng tôi nhận rõ nỗi buồn vô tận phủ lên gương mặt trắng hơi tái xanh của Châu. Đứng nhìn nhau mãi rồi chúng tôi cũng ngồi lại bên nhau, trong sự im lặng phủ vây.

*

* *

Hơn hai tháng qua, tôi mới nhận được thư Châu. Cô kể những sinh hoạt ở nhà và đôi lời kín đáo nói đến nhớ thương lúc xa nhau. Riêng có dòng này làm tôi không được vui mấy “ Má em nói anh bỏ nghề giáo viên đi, lương bao nhiêu lắm mà còn dạy nơi xa xôi, hẻo lánh …”. Hai mươi ngày sau, tôi nhận được của Châu lá thư khác, trong đó có những đoạn thật quyết liệt. “Anh thương, đã khuya lắm rồi mà em không sao chợp mắt được, chẳng có ai vỗ về em ngoại trừ nước mắt và lòng hy vọng anh sẽ bỏ nghề giáo viên. Còn không anh thông cảm cho em …”. Hôm sau tôi mới hồi âm cho Châu. Biên thư xong, tôi đọc lại nhiều lần, tôi bỏ vào phong bì để trên xấp bài tập của học sinh, tắt đèn đi ngủ. Chẳng may, cậu Quảng, bạn đồng nghiệp, dạy thêm toán cho học sinh ở lớp, khi về thấy thư mở ra duyệt lại rồi trổ nghề giả chữ của tôi để thêm vào mấy dòng

“Dẫu bây giờ xa cách người thương

Xa hẳn em yêu xa phố phường

Tôi vẫn đem lòng yêu xứ núi

Nơi có đàn em có mái trường …”

Kể từ đó tôi không còn nhận được thư Châu. Mùa xuân năm ấy tôi xung phong ở lại trực trường mãi đến gần hè tôi cũng chưa có ý định về thăm Châu và gia đình. Một hôm, tôi nhận một tin như sét đánh, cậu Quảng nói với tôi vừa đùa vừa thật.

– Có quà gì không đưa đây mình cho cậu cái tin này.

– Tin gì nói rồi mình tìm quà cho ngay.

– Vừa nói xong, cậu Quảng rút từ trong túi ra trao cho tôi một cái thiệp của Châu. Châu mời tôi về dự lễ cưới của cô. Nhìn nét chữ thân thương của cô, một nỗi buồn dâng lên tràn ngập người tôi. Qua một đêm trăn trở không ngủ được, sáng hôm sau, ngồi trên chiếc xe đò về quê mà lòng tôi ngổn ngang những câu hỏi, mình còn gặp Châu được không ? Vì sao cô phải vội vã như vậy ? Tôi cố nhớ lại lần cuối biên thư cho Châu đã có gì làm cô hiểu nhầm chăng ? Tôi mãi mê suy nghĩ thì đột nhiên chiếc xe đò dừng lại. Một thiếu nữ bước lên xe. Đó là Thủy, con của bác Năm dễ thương nhất ở xóm tôi. Thủy mặc chiếc áo màu cà phê, khuôn mặt trái xoan không tô điểm như thường thấy ở những cô thiếu nữ xinh đẹp. Tôi nhìn Thủy rồi nghĩ tới Châu, tự dưng thấy buồn, thấy tôi lặng yên Thủy hỏi.

– Anh đăm chiêu việc gì dữ vậy ?

Thủy nhìn tôi với vẻ thông cảm, rồi nói tiếp.

– À biết rồi, nhớ chị Châu phải không? Chị ấy có người yêu khác rồi, …

– Cưới nhau rồi chứ yêu gì nữa.

– Nghe đâu còn chờ anh về kia mà.

Tôi không biết mình vui hay buồn trước cái tin mới này.

– Ban đầu chị đâu thương anh Tâm, – Thủy kể – nhưng bị động lực của gia đình. Má chị nói “không lấy Tâm, thì lấy ai ? Chờ gì cái cậu đó mà chờ. Sống trên núi khi về mang bệnh sốt rét kinh niên với nghề dạy học mỗi tháng có vài chục nghìn không đủ uống thuốc, có đâu nói đến vợ con, gia đình. Không thấy mấy người làm giáo viên ở xóm mình họ bỏ ngành hết hay sao. Thời buổi này mà cứ khư khư với cái lý tưởng, yêu nghề mến trẻ ấy”. Sau đó chị đồng ý lấy anh Tâm. Chị tâm sự với em : “Không biết sao mà cái nghề gọi là cao quý ấy nó lại khổ vậy”.

