I. Trả lời câu hỏi

Câu 1.

• Cách gieo vần: Các câu 1, 2, 4 hoặc 2, 4 hiệp vần với nhau ở chữ cuối.
• Ngôn ngữ: cô đọng, hàm súc.

- Đặc điểm trong bài thơ:

• Ngôn ngữ: Chỉ bằng một bài thơ thất ngôn tứ tuyệt tác giả đã diễn tả được cảnh sắc vùng quê trầm lặng nhưng không đìu hiu mà vẫn có sự sống của con người, đồng thời bộc lộ tình yêu quê hương sâu đậm.

Câu 2. Cụm từ nửa như có nửa như không (bán vô bán hữu) có nghĩa là gì? Hãy hình dung quang cảnh được gợi lên ở câu thơ thứ hai này.

- Khung cảnh được gợi lên trong câu thơ thứ hai: Không gian làng quê đều chìm trong làn sương mờ ảo, cảnh tượng tạo nên một khung cảnh mơ hồ, tựa như một bức tranh chứ không có thật.

Câu 3. Trong bài thơ, cảnh vật được miêu tả vào thời điểm nào trong ngày và gồm những chi tiết gì? (Về ánh sáng, âm thanh, màu sắc và cảnh vật)

- Cảnh vật được miêu tả vào buổi chiều tà - thời điểm dần kết thúc của một ngày.

- Cảnh vật đó gồm:

• Ánh sáng: ánh mắt trời đã tắt, chỉ còn lại bóng chiều man mác.
• Âm thanh: tiếng sáo của mục đồng
• Màu sắc: đôi cò trắng, khung cảnh sương khói mờ ảo.
• Cảnh vật: thôn xóm mờ ảo, mục đồng dẫn trâu về.

Câu 4. Qua các nội dung được miêu tả trong bài thơ, em có những cảm nhận gì trước cảnh tượng buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trường về tâm trạng của tác giả trước cảnh tượng đó?

• Cảnh tượng quê hương yên bình.
• Nhà thơ đang chìm đắm vào khung cảnh thiên nhiên của làng quê và nhớ về những kỉ niệm tuổi thơ.

Câu 5.

- Nhà vua thường chỉ sống trong cung đình, ít khi đến với những vùng nông thôn dân dã. Vì thế, chúng ta cảm thấy cảm phục tấm lòng yêu quê hương của Trần Nhân Tông.

- Thời đại nhà Trần không chỉ ba lần đánh bại quân Nguyên - Mông giành lại sự bình yên cho nhân dân, đất nước.

II. Luyện tập

Gợi ý:

Khi chiều xuống, những chú bé mục đồng dẫn trâu trở về làng. Từng đàn trâu nối nhau bước đi lặng lẽ trên con đê xanh. Tiếng sáo du dương bay khắp không gian.  Cảnh vật làng quê nhuốm màu hoàng hôn trông thật mờ ảo. Đó giống như một bức tranh của một họa sĩ nào đó.

Trả lời câu 1 (trang 76, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Bài thơ cũng giống như bài Sông núi nước Nam đều làm theo thể thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật:

- Số câu: 4

- Số chữ trong mỗi câu: 7

- Hiệp vần: chữ cuối câu 1, 2, 4 (yên - biên - điền)

Câu 2

Trả lời câu 2 (trang 77, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

- Cụm từ "nửa như có nửa như không” có nghĩa là phong cảnh mờ ảo, nửa có nửa không, nửa thực nửa ảo.

- Quang cảnh gợi lên: làng xóm đang chìm mờ trong sương khói, cái thực, cái ảo tạo sự mơ màng, nên thơ.

Câu 3

Trả lời câu 3 (trang 77, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Trong bài thơ, cảnh vật được miêu tả vào lúc hoàng hôn, khi ánh mặt trời đã tắt với các chi tiết:

- Ánh sáng, màu sắc: mờ mờ như khói phủ.

- Âm thanh: tiếng sáo thổi dắt trâu về.

- Cảnh vật: đàn trâu đi, từng đôi cò trắng bay dưới cánh đồng.

Câu 4

Trả lời câu 4 (trang 77, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

Cảnh tượng buổi chiều ở phủ Thiên Trường là khung cảnh thôn quê thơ mộng và thanh bình.

- Tâm trạng của tác giả: Tâm trạng của tác giả vô cùng say đắm trước vẻ đẹp nơi thôn dã, lòng trào dâng một tình yêu tha thiết đối vi quê hương, đất nước thân thương.

Câu 5

Trả lời câu 5 (trang 77, SGK Ngữ văn 7, tập 1)

- Tác giả của bài thơ là một ông vua có tâm hồn thi sĩ, gắn bó với làng quê và vô cùng yêu nước, thương dân.

- Qua đó cho thấy thời đại nhà Trần là một thời đại hưng thịnh, cuộc sống nhân dân yên bình ấm no. Thời đại ấy có những bậc minh quân yêu dân, yêu nước, ngày đêm lo nghĩ xây dựng một cuộc sống thái bình, hạnh phúc

Luyện tập

Trả lời câu hỏi trang 72 SGK Ngữ văn 7 tập 1

Đoạn văn tham khảo 1:

Con đường dài hẹp đằng xa kia đang khuất đi những bóng đen, đó là đàn trâu với những cậu mục đồng thổi sáo. Tiếng sáo vi vu vang khắp cánh đồng. Đồng xanh bát ngát nay vàng tối dưới ánh tà dương, nổi sắc lên đàn cò trắng nhẹ nhàng lướt qua những cọng lúa non và đáp cánh. Cảnh vật như du dương đưa ta vào một trời ảo ảnh.

Đoạn văn tham khảo 2:

Bóng chiều dần buông xuống, mặt trời khuất dần sau ngọn núi. Những cánh cò tìm về chốn bình yên sau một ngày kiếm ăn vất vả. Những cơn gió thoảng qua xua dần không khí nóng bức, để lại cảm giác êm dịu và mát mẻ  ngày hè. Đàn trâu thong dong bước về chuồng trên con đường làng quen thuộc, nhè nhẹ ve vẩy chiếc đuôi. Những chú bé ngồi vắt vẻo trên lưng trâu, tay cầm sáo thổi vang. Cảnh làng quê thật yên bình và gần gũi biết bao.

Bố cục

Bố cục: 2 đoạn

- Phần 1 (Hai câu đầu): Gợi tả cảnh làng quê trong ánh chiều tà mênh mang, yên ả.

- Phần 2 (Hai câu cuối): Bức tranh về cảnh đồng quê, dân dã, bình yên.

ND chính

Bài thơ được vua Trần Nhân Tông sáng tác trong dịp về thăm lại kinh đô Thiên Trường ở Nam Định. Bằng đôi nét chấm phá, nhà vua - nhà thơ, đã vẽ nên một bức tranh đẹp huyền ảo, thơ mộng, lãng mạn về miền quê thôn dã.