Tóm tắt văn bản: Chuyện người con gái Nam Xương Tóm tắt văn bản: Hồi thứ mười bốn, trích “Hoàng Lê nhất thống chí” 2/ BÀI TẬP: SỰ PHÁT TRIỂN CỦA TỪ VỰNG A. Kiến thức cơ bản 1. Cùng với sự phát triển của xã hội, từ vựng của ngôn ngữ cũng không ngừng phát triển, dựa trên cơ sở nghĩa gốc của chúng. Phương thức chủ yếu phát triển nghĩa của từ ngữ: - Phương thức ẩn dụ và phương thức hoán dụ 2. Tạo từ ngữ mới để làm cho vốn từ ngữ tăng lên cũng là một cách để phát triển từ vựng tiếng Việt 3. Mượn từ ngữ của tiếng nước ngoài cũng là một cách để phát triển từ vựng, tiếng Việt mượn chủ yếu từ tiếng Hán. B. Bài tập vận dụng Bài 1: Cho hai câu thơ sau: Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng Từ mặt trời thứ hai được sử dụng theo phép tu từ từ vựng nào? Có thể coi đây là hiện tượng một nghĩa gốc của từ phát triển thành nhiều nghĩa được không? Vì sao? Bài 2: Tìm nghĩa gốc và nghĩa chuyển của các ví dụ dưới đây: a. Bên sườn núi những khóm hoa dại thi nhau đua nở. b, Cú hích vào mạng sườn khiến nó đau điếng, ngã lăn xuống. c, Bộ tổng chỉ huy ra lệnh tấn công vào khu sườn địch. Bài 3: Tìm từ Hán Việt được sử dụng trong đoạn thơ sau: Gần xa nô nức yến anh, Chị em sắm sửa bộ hành chơi xuân. Dập dìu tài tử giai nhân, Ngựa xe như nước, áo quần như nêm. Gợi ý: Bài 1: Từ mặt trời thứ hai để chỉ người con- nguồn sống, ánh sáng của cuộc đời người mẹ Đây không phải trường hợp từ nhiều nghĩa, bởi vì, nghĩa của từ “mặt trời” được tác giả Nguyễn Khoa Điềm sáng tạo ra, không mang tính phổ quát cho cả cộng đồng. Từ “mặt trời” trong ví dụ trên là minh chứng cho biện pháp tu từ ẩn dụ Bài 2: a, Từ sườn núi là từ mang nghĩa chuyển (phương thức ẩn dụ) b, Từ mạng sườn là từ mang nghĩa gốc (chỉ bộ phận trên cơ thể con người, các chiếc xương bao quanh lồng ngực tới vùng ức.) c, Từ sườn địch là từ mang nghĩa chuyển Bài 3: Trong đoạn trích bài Cảnh ngày xuân (Truyện Kiều) sử dụng các từ Hán Việt: - Từ yến anh (chỉ sự tự do, phóng túng) - Bộ hành (đi bộ) - Tài tử giai nhân (trai tài, gái sắc) BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM: Sự phát triển của từ vựng (tiếp theo) Câu 1: Cách phát triển từ vựng mà em biết là gì? A. Phát triển nghĩa của từ ngữ trên cơ sở nghĩa gốc của chúng B. Mượn từ của tiếng nước ngoài C. Tạo ra từ ngữ mới D. Cả 3 đáp án trên Câu 2: Trong câu thơ “Ngày xuân em hãy còn dài/ Xót tình máu mủ thay lời nước non” từ xuân được sử dụng với nghĩa nào? A. Nghĩa gốc chỉ mùa xuân B. Nghĩa chuyển chỉ tuổi trẻ C. Nghĩa Hán Việt vì đây là từ mượn D. Cả 3 đáp án trên Câu 3: Câu thơ “Buồn trông nội cỏ rầu rầu/ Chân mây mặt đất một màu xanh xanh” từ nào được sử dụng với nghĩa chuyển? A. Buồn trông B. Chân mây C. Nội cỏ D. Rầu rầu Câu 4: Mô hình “thế giới+ X” trong đó X là các danh từ như ví, quần áo, điện thoại, laptop… có phải là từ ngữ mới không? A. Có B. Không Câu 5: Từ “tài tử” là từ mượn tiếng nước nào? A. Hán B. Anh C. Đức D. Ấn Độ Câu 6: Nhận định nào nói đầy đủ nhất các hình thức phát triển từ vựng tiếng Việt? A. Tạo từ ngữ mới B. Mượn từ ngữ tiếng nước ngoài C. Thay đổi hoàn toàn cấu tạo và ý nghĩa của các từ cổ D. Cả A và B đều đúng Câu 7: Thế nào là cách tạo từ mới? A. Chủ yếu là dùng các tiếng có sẵn ghép lại với nhau B. Đưa vào từ ngữ có sẵn nhiều lớp nghĩa hoàn toàn mới C. Chuyển lớp nghĩa ban đầu của từ này sang một lớp nghĩa mới D. Kết hợp cả B và C Câu 8: Trong tiếng Việt, chúng ta sử dụng mượn ngôn ngữ của nước nào nhiều nhất? A. Tiếng Hán B. Tiếng Anh C. Tiếng Đức D. Tiếng Pháp