– Châu và gia đình cô ấy nghĩ vậy, còn Thủy thì thế nào ?.

– Mỗi người có quan niệm sống khác nhau chứ anh. Cuộc sống của nghề giáo viên tuy nghèo nhưng cũng có người yêu nó, trong đó có em thì sao. Đâu phải ai giàu sang là có tất cả. Trong giọng nói hồn nhiên của Thủy có cái gì sâu sắc, tự tin và thật đáng yêu. Giá như Châu và gia đình có được những suy nghĩ như vậy, thì giây phút này tôi hạnh phúc biết bao. Nói chuyện với Thủy mãi đến khi xe tới bến lúc nào không hay biết.

*

* *

Đêm hôm ấy, Châu đến nhà tôi.

– Sao tệ vậy, không về dự ngày cưới của em – Châu nói : mới quen thôi chưa cưới đâu. Anh mừng phải không ? Hồi anh biên thư cho em có cả lẫn thơ nữa kia.

Môi Châu hơi trề ra, khóe mắt buồn rượi ánh lên một chút mỉa mai : Tôi cay đắng nhận thấy cái thư tôi viết cho cô ngày nào, có cả những dòng thơ của cậu Quảng.

Dù thế nào đi nữa, tôi cũng không thể trách Châu được. Có lẽ đây là một lý do để tôi không còn Châu kia mà.

– Khi nhận được mấy dòng này của anh em yêu người khác phải không.

– Thôi đi, đừng hỏi việc ấy nữa, em khổ lắm rồi ! Nói vậy nhưng Châu vẫn kể cho tôi nghe mọi chuyện ở nhà. Kể xong Châu xin tôi tấm ảnh làm kỷ niệm.

– Không yêu người ta nữa mà xin ảnh làm gì, về nhà chồng lại xé đi – Tôi nói.

Gớm ! mỗi người đều có kỷ niệm riêng chứ đâu phải có người yêu khác là bắt buộc xóa những gì trước đó. Vừa nói Châu vừa với tay lấy quyển nhật ký của tôi để trên góc bàn, lật từng trang xem chăm chú. Thỉnh thoảng Châu reo lên vẻ thích thú về những tấm ảnh tôi chụp ở bờ sông, khe suối. Dưới những tấm ảnh ấy, tôi đều ghi những dòng chữ, đại loại là ước gì có Châu bên cạnh để chia sẽ niềm vui và cảnh đẹp này. Số là năm đầu mới lên, nhà trường phân công cho tôi làm giáo viên chuyên trách bổ túc văn hóa. Ba tháng đầu chỉ dạy một lớp là xong. Thời gian còn lại tôi đi công tác phổ cập cho các trường vùng trung cao trong huyện.

Tôi có đem theo máy hình nơi nào có cảnh đẹp là chụp để làm kỷ niệm, hầu hết quyển nhật ký ghi những phút nhớ thương của tôi khi xa Châu. Những dòng nguệch ngoạc không được sửa lại nhưng rất chân thực của lòng mình dành cho cô. Thỉnh thoảng tôi có ghi đôi dòng về đồng đội khi đi công tác “Sên cắn, vắt bao vây, cơm độn sắn khô, rau rừng chấm muối”. Xem vừa hết thì Châu vội đứng dậy bước thật nhanh ra ngoài. Tôi hơi kỳ lạ về thái độ và cử chỉ của Châu.

– Vừa nói Châu vừa đi, anh vào ngủ đi, em về một mình cũng được. Tôi theo sau. Không gian lúc này hình như chìm đắm trong suy nghĩ của mỗi người. Những cái lạnh lùng khó hiểu thì đọng lại đẫm vào sương đêm. Bỗng nhiên, Châu quay lại ôm chầm lấy tôi, rồi những dòng nước mắt nóng hổi của cô thấm vào thân áo mỏng. Tôi muốn ghì chặt Châu vào lòng mình, nhưng rồi không làm như vậy.

– Em không ngờ được rằng anh viết những dòng thương em như vậy. Nhưng sao anh biên thơ lại khác ?

– Chính cái khác ấy là dịp tốt để em xử anh, đúng không ? Châu ơi, em đến với Tâm đi, anh ấy có đủ điều kiện hơn, đáp ứng được cuộc sống và những gì em thích, còn anh lẽ nào lại chạy trốn khỏi đồng đội để lo lấy hạnh phúc riêng tư của mình như em và má em quan niệm.

Tôi thì thầm với Châu những lời cuối cùng. Còn Châu vẫn im lặng, rồi buông tôi ra đi tiếp. Bỗng nhiên, có chiếc xe máy pha đèn từ xa đi tới dừng lại đón Châu và giúp chúng tôi xa nhau mãi mãi.

Làn gió dìu dịu từ biển vào không lay nổi một cành cây nhỏ, nhưng cũng đủ lau khô dòng nước mắt Châu còn trên tà áo của tôi.

Truyện ký này đã đăng một lần duy nhất trong tờ Đặc san Hoa Phượng Đỏ (số 3) Trường Đại học Sư phạm Huế.

Trong cuộc đời của mỗi người sẽ có vô vàn kỉ niệm có thể là vui hoặc buồn, có thể là hạnh phúc hoặc đau khổ, cũng có cả ngàn vạn khuôn mặt chúng ta sẽ bắt gặp dù ấn tượng hay nhạt nhòa. Thế nhưng với tôi câu chuyện về người thầy người mẹ vĩ đại vẫn còn như đang sống trong trái tim mình. Và tôi tin rằng đó sẽ là những kỉ niệm đến suốt cuộc đời tôi vẫn không thể nào quên được.

Năm tôi học lớp 5 vì một biến cố gia đình mà tôi chuyển hẳn về quê sống với ngoại để mẹ đi làm ăn xa. Phải chuyển từ một môi trường vốn đã quen thầy quen bạn để đến với một nơi vừa xa lạ vừa lạ lẫm với tôi là một điều vô cùng khó khăn. Cộng với những xáo trộn trong gia đình khiến bản thân tôi trở nên khép kín lì lợm và đôi khi hiếu thắng. Tôi về học trường tiểu học ở quê ngoại và đây cũng là khởi nguồn cho những kỉ niệm mang theo suốt cả cuộc đời. Tôi được phân vào lớp cô Lan, giáo viên dạy Ngữ văn. Cô Lan là một người phụ nữ cao gầy mảnh khảnh, tóc dài đến ngang lưng. Cái mái tóc mà chúng tôi đến giờ vẫn còn nhớ mái tóc huyền thoại đẹp đến lạ lùng. Hôm ấy tôi được cô dẫn vào lớp giới thiệu với các bạn “ Cô xin giới thiệu thành viên mới bạn Nga mới chuyển từ thành phố về. Sau này bạn sẽ về đây học cùng mọi người. Cô hi vọng các em sẽ giúp đỡ bạn”. Nói rồi cô xếp tôi ngồi ở bàn thứ 3 từ trên xuống dãy trong cùng. Vốn bản tính ngang ngạnh lại phải bắt đầu một môi trường mới tính tôi có đôi chút xa cách với bạn học. Tôi chẳng nói chuyện với ai cũng chẳng tiếp xúc với ai mỗi giờ ra chơi tôi chỉ biết cúi gằm mặt xuống bàn hoặc lẳng lặng ngắm các bạn chơi ngoài sân. Mấy lần cô Lan để ý cô đều xuống hỏi han tôi xem có phải vì chưa thích ứng được hay có khúc mắc gì. Tôi chỉ đáp hờ “ KHông sao ạ! Em không thích chơi!”. Cô xoa đầu tôi và bảo “Ngoan nào, chơi với các bạn con sẽ thấy đỡ buồn hơn”, hay “Có gì con cứ nói với cô nhé, cô sẽ giúp con giải tỏa”. Ở trong tâm trí đứa trẻ như tôi làm gì có nhiều tâm sự đến thế cũng chẳng hiểu phải chia sẻ thế nào. Tôi vẫn học tập vẫn đến trường bình thường. Tôi không có cảm xúc gì đặc biệt với cô chỉ nhớ rằng chữ cô rất đẹp và giọng cô cực kì ấm áp. Rồi một hôm, cũng như bao buổi lên lớp khác cô đang giảng bài. Còn tôi thì mải miết với suy nghĩ của chính mình. Tôi nhớ đến kỉ niệm cái ngày gia đình tôi chưa đến mức như bây giờ bố mẹ tôi còn đưa tôi đi công viên, đi đu quay ăn những món đồ ăn đầy hấp dẫn. Tâm trí tôi đang phiêu lãng ở một nơi thật xa. Bỗng có tiếng bạn gọi mình “Nga cô gọi bạn trả lời kìa”. Tôi ấp úng đứng dậy mà chẳng hiểu cô đang hỏi mình điều gì. Tôi đứng im như trời trồng mặt cúi gắm xuống bàn. Cô Lan chỉ nhẹ nhàng nhắc nhở “Nga từ giờ chú ý bài giảng nhé con!” Rồi cho tôi ngồi xuống. Sau buổi hôm ấy tôi bắt đầu thấy xấu hổ với bạn bè. Và cũng không còn lơ đãng nữa. Hôm nay đầu tuần như thường lệ chúng tôi sẽ có một tiết ngữ văn. Cô Lan vào lớp giảng bài về tình yêu thương gia đình. Cô giảng bài say sưa về thiên chức làm mẹ tuyệt vời thế nào. Cô đặt câu hỏi cho cả lớp hãy tìm một câu ca dao nói về thiên chức làm mẹ. Cái này đơn giản quá tôi đã từng nghe bà ngoại nói rồi. Tôi giơ tay thật nhanh và như ý mình cô Lan gọi tôi đứng dậy trả lời. KHông chút ngần ngại tôi đọc to rõ ràng : “Đàn bà mà chẳng có con/ Khác gì hoa nở trên non một mình”. Tôi thật đắc ý dưới con mắt trầm trồ của các bạn còn cô Lan tôi thấy cô có gì đó thoáng buồn. Nhưng chỉ là suy đoán mà thôi. Cô cho tôi ngồi xuống và khen tôi rất chịu khó sưu tầm ca dao tục ngữ.

Từ hôm ấy tôi như tìm lại được chính mình vui vẻ hơn, hòa đồng hơn. Nhưng cũng từ hôm ấy tôi thấy tiết ngữ văn của cô Lan đã được thay thế bằng cô giáo khác. Hóa ra cô Lan bị ốm nên phải nghỉ ngơi nên nhờ cô giáo khác đứng lớp. Bẵng đi một tuần chúng tôi không còn thấy cô xuất hiện nữa bản tính tò mò khiến tôi muốn lên phòng họp giáo viên để hỏi về cô. Tôi đứng sau cánh cửa nghe câu chuyện của hai cô giáo bên trong mà thấy tội lỗi vô cùng : “Khổ thân cái Lan quá. Xinh đẹp là thế mà chẳng nổi một mụn con. Bao nhiêu năm lấy chồng vẫn đi đi về về mình. Chữa chạy bao nhiêu mà cũng vô ích”. Chẳng hiểu sao giọt nước mắt trong hốc mắt bỗng nhiên rơi xuống bỏng rát. Hóa ra tôi đã vô cùng khoét sâu thêm nỗi đau của cô bằng sự ngây thơ vô tâm của mình. Tôi hứa với bản thân sẽ phải tìm cơ hội xin lỗi cô. Một tuần sau cô Lan lại lên lớp như thường. Chỉ khác là giờ tôi nhìn cô luôn rụt rè và tràn đầy xấu hổ. Hôm đó cuối giờ tôi nấn ná không chịu về mà chờ cho các bạn về hết. Còn cô cũng đang thu dọn giáo án của mình. Cô nhìn xuống về hỏi: - Nga chưa về à con? – Dạ chưa ạ! Tôi đáp. Nói rồi tôi đi thẳng lên và nói : “Cô ơi con xin lỗi cô!” – Cô Lan ngạc nhiên hỏi : “Con làm sao thế? Sao con lại xin lỗi cô?”. Tôi như vỡ òa mang câu chuyện mình nghe được kể ra cả sự vô tâm ngây thơ của tôi nữa. Cô Lan mỉm cười xoa tóc tôi “Ngốc ạ, không phải lỗi của con. Con là đứa trẻ vô cùng ngây thơ. Cô có nỗi niềm riêng mấy hôm cô nghỉ là do chồng cô bị ốm nên không đến lớp được…”. Thì ra chồng cô vốn là một chú bị ảnh hưởng của chất độc màu da cam. Nên bao năm nay cô chú vẫn ấp ủ hi vọng có một mụn con nhưng không thành. Câu chuyện của cô khiến tôi day dứt không nguôi đến tận bây giờ khi tôi đã hiểu biết hơn cũng đã rời xa mái trường tiểu học xưa kia, còn cô cũng theo chồng chuyển công tác đến một nơi khác. Thế nhưng mỗi lần có việc đi ngang qua trường cũ tôi lại thấy như nhớ lại những ngày tháng ấy.

Câu chuyện không phải quá đặc sắc nhưng nó là bài học để tôi ghi nhớ một điều rằng dù có như thế nào thì cũng nên suy nghĩ trước khi phát ngôn. Và nên đặt mình vào hoàn cảnh của người khác để suy ngẫm.