Ngày xưa, có hai anh em nhà kia, cha mẹ đều chết cả. Họ ở với nhau. Được ít lâu, người anh lấy vợ. Không muốn cho em ở chung với mình, hai vợ chồng người anh bèn chia gia tài. Khi chia của cải do cha mẹ để lại, hai vợ chồng người anh chiếm hết mọi tài sản quý giá, chỉ để lại cho em một mảnh vườn trong đó có một cây khế ngọt. Người em không phàn nàn, chỉ lo làm thuê làm mướn và chăm bón cho cây khế. Đến mùa khế ra quả, một hôm bỗng có con chim phượng hoàng đến đậu, ăn hết quả này sang quả khác. Anh than với chim rằng: - Cơ nghiệp tôi chỉ có mỗi một cây khế đi chim ăn hết tôi biết trông cậy vào đâu?

Chim phượng hoàng bảo:

Ăn một quả, trả một cục vàng May túi ba gang, mang đi mà đựng! Rồi đó, chim đưa anh đến một hòn đảo biển xa đầy vàng bạc châu báu. Theo lời chim dặn, anh chỉ lấy vừa đáy túi ba gang và được chim đưa trở về vườn cũ.

Từ đó, người em trở nên giàu có.

Thấy em giàu có, người anh hỏi biết sự tình, liền năn nỉ xin đổi tất cả gia sản của mình lấy cây khế. Chiều lòng anh, người em cho đổi. Đến mùa khế ra quả, chim phượng hoàng lại đến ăn. Người anh xua đuổi ầm ĩ. Chim cũng nói như trước:

Ăn một quả, trả ruột cục vàng. May túi ba gang, mang đi mà đựng! Vốn tính tham lam, hắn may giấu một cái túi sáu gang. Chim cũng chở hắn tới hòn đảo nọ ngoài biển xa đầy vàng bạc châu báu. Hoa mắt lên khi thấy nhiều của quý, hắn loay hoay mãi không biết lấy thứ gì, bỏ thứ gì. Chim giục trở về, hắn vội nhét vàng ngọc đầy túi sáu gang, lại giắt thèm khắp người. Khi hắn leo lên lưng chim, chim phải đập cánh ba lần mới cất nổi mình lên. Chim cố sức bay qua biển rộng, nhưng vì nặng quá, chim lảo đảo chao cánh, thế là người anh rơi xuống biển sâu, cùng với túi vàng ngọc.

Ngày xưa có hai anh em, cha mẹ chết cả. Họ sống với nhau được ít lâu, hai anh em lấy vợ. Từ khi có vợ người anh sinh ra bệnh lười biếng, những công việc khó nhọc đều trút hết cho vợ chồng người em.

Hai vợ chồng người em thức khuya dậy sớm làm việc. Thấy thế người anh lo sợ người em làm công chiếm lấy phần hơn, vội vàng chia tài sản với vợ chồng người em để hai vợ chồng ở riêng. 

Cho hai vợ chồng người em ở riêng người anh chỉ chia cho hai vợ chồng một căn nhà lụp xụp. Thấy thế hai vợ chồng phàn nàn một lời nào, hết vào rừng đốn củi đem ra chợ bán, rồi gánh mướn làm thuê. 

Người anh thì có bao nhiêu ruộng thì làm cho chia rẽ để ngồi không hưởng sung sướng với vợ. Thấy em không ca thán người anh cho là em ngu ngốc, lại càng lên mặt, không đến thăm em và thậm chí là không thèm để ý đến em nữa. 

Buổi sáng hôm nọ hai vợ chồng vừa đi gánh mướn về định trèo lên hái vài quả khế chín đem đi bán thì thấy có tiếng rung lắc mạnh, như có thứ chi đang ở trên cây. Hai vợ chồng nhìn lên thì thấy có một con chim lớn đang ăn những quả khế chín vàng. Thấy thế hai vợ chông đứng đợi chim ăn rồi bay đi rồi mới trèo lên cây hái quả. Cứ như thế mỗi sáng hai vợ chông đinhj hái những quả khế đem ra bán thì thấy con chim ở trên cây, thấy có người chim ung dung một lúc lâu, rồi mới vỗ cánh bay đi. Chim ăn ròng rã như thế ngót một tháng trời, cây khế vợi hẳn quả.

Thấy như thế, người vợ hỏi  thật với chim: "Chim ơi! Chim ăn khế nhà tôi như thế, khế nhà tôi cũng gần hết khế rồi, chim ơi?" . Chim bỗng nghển cổ, nheo mắt như cười, đáp lại: “Ăn một quả, trả cục vàng! May túi ba gang, đem đi mà đựng”. Chim nhắc đi nhắc lại câu ấy ba lần, rồi mới vỗ cánh bay đi. Hai vợ chồng thấy chim biết nói đã lấy làm lạ, phân vân một hồi nhưng vẫn làm theo lời chim. 

Sáng hôm sau hai vợ chông vừa ăn cơm xong thì thấy một luồn gió mạnh thổi qua trước sân,  rồi trong chớp mắt một con chim cực kỳ lớn hạ xuống giữa sân, quay đầu vào nhà kêu lên mấy tiếng như chào hỏi. Người chồng xách cái túi ba gang ra sân, chim nằm rạp xuống, quay cổ ra hiệu cho anh ngồi lên lưng mình. Anh ngồi lên lưng chim, bám vào cổ chim thật chặt. Chim đứng dậy vươn cổ, vỗ cánh bay bổng lên trời xanh. Chim lúc bay cao, lẩn vào mây bạc; lúc bay thấp, là là trên rừng xanh, đồi núi trập trùng. Rồi chim bay ra biển cả mênh mông, sóng biếc cao ngất vật vào sườn những hòn đảo nhỏ, làm tung lên những bọt trắng xóa. Anh ngồi trên lưng chim thấy biển tuyệt mù, không biết đâu là bờ… Thốt nhiên chim bay vào một hòn đảo toàn đá trắng, đá xanh, đá đỏ, đã ngũ sắc, phản chiếu ánh sáng rực rỡ, anh chưa từng thấy bao giờ. Chim bay một vòng thật rộng xung quanh đảo như muốn tìm một nơi hạ cánh, rồi bay những vòng hẹp hơn, là là trên các ngọn đá, lắm lúc anh tưởng như mình sắp bị va vào những tảng đá khổng lồ. Bay đến trước mặt cái hang rộng và sâu, chim từ từ hạ xuống. Ðặt chân xuống đảo, anh nhìn ngó khắp nơi, tuyệt nhiên không thấy một sinh vật nào, không có đến một ngọn cỏ hay một mống chim sâu. 

Chim ra hiệu bảo anh vào hang, muốn lấy gì thì lấy. Ở ngay cửa hang, anh đã thấy toàn những thứ đá trong như thủy tinh và hổ phách đủ các mầu; có thứ xanh như mắt mèo, có thứ đỏ ối như mặt trời, còn vàng bạc thì nhiều như sỏi đá. Thấy hang sâu và rộng, anh không dám vào sợ lạc. Anh nhặt một ít vàng và kim cương bỏ vào túi ba gang, rồi trèo lên lưng chim, ra hiệu cho chim bay về.

Chim tỏ vẻ vui mừng, gật gật cái đầu, vươn cổ kêu vài tiếng, rồi vỗ cánh bay lên trời xanh, bay qua biển, qua rừng, qua núi. Mặt trời mới vừa đứng bóng, chim đã hạ cánh xuống cái vườn nhỏ có cây khế ngọt. Người vợ thấy chồng về bình yên, mừng rỡ vô cùng, chạy ra vuốt lông chim, tỏ ý cảm ơn, ra hiệu mời chim bay lên cây khế giải khát. Chim bay lên cây khế ăn một lúc, rồi kêu ba tiếng như chào vợ chồng người nông dân, rồi bay đi. Từ đấy, lâu lâu chim mới lại đến ăn khế. 

Tiếng đồn hai vợ chồng người em đột nhiên giàu có bay đến tai hai vợ chồng người anh. Hai vợ chồng người anh vội vàng đến chơi nhà em để thăm dò. Nghe em thật thà kể chuyện, người anh dụ đổi hết tài sản của mình để lấy căn nhà lụp xụp và cây khế. Hai vợ chồng chỉ lo người em không chịu đổi, không ngờ người em vui vẻ ưng thuận ngay.

Hai vợ chồng mừng rỡ  như mở cửa trong bụng, lập tức giao hết tài sản của mình cho hai vợ chồng người em, và sáng hôm sau dọn ngay đến ở căn nhà trên mảnh vườn nhỏ có cây khế ngọt. đến ở mảnh vườn chật hẹp, hai vợ chồng người anh không làm việc gì cả. Còn được ít tiền hai vợ chồng đem tiêu dần, cả ngày chỉ nằm khểnh ngoài hè, hí hửng nhìn lên cây khế, chờ chim bay đến. Một buổi sáng, có một luồng gió mạnh tạt vào nhà, rồi hai vợ chồng thấy ngọn cây khế rung chuyển. Hai người hớt hải chạy ra sân, vội nhìn lên cây thì quả nhiên thấy một con chim lớn đang ăn khế. 

Chim mới ăn vài quả, hai vợ chồng đã kêu la lên: “Cả nhà chúng tôi trông vào có cây khế, bây giờ chim ăn tào ăn huyệt như thế thì chúng tôi còn trông cậy vào đâu!”. Chim liền đáp: “Ăn một quả, trả cục vàng. May túi ba gang, đem đi mà đựng”; rồi chim bay vụt đi.
Hai vợ chồng người anh mừng quá, vội vàng vái theo chim, rồi bàn nhau may túi, cãi nhau om sòm. Mới đầu, hai người định may thật nhiều túi, sau lại sợ chim không đưa đi, nên rút cục cũng chỉ may một cái túi như người em, nhưng may to gấp ba, mỗi chiều chín gang, thành một cái tay nải lớn. 

Sáng hôm sau, chim hạ cánh xuống sân trước nhà. Người anh đang ăn, thấy chim bay đến, bỏ cả ăn hấp tấp chạy ra, tay xách cái túi lớn trèo lên lưng chim, còn người vợ vái lấy vái để chim thần. Chim cất cánh bay bổng lên mây xanh, qua núi qua biển cả, rồi cũng hạ cánh xuống cái đảo khi trước.

Trên lưng chim bước xuống, người anh hoa cả mắt về những ánh ngũ sắc ở các loại kim cương và ngọc quý chiếu ra. Ðến khi vào hang, người anh lại càng mê mẩn tâm thần, quên cả đói cả khát, cố nhặt vàng và kim cương cho thật đầy tay nải, lại buộc đầu ống quần và tay áo cho thật chặt rồi nhồi nhét đầy cả hai tay áo và hai ống quần, đến nỗi nặng quá, chàng ta cố kéo lê từng bước mà vẫn chưa ra được khỏi hang.

Chim đợi lâu quá, giây lát lại kêu lên vài tiếng vang cả đảo, giục anh chàng ra về. Mãi gần chiều, anh ta mới kéo được cái tay nải đầy vàng và kim cương đến chỗ chim đang đợi. Muốn cho khỏi rơi, anh ta đặt tay nải dưới cánh chim, rồi lấy dây thừng buộc chặt tay nải vào lưng chim và vào cổ mình.
Chim vỗ cánh bay lên, nhưng vì nặng quá, mới bay lên khỏi mặt đất một ít lại sa xuống. Sau chim cố gắng đạp hai chân thật mạnh xuống đất, vươn cổ bay bổng lên. Anh chàng ngồi trên lưng chim khấp khởi mừng thầm, cho là chỉ trong giây phút mình sẽ về đến nhà, sẽ có nhà cao cửa rộng, vườn ruộng khắp nơi, tiêu pha hết đời thật hoang toàng cũng không hết của.
Lúc ấy, chim đã bay trên biển cả. Trời trở gió, những con sóng xám xì cất cao lên bằng mấy nóc nhà. Chim bay ngược gió rất là nhọc mệt, cổ gập hẳn xuống, hai cánh mỗi lúc một yếu dần. Túi vàng lớn thốt nhiên bị gió hất mạnh vào cánh chim. Chim buông xuôi hai cánh, đâm bổ từ lưng trời xuống biển. Chỉ trong chớp mắt, người anh bị sóng cuốn đi, cái túi lớn và những ống quần, tay áo chứa đầy vàng và châu báu dìm anh ta rất mau xuống đáy biển.
Còn chim chỉ bị ướt lông, ướt cánh một lúc, rồi chim lại vùng lên khỏi mặt nước, bay về núi, về rừng